Zgjedhjet në SHBA: Çfarë është kolegji zgjedhor dhe si funksionon ai?

Pavarësisht nëse është Donald Trump apo sfiduesi i tij Joe Biden, kandidati më i popullarizuar për president mund të përfundojë duke humbur.

Kjo pasi, siç shkruan Euronews, përcjell Telegrafi – ndryshe nga shumë vende të tjera – zgjedhjet presidenciale në SHBA nuk vendosen nga kush fiton më shumë vota.

Në vend të kësaj, kolegjet elektorale në shtetet individuale përcaktojnë rezultatin në një sistem të diskutueshëm, ku “fituesi i merr të gjitha”.

Çfarë është kolegji zgjedhor dhe si funksionon ai?

Një kolegj elektoral është një grup njerëzish – zgjedhësish – të cilët përfaqësojnë secilën prej 50 shteteve të SHBA-së dhe votojnë për një president.

Secilit shtet i caktohet një numër i zgjedhësve bazuar në popullsinë e tyre. California, për shembull, ka 55, ndërsa Wyoming ka tre.

Zgjedhësit zakonisht do të mbështesin cilindo kandidat që fiton më shumë vota në shtetin e tyre.

Pra, kushdo që fiton votën popullore në Kaliforni do të marrë 55 vota të kolegjit elektoral për t’i shtuar numrin e tij ose të saj.

Në mënyrë që të fitojë, një kandidati presidencial ka nevojë për 270 ose më shumë vota të kolegjit elektoral.

Në total ka 538 zgjedhës, që korrespondon me numrin e përfaqësuesve të SHBA (435) plus numrin e senatorëve të SHBA (100) plus tre zgjedhës shtesë për kryeqytetin Washington DC.

Shtetet e lëkundura

Në SHBA ka vetëm dy parti kryesore politike, Partia Demokratike me prirje të majtë dhe Partia Republikane konservatore.

Shumica e shteteve vazhdimisht votojnë në një mënyrë ose në një tjetër.

Kjo lë vetëm një pjesë të “shteteve të lëkundura” ku votimi mund të shkojë në njërën ose tjetrën anë. Andaj kandidatët priren ta përqendrojnë shumicën e fushatës së tyre në këto hapësira.

Zakonisht ka vetëm gjashtë ose shtatë prej tyre në çdo vit të caktuar zgjedhjesh dhe shumë konsiderohen si “fusha beteje”.

Këto shtete në vitin 2020 përfshijnë Pensilvania, Michigan, Wisconsin, Florida, Iowa dhe Ohio, ndër të tjera.

Shtetet që kanë votuar zakonisht republikanë, të tilla si Arizona, Carolina e Veriut dhe Georgia, gjithashtu konsiderohen të jenë fusha të mundshme beteje këtë vit.

Cila është polemika?

Kolegji elektoral u jep “shteteve të vogla shumë më shumë pushtet në zgjedhjen e presidentit sesa numrat e tyre të popullsisë krahasuar me shtetet e mëdha”, tha David Redlawsk, profesor i shkencave politike në Universitetin e Delaware.

Për shembull, California ka 55 vota elektorale kundër tre të Wyoming edhe pse popullsia e të parës është afërsisht 68 herë më e madhe se e dyta.

Për më tepër, të gjitha, përveç dy shteteve, japin vota elektorale në një format “fituesi merr të gjitha”, që do të thotë se “kushdo që voton për kandidatin që nuk fiton shtetin është në thelb i papërfaqësuar”, tha Redlawsk.

Kjo është arsyeja pse ju mund të fitoni votën popullore por të humbni zgjedhjet, diçka që ndodhi në vitin 2000 kur George W. Bush mori 271 vota elektorale megjithëse Al Gore mori 500,000 vota më shumë në shkallë vendi.

Pastaj në vitin 2016, Donald Trump triumfoi me 304 vota elektorale edhe pse Hillary Clinton fitoi gati tre milionë vota më shumë.

Dhe pavarësisht se është jopopullor midis votuesve amerikanë, megjithatë, sistemi nuk ka gjasa të ndryshojë sepse Kongresi do të duhet të ndryshojë Kushtetutën, shkruan Euronews, përcjell Telegrafi.

Dhe dy të tretat e të dy dhomave të Kongresit do të duhet të bien dakord që kjo të ndodhë.

Si lindi sistemi i kolegjit elektoral?

Kur themeluesit e SHBA-së shkruajtën Kushtetutën në vitin 1787, ata debatuan se si të zgjidhnin presidentin dhe nënkryetarin e Shteteve të Bashkuara.

Themeluesit ishin të shqetësuar, pasi kishin bërë një luftë kundër monarkisë britanike, se ekzekutivi mund të përfundonte me shumë pushtet.

Historianët thonë se themeluesit ishin gjithashtu mosbesues ndaj demokracisë së drejtpërdrejtë dhe të tjerët ishin të shqetësuar për balancimin e interesave të shteteve individuale.

“Disa njerëz donin që Kongresi të zgjidhte presidentin. Të tjerët donin që ai të ishte i pavarur nga Kongresi. Konventa Kushtetuese ishte afër fundit, delegatët ishin të lodhur. Ata përfundimisht dolën me një kompromis që do të thoshte që shtetet të zgjidhnin presidentin, jo Kongresin”, citohet të ketë thënë David Redlawsk, një profesor i shkencave politike në Universitetin e Delaware.

Ndërkohë shumë historianë thonë se sistemi i gjen rrënjët edhe në tregtinë e skllevërve.

Një kompromis lejoi shtetet e Jugut të shtonin tre të pestat e popullsisë së tyre skllavëruese të shtrirë në popullsinë e tyre totale për të marrë më shumë vota elektorale dhe vende në Kongres.

Kolegji elektoral u ndryshua pas zgjedhjeve të kontestuara në vitin 1800 që panë që Dhoma e Përfaqësuesve të vendoste një lidhje midis kandidatit presidencial Thomas Jefferson dhe kandidatit për nënkryetar Aaron Burr.

Ndryshimi i 12-të i kushtetutës, i ratifikuar në 1804, ndërtoi sistemin që përdoret sot kur zgjedhësit votojnë për president dhe nënkryetar, kështu që kandidatët e shumtë nuk mund të fitojnë shumicën e votave elektorale presidenciale.

“Nuk ishte menduar me të vërtetë me kujdes dhe ishte bërë në një kohë para se të kishte parti politike, kështu që askush nuk parashikoi se çfarë do të ndodhte me partitë politike dhe kolegjin zgjedhor”, shpjegon Redlawsk. /Telegrafi/