Regjisorët gjithmonë rrezikojnë kur bëjnë filma në një gjuhë tjetër, shkruan Caspar Salmon. Shkrimin e tij Telegrafi e sjell më poshtë.
Është fakt i pranuar në mënyrë universale në botën e kinemasë, se kur një autor i njohur e bën filmin e tij të parë jashtë gjuhës amtare, ai është duke e përgatitur një gjë pa shumë vlera. Ndaj, ishin alarmuese lajmet se Hirokazu Kore-eda po punon në një film në frëngjisht, pas suksesit me Palmën e Artë me filmin “Manbiki Kazoku” (Familja e hajnave të dyqaneve). A do të detyrohet bota të durojë një tjetër film si “My Blueberry Night” (Netët e mia të boronicës) – një limonadë e shërbyer nga Wong Kar-wai në debutimin e tij të parë në gjuhën angleze më 2007, pas dy dekadave të punës shumë të vlerësuar në Japoni?
Filmi i Kore-eda-s, “La Vérité” (E vërteta), nuk është dështim, por ka një mjegull të dendur rreth tij, një lloj monotonie, diçka që nuk ia del mbanë – mbase për faktin se mjeshtri po xhironte jashtë Japonisë. Pjesa tjetër e temës është aty: familja, kujtesa dhe mashtrimet e saj, fëmijëria dhe aktet e rastësishme të mizorisë që ia shkaktojmë njëri-tjetrit. Por, kjo histori që vë përballë njëra-tjetrës aktoret Catherine Deneuve dhe Juliette Binoche – si nënë e bijë të armiqësuara – është më pak e fuqishme se puna e tij e zakonshme. Këtij ndërlikimi i shtohet fakti se burri i Binoche-s luhet nga Ethan Hawke, frëngjishtja e të cilit në rastin më të mirë është e çalë, kështu që aktori rri në heshtje, duke buzëqeshur teksa njerëzit përreth tij rrëfehen në frëngjisht, e herë pas here luan pak në kitarë. Diçka po shkon keq.
Problemet në situatat e tilla janë të shumëfishta, por dy janë kryesoret: si ta krijosh një dialog autentik dhe si t’i drejtosh aktorët teksa nuk e flet gjuhën e tyre. Në një version frëngjisht të filmit të shquar “Jodaí-e Nadér az Simín” (Ndarja), regjisori Asghar Farhadi foli në farsi, me një përkthyes që i transmetoi fjalët e tij në frëngjisht. Rreziku ashiqare shihet, por filmi “Le Passé” (E kaluara) është relativisht autentik për kohën dhe për vendin, megjithëse është e dukshme rënia e cilësisë nga “Ndarja”.
Shembujt tjerë janë të shumtë. Ky muaj shënohet me daljen në kinema të filmit “Little Joe” (Xhoi i vogël), nga regjisorja austriake Joeica Hausner – filmi i saj i parë në gjuhën angleze pas një serie lëvdatash për filmat tjerë, përfshirë ata në frëngjisht, “Lourdes” (Lurdi) dhe “Amour Fou” (Dashuria e çmendur). Ishin ca dilema kur vitin e kaluar filmi u shfaq në Kanë dhe, përkundër guximit të saj, është vështirë të zbërthehet sesa ishte e qëllimshme e pazakonshmja. Filmat e Hausner-it gjithmonë ishin të prirë drejt të qëllimshmes, por kjo është ajo paqartësia për të cilën filmi nuk ka pasë nevojë.
Yorgos Lanthimos paraqet një histori të rrallë suksesi, në kohët e fundit. Pas vlerësimeve për filmat e tij “Kynodontas” (Dhëmbi) dhe “Alpeis” (Aplet), regjisori grek merr vlerësime më të mëdha për filmat “The Lobster” (Karavidhja) dhe “The Favorite” (Favoritja) për të cilën Olivia Colman vitin e kaluar e fitoi çmimin Oscar. “Karavidhja” funksionon mbase edhe më mirë për efektin e çuditshëm distancues të gjuhës në të. Personazhet e Lanthimos-it, të gjithë flasin me një stakato të çuditshme, dhe aty ka një boshllëk, një ndjenjë zhvendosjeje prapa dialogut i cili shpesh bën që personazhet të flasin pa nevojë. Kjo funksionon mjaft mirë në anglisht; mbi të gjitha, qëllimi i regjisorit nuk ishte të riprodhojë modelin autentik të fjalimeve të periudhës së “Favorites”.
Ndoshta nuk është rastësi që Bong Joon-ho e arriti kulimin e karrierës me filmin “Gisaengchung” (Paraziti), një film në gjuhën koreane (regjisori madje i tha publikut në Golden Globes: ‘Sapo ta kapërceni pengesën prej një inçi të gjatë të titrave, do të njiheni me kaq shumë filma të mahnitshëm”). Filmat e tij “Seolgungnyeolcha” (Përmes borës) dhe “Okja” (që janë në dy gjuhë, atë angleze dhe koreane – v.j.) i kanë adhuruesit e vet (unë nuk jam në mesin e tyre), por është e qartë se i gjithë përqendrimi i tij, saktësia e tij shkoi te fituesi i çmimit Oscar që e dëshmon një zotërim të rrallë të karakterit, të vendit dhe të klasës ekonomike. Ajo ndjenjë e familjaritetit dhe e njohurisë na del në ekran.
Ndërkohë, vijnë lajmet se Pedro Almodovar do ta bëjë filmin e tij të parë në anglisht, pas një karriere prej disa dekadash me filmat spanjollë, ndërsa fituesi i Palmës së Artë, Apichatpong Weerasethakul, do të shfaq filmin “Memoria” (Kujtesa) ku luan Tilda Swinton. Filmi i fundit duket më pak shqetësues – qasja e prajt e regjisorit tajlandez nuk lidhet shumë me gjuhën – por ka disa arsye pse duhet të shqetësohemi me të parin. Filmat e Almodóvar-it janë rrënjosur në mënyrë të pazakontë në fjali, te lokalja, në veçoritë kulturore… e këto gjëra mund të eliminohen.
Me globalizimin vjen një thyerje e barrierave: regjisorët mund t’i lëvizin dhe mbjellin vizionet e tyre kudo që dëshirojnë, por në kinematë e dominuara nga të tjerët, sa herë që regjisorët e mëdhenj do të enden në ato toka, mbase do të ketë humbje të disa kualiteteve, të vizionit të theksuar dhe perspektivës më lartë dhe më individuale. /Telegrafi/
Promo
Reklamo këtuLufta Prigozhin - Putin
Më shumëEsat Toptani, si pjesë e historisë së padeformuar: Nuk ishte tradhtar
![Agjenti i dyfishtë i Luftës së Ftoftë: Si e mashtroi Tito, Perëndimin?](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2023/07/Tito2-380x233.jpg)
Agjenti i dyfishtë i Luftës së Ftoftë: Si e mashtroi Tito, Perëndimin?
![Dëshmia e fqinjit dhe varrmihësit të Musine Kokalarit: Nuk i kishte duart lidhur me tela me gjemba](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/Musine2.jpeg)
Dëshmia e fqinjit dhe varrmihësit të Musine Kokalarit: Nuk i kishte duart lidhur me tela me gjemba
Drama e panjohur e Koliqit, ku parashikohej rënia e komunizmit
LUM LUMI
BASHKËLUFTËTARËT
![Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/1a-1-380x233.jpg)
Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254
![Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/DSC00994-380x233.jpg)
Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253
![Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/Template-per-Instagram-380x233.jpg)
Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252
![Ofertë e veçantë – vila në Brezovicë ofrohet me zbritje ID-246](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2023/11/Foto-Kryesore-4-380x233.jpg)
Ofertë e veçantë – vila në Brezovicë ofrohet me zbritje ID-246
![Një jetë e re fillon këtu – banesa e gatshme 2+1 në rrugën ‘Gazmend Zajmi’ ID-251](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/Foto-Kryesore-380x233.jpg)
Një jetë e re fillon këtu – banesa e gatshme 2+1 në rrugën ‘Gazmend Zajmi’ ID-251
Më të lexuarat
![Zana Spahiu dorëhiqet nga ushtruesja detyrës së drejtoreshës në RTK](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/Zana-Spahiu-380x233.jpg)
Zana Spahiu dorëhiqet nga ushtruesja detyrës së drejtoreshës në RTK
![Liverpooli po i transferon dy yjet e rivalit nga Liga Premier për 100 milionë euro](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/arne-slot-380x233.png)
Liverpooli po i transferon dy yjet e rivalit nga Liga Premier për 100 milionë euro
![Ripërserit Daçiq: Është i pamundur ekstradimi i Radoiçiqit, Serbia nuk e njeh Kosovën](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/dacic-radoicic-768x517-1-380x233.jpg)
Ripërserit Daçiq: Është i pamundur ekstradimi i Radoiçiqit, Serbia nuk e njeh Kosovën
![I kërkuar nga Real Madridi: Trent Alexander-Arnold ka vendosur për të ardhmen e tij](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/trent-alexander-arnold-380x233.png)
I kërkuar nga Real Madridi: Trent Alexander-Arnold ka vendosur për të ardhmen e tij
![Trump: Nëse iranianët më vrasin, Amerika dua që ta zhduk Iranin](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/Screenshot_2-99-380x233.jpg)
Trump: Nëse iranianët më vrasin, Amerika dua që ta zhduk Iranin
![Kur do të kthehet trupi i Faton Hajrizit, flet Ivica Daçiq](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/image-2024-07-25T175333.484-380x233.jpg)
Kur do të kthehet trupi i Faton Hajrizit, flet Ivica Daçiq