Siguria Kombëtare dhe programet e partive politike para zgjedhjeve të 14 shkurtit, analizë nga Besa Kabashi-Ramaj

Secila parti politike ka përgatitur si dhe janë duke shpalosur programin e vet zgjedhor gjatë fushatës elektorale për të treguar se si do ta qeverisinë vendin për të arritur simpatinë e qytetarëve në zgjedhjet parlamentare të cilat do të mbahen më 14 shkurt.

Këto programe prekin çdo fushë të jetës, edhe atë të sigurisë. Mirëpo, se si e kanë trajtuar partitë politike këtë fushë, ekspertja e sektorit të sigurisë dhe inteligjencës kulturore, Besa Kabashi-Ramaj për Telegrafin ka bërë një analizë të detajuar të këtyre programeve të partive politike.

Ajo ka analizuar programet e katër partive politike për sektorin e sigurisë, të cilat janë: Partia Demookratike e Kosovës (PDK), Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), Lëvizja Vetëvendosje (VV) dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK).

Kabashi-Ramaj tha se kuptimi i konceptit të sigurisë në nivel global ka evoluar, siç tha ajo duke pasur ndryshime drastike në atë se si kuptohet, si rezultat i evoluimit të kërcënimeve dhe rreziqeve.

Sipas saj, siguria kombëtare dikur ishte krejtësisht e përqendruar në ushtri, por duke marrë parasysh ndryshimet e kërcënimeve dhe rreziqeve, ato tani u përgjigjen më shumë shqetësimeve të sigurisë individuale dhe shoqërore.

“Në këtë mjedis të ri, siguria përfshin një koncept më të gjerë, përtej mbrojtjes së shteteve nga kërcënimet e huaja të sigurisë kombëtare, të cilat përfshijnë sigurinë njerëzore. Kërcënimet më të mëdha ndaj një shteti, aktualisht, nuk dominohen nga probabiliteti i lartë i sulmeve konvencionale ushtarake. Kërcënimet ndaj një shteti kanë evoluar dhe janë bërë komplekse, duke synuar destabilizimin e brendshëm, përmes metodave të shumta që janë me kosto më të ulët dhe prodhojnë rezultate më të mëdha, referuar gjithashtu si luftë hibride”, ka thënë ajo.

Tutje Kabashi-Ramaj sqaroi se përballja me një kërcënim të nivelit kombëtar si pandemia COVID-19, por edhe së fundmi me vërshimet, kanë vënë në provë Republikën e Kosovës (RKS), siç tha ajo duke vënë në pah vakumet e mëdha në sistemin e saj të sigurisë.

“Po ashtu duke u nisur nga qasja e gabuar e qeverive (në vazhdimësi) kundrejt sigurisë në vend e deri te sfidat serioze strukturore, të kapaciteteve teknike e njerëzore. Së fundmi, gjatë pandemisë e vërshimeve, në mes tjerash, dukshëm vërehet mungesa e një sistemi funksional për menaxhimin e emergjencave civile dhe përballje me një kërcënim të madh për RKS-në dhe qytetarët e saj”, u shpreh ekspertja e sigurisë.

Situata aktuale, sipas Kabashi-Ramaj është një rezultat i politikave të sigurisë së Republikës së Kosovës në njëzet vitet e fundit.

“Politika që ende shohim sigurinë si një-dimenzionale, ku vetëm shteti është në qendër (vështrim Neo Realist) dhe jo qytetari dhe kërcënimet nda tij/saj. Kjo nuk është në hap me evoluimin e konceptit të sigurisë në nivel rajonal e global dhe që rrezikon të lejë Kosovën të pambrojtur nga kërcënimet e shekullit 21, të cilat më nuk vijnë vetëm nga shtetet, dhe nuk targetojnë vetëm shtete, por janë shume më komplekse, që derivojnë nga akterë jo detyrimisht shtetëror e që targetojnë qytetarët, duke përdorur metoda jo-konvencionale për të destabilizuar shtetet nga brenda”, tha tutje ajo.

Ekspertja e sektorit të sigurisë gjithashtu sqaroi se politika të tilla kundrejt sigurisë krijojnë hapësirë për një aparat jofunksional të sigurisë kombëtare, ku komponentët e domosdoshme të sistemit ose janë jofunksionale, ose siç tha ajo jo efikase e ku kapacitetet teknike e njerëzore janë jo adekuate për të adresuar kërcënimet ndaj qytetarëve të RKS-së dhe RKS-së si shtet.

Ajo tha se partitë politike që kanë udhëhequr vendin deri sot e të cilat pretendojnë ta udhëheqin në të ardhmen, ende nuk i kanë dhënë përparësi sigurisë, platformat e të cilave vazhdojnë ta adresojnë sigurinë sipërfaqësisht.

“Një parti politike në RKS, e cila nuk është në gjendje të kuptoj qartë kërcënimet dhe rreziqet për sigurinë kombëtare ndaj RKS-së dhe qytetarëve të saj, do të dështoj të përmbushë njërën ndër obligimet më bazike të kontratës së saj shoqërore dhe t’i sigurojë qytetarët e RKS-së përmes një sistemi funksional të sigurisë, i cili është i aftë të ju përgjigjet të gjitha kërcënimeve dhe rreziqeve që ju kanosen atyre si qytetarë dhe RKS si shtet”, tha ekspertja e sektorit të sigurisë.

Më poshtë lexoni analizën e bërë të programeve të partive më të mëdha politike në vend nga ekspertja e sektorit të sigurisë, Besa Kabashi-Ramaj.

Partia Demokratike e Kosovës (PDK) – Fillimisht, nëse shohim programin e PDK së, për sigurinë flitet në dy sektorë: një pjesë që i dedikohet sundimit të rendit dhe ligjit, dhe më vonë një tjetër që i dedikohet vetëm mbrojtjes. Tek sektori i parë që flet për sundimin e rendit dhe ligjit, në aspektin e sigurisë, PDK-ja fokusohet te policia, zjarrfikësit dhe siguria në trafik. Madje përderisa është e bazuar nevoja për zgjedhjen e statusit të zjarrfikëseve, nuk ka qartësi për bazën (vlerësimin) mbi të cilin janë bazuar për të vendosur që zjarrfikësit të bartën nën kompetenca qendrore e jo komunale. Kjo do të duhej të ndodhë konform harmonizimit me komponentët dhe mekanizmat tjera të menaxhimit të emergjencave në vend. Ndërsa, sektori i dytë, dedikuar krejtësisht mbrojtjes, fokusohej vetëm në një komponentë, FSK-në. Megjithatë, në programin e tyre të gjerë e të detajuar për shumë fusha kyçe, sektor të veçantë e detajuar për Sigurinë Kombëtare dhe të gjitha komponentët e saj, nuk kishte.

Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) – Programi i LDK-së gjithashtu ka një sektor të shkurtë, brenda programit të saj, që adreson mbrojtjen dhe sigurinë publike, por jo në aspektin strategjik Sigurinë Kombëtarë dhe vizionin e tyre për të, duke përshirë këtu edhe komponentët specifike siç janë mbrojtja e siguria publike në mes tjerash. Madje, te mbrojtja, fokusi është vetëm tek FSK, sërish, e përbrenda prioritet shohin shërbimin ushtarak obligativ, i cili nuk përkon me standarde moderne ushtarake të NATO-s e partnerëve strategjikë si SHBA të cilët synojnë forca ushtarake profesionale. Ndërsa te siguria publike, fokusi bie mbi Policinë.

Lëvizja Vetëvendosje (VV), në programin e saj, gjithashtu ka dy sektorë ku adreson pjesë të caktuara të sigurisë. Te siguria publike dhe policia, VV fokusohet në policinë e RKS, duke shpalosë reformat që premton se do ti bëj për të ngritë integritetin, profesionalizmin e afërsinë me qytetarë në shërbim të sigurisë publike. Te mbrojtja dhe Forca e Sigurisë së Kosovës, i jepet theks vetëm FSK së dhe ngritjes së gatishmërisë së saj për të përmbushur misionin, duke u fokusuar në mbrojtjen e vendit. Megjithatë, as programi i VV-së nuk ka një sektor të veçantë ku parashihet vizioni strategjik i tyre për Sigurinë Kombëtare duke adresuar të gjitha komponentët e saj.

Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) – Duke i pa programet që partitë politike kanë publikuar, e me të cilat po garojnë për zgjedhjet e 14 Shkurtit, vërehet që qasja ndaj sigurisë nuk ka ndryshuar e as nuk ka evoluar, përkundër kërcënimeve e rreziqeve që i kanosen RKS-së dhe qytetarëve të saj. Prandaj, sikur në programet e partive të lartpërmendura, sa i përket fushës së sigurisë dhe mbrojtjes, as AAK-së s’e ka prioritizuar mjaftueshëm Sigurinë Kombëtare, duke e krijuar një pikë të përbashkët për Sigurinë dhe Sundimin e Ligjit. Përderisa AAK liston disa prioritete brenda fushës së sigurisë, sikurse rritja e buxhetit për FSK-në në 2 për qind (%) të Bruto Produktit Vendor (BPV), në mes tjerash, nuk ka ndonjë sqarim mbi të cilin bazohet shtyrja e një politike të tillë pas një krize serioze financiare nga pandemia (NATO 2% e ka standard, por shumica nuk e plotësojnë, pikërisht për shkak të sfidave të brendshme vendore). Gjithashtu, krijimi i mbrojtjes civile nuk sqarohet fare, përkundër faktit që nga Rishikimi Strategjik i Sektorit Strategjik, shtatë vite më parë ka dal plani i detajuar i zhvillimit të FSK-së dhe respektivisht edhe Gardës Kombëtare, deri në detaje se si duhet ndërtuar, pas një analize të thellë të përkrahur nga SHBA-të.

Kabashi-Ramaj tutje tha se edhe pse këto parti politike në këto zgjedhje kanë platforma në një nivel më të mirë krahasuar me ato të cilat janë prezantuar në vitet e kaluara, sërish nuk qëndrojnë mirë.

“Përderisa partitë në garë, kanë platforma më të nivelshme kësaj radhe (krahasuar me më pare), ku shihen më qartë fushat që i mbulojnë dhe prioritetet që kanë, qofshin ato edhe super ambicioze, në aspektin e sigurisë kombëtare, asnjëra nuk qëndron mirë. Në këtë aspekt, qartë mungon vetëdija për kompleksitetin e sigurisë si koncept, në kontekstin e sotëm rajonal e botëror dhe se sa rëndësi ka për të bërë të mundur realizimin e çfarëdo aspekti zhvillimor të një shteti, qoftë ekonomik, shëndetësor, arsimor, e të tjerë”.

Ekspertja Kabashi-Ramaj po ashtu sqaroi se pa e kuptuar qartë se çfarë do të thotë siguria për RKS-në si shtet dhe për qytetarët e saj, pa kuptuar qartë llojet e kërcënimeve dhe rreziqeve që i kanosen qytetarëve të RKS-së dhe RKS si shtet, është e pamundur që një parti politike që vjen në pushtet, të krijoj një Strategji Kombëtare të Sigurisë e cila:

– Komunikon vizionin strategjik të një qeverie para parlamentit, duke ja bërë të qartë rrjedhimisht kërkesat financiare që do të dalin për ta implementuar me sukses,

– Komunikon një vizion të qartë dhe largpamës për qytetarët e RKS,

– Krijon konsensus të brendshëm për politika të sigurisë dhe mbrojtjes si dhe politika të jashtme që janë kyçe për mbrojtjen e vendit,

– Dhe përfundimisht, siguron një aparat funksional e efikas të sigurisë ne vend, me të gjithë komponentët e nevojshëm, i cili siguron jetën e qytetarëve dhe shtetin kundrejt kërcënimeve dhe rreziqeve komplekse që sot na kanosen. /Telegrafi/