Cilat janë rreziqet kryesore gjeopolitike këtë vit?

Raporti i “World Economic Forum’s Global Risks 2024” beson se informacionet e rreme, konfliktet në rritje dhe pasiguria ekonomike janë ndër rreziqet më të përhapura me të cilat përballemi këtë vit.

Raporti i Rreziqeve Globale 2024 i Forumit Ekonomik Botëror (WEF), i botuar më 10 janar, hedh një dritë mbi disa nga rreziqet dhe çështjet kryesore me të cilat ekonomia globale ka të ngjarë të përballet këtë vit dhe në vitet e ardhshme.

Sipas Anketës së Perceptimit të Rrezikut Global 2024, “shumica e të anketuarve (54 për qind) parashikojnë njëfarë destabiliteti dhe një rrezik të moderuar të katastrofave globale, ndërsa 30 për qind të tjerë presin kushte edhe më të turbullta. Perspektiva është dukshëm më e zymtë gjatë dhjetë viteve horizonti kohor, me gati dy të tretat e të anketuarve që presin një perspektivë të stuhishme ose të trazuar”.

Sondazhi merr parasysh pikëpamjet e afro 1500 drejtuesve në një sërë sektorësh, duke përfshirë biznesin, akademinë, shoqërinë civile dhe qeverinë, raporton euronews.

Aktualisht, bota në të cilën jetojmë shihet si gjithnjë e më e ngarkuar, me narrativa polarizuese, si dhe me kosto të larta jetese dhe norma interesi më të larta në disa pjesë të botës. Zvogëlimi i burimeve dhe tensionet gjeopolitike të zbehta kanë shkaktuar gjithashtu një sërë konfliktesh në mbarë botën, transmeton Telegrafi.

Duke i shtuar kësaj, krizat mjedisore, të tilla si ngjarjet ekstreme të motit, kanë destabilizuar më tej si ekonomitë ashtu edhe kompanitë, duke gërryer marzhet e fitimit dhe zinxhirët e furnizimit të mbetura. Nga ana tjetër, me ndikimin e vazhdueshëm të pandemisë COVID-19, si dhe krizën energjetike dhe inflacionin, ndryshimet klimatike dhe përpjekjet për neutralitetin e karbonit në të gjithë globin janë ngadalësuar ndjeshëm.

Një sfond i ankthit ekonomik global dhe ndryshimeve të shpejta teknologjike plotëson tablonë.

Midis tyre, rritja e paprecedentë e informacionit të rremë, si dhe rritja e konfliktit dhe pasigurisë ekonomike, ka të ngjarë të jenë rreziqet më mbizotëruese të parë këtë vit.

Informacion i rremë

Sipas 53 për qind të të anketuarve, lajmet e rreme dhe dezinformimi i gjeneruar nga Inteligjenca Artificiale (AI) konsiderohet të jetë një nga rreziqet më të larta gjatë dy viteve të ardhshme, thotë Anketa e Perceptimit të Rrezikut Global. Kjo përfshin censurën dhe mbikëqyrjen dhe çështjet e sigurisë me teknologjitë kufitare, si dhe teknologjitë e AI. Ai përfshin gjithashtu pasigurinë kibernetike dhe përqendrimin e fuqisë teknologjike.

Informacioni i rremë është bërë një burim shqetësimi në rritje në të gjithë globin, me disponueshmërinë dhe qasjen në rritje në mediat sociale dhe burimet e dyshimta të lajmeve dhe informacioneve të tjera. Siç shihet si në luftën Rusi-Ukrainë, ashtu edhe në konfliktin Izrael-Hamas, inteligjenca artificiale (AI), midis mjeteve të tjera teknologjike, u përdor në mënyrë të lirë nga të dyja palët për të gjeneruar imazhe të rreme dhe mashtruese, për të mbledhur mbështetje, për të rritur moralin e trupave dhe për të ndezur aksionet.

Në të kaluarën, në skenarë pa konflikt, si keqinformimi ashtu edhe dezinformimi kanë dërguar në një infodemi, ku disa vende, si Rusia, Koreja e Veriut dhe Kina i përdorin ato ndërsa raportojnë për fuqinë ushtarake, përparimin e konfliktit, rastet e COVID-19, papunësinë e të rinjve dhe abuzimet me të drejtat e njeriut, ndër të tjera.

Në disa raste, këto mjete përdoren gjithashtu për të nxitur zemërimin ndaj një qeverie ose organi qeverisës, veçanërisht në kohë grindjesh politike dhe vështirësish ekonomike, si kriza në rritje të kostos së jetesës.

Në vitin 2024, informacioni i rremë mund të vazhdojë të krijojë paqëndrueshmëri dhe mosbesim tek qeveritë dhe organet rregullatore, si dhe tek burimet e medias, besojnë të anketuarit. Kjo jo vetëm që mund të dërgojë në pikëpamje edhe më të polarizuara, në 46 për qind të opinionit të të anketuarve në sondazh, por gjithashtu mund të ndezë më shumë përleshje dhe konflikte, veçanërisht në vendet me ekonomi tashmë të paqëndrueshme. Dhuna ideologjike është gjithashtu në rrezik të rritjes.

Keqinformimi gjithashtu mund të ndikojë ndjeshëm dhe të shkaktojë kaos në proceset zgjedhore që ndodhin në disa vende si këtë vit ashtu edhe vitin e ardhshëm.

Ndërsa disa qeveri mund të ndërmarrin disa hapa në përpjekjen për të mbyllur burimet e dezinformatave, kjo mund të bëhet shumë larg, me 16 për qind të të anketuarve që besojnë se censura dhe erozioni i fjalës së lirë mund të jetë një problem këtë vit.

Qeveritë e tjera mund të përballen me rreziqe nga mosveprimi, ose veprime shumë të ngadalta, ndërsa forma më të reja të krimit, të tilla si manipulimi i tregut të aksioneve duke përdorur AI dhe pornografi të rreme, përhapen.

Këtë vit, samiti i Davosit i Forumit Ekonomik Botëror do të fokusohet gjithashtu në mënyrën se si të rindërtohet besimi në një botë gjithnjë e më të përçarë.

Rritja e konflikteve

Sipas 25 për qind të të anketuarve, përshkallëzimi ose shpërthimi i konflikteve të armatosura ndërshtetërore ka të ngjarë të jetë një nga rreziqet kryesore këtë vit. 19 për qind besonin se sulmet në infrastrukturën kritike mund të ishin gjithashtu një problem, ku 12 për qind të shqetësuar për një ngjarje bërthamore aksidentale ose të qëllimshme. Rreth 11 për qind besonin se mund të kishte një rritje të grevave të dhunshme civile dhe trazirave. Këtë vit, konflikti i armatosur ndërshtetëror ishte një hyrje e re në listën e anketimit të rreziqeve.

Në vitin 2024, përshkallëzimi i konfliktit mund të shihet në tre pika jetike. Këto përfshijnë Izraelin, Ukrainën dhe Tajvanin. Nëse po, kjo mund të ketë pasoja potencialisht të gjera ekonomike, gjeopolitike dhe të sigurisë.

Raporti thekson se “të tre zonat qëndrojnë në një udhëkryq gjeopolitik, ku fuqitë e mëdha kanë interesa: nafta dhe rrugët tregtare në Lindjen e Mesme, stabiliteti dhe ekuilibri i fuqisë në Evropën Lindore dhe zinxhirët e furnizimit teknologjik të avancuar në Azinë Lindore.

“Secili mund të çojë në destabilizimin më të gjerë rajonal, duke tërhequr drejtpërdrejt fuqitë e mëdha dhe duke përshkallëzuar shkallën e konfliktit. Të tre gjithashtu përfshijnë drejtpërdrejt fuqitë që mendohet se zotërojnë aftësi bërthamore”, thuhet në raport, transmeton Telegrafi.

Për më tepër, temat socio-ekonomike, ideologjike dhe mjedisore mund të shkaktojnë përleshje të reja, duke gërryer më tej stabilitetin ekonomik dhe politik për një numër vendesh. Një botë më shumëpolare mund të krijojë gjithashtu skenën për një sërë fraksionesh dhe fuqish më të vogla, por me rëndësi rajonale, për të marrë kontrollin. Meqenëse secila prej tyre ka të ngjarë të vijë me agjendat e veta, zgjidhja e konflikteve mund të bëhet gjithnjë e më e vështirë.

Konfliktet e përshkallëzuara dërgojnë gjithashtu në kriza më të rënda humanitare, duke u vënë barrë shtesë vendeve të tjera për t’iu përgjigjur me ndihmë, ose për t’u përballur me kritika. Në disa raste, me vende të tilla si SHBA, kjo mund të kërkojë gjithashtu vendosje ushtarake shtesë.

Konfliktet e ngrira ose të ndërprera janë në rrezik të rifillojnë përsëri, sondazhi sugjeron, përmes efekteve të përhapura dhe ngjitjes së konfliktit, përfshijnë Kashmirin, Ballkanin, Sirinë dhe Libinë, ndër të tjera. Ndarja dhe trazirat në rritje midis Veriut dhe Jugut Global në lidhje me efektet e ndryshimeve klimatike, krizën energjetike dhe koston e jetesës gjithashtu mund të përkeqësohen ndjeshëm këtë vit.

Pasiguria ekonomike

Rreth 42 për qind e të anketuarve besojnë se rritja e kostove të jetesës do të jetë ende një problem në vitin 2024, me 33 për qind që parashikojnë një rënie ekonomike. Rreth 25 për qind besojnë se zinxhirët e furnizimit për mallrat dhe burimet kritike ka të ngjarë të ndërpriten, ndërsa 18 për qind mendojnë të njëjtën gjë për zinxhirët e furnizimit me ushqim dhe 14 për qind për zinxhirët e furnizimit me energji.

Sipas 13 për qind të të anketuarve, pritet të ketë mungesë aftësish dhe fuqie pune, ndërsa 14 për qind e shohin shqetësimin e borxhit publik si një problem të mundshëm. Kolapsi institucional brenda sektorit financiar parashikojnë 7 për qind e të anketuarve me një skenar të shpërthimit të flluskës së banesave dhe një skenari të shpërthimit të flluskës së teknologjisë duke marrë secili 4 për qind të votave.

Gjatë muajve të fundit, një sërë bankash qendrore kryesore, si Rezerva Federale e SHBA-së, Banka Qendrore Evropiane dhe Banka e Anglisë kanë shtrënguar në mënyrë agresive politikën monetare. Ndonëse kjo mund ta ketë sjellë disi nën kontroll inflacionin dhe të ketë shmangur ngushtësisht recesionin global deri më tani, perspektiva afatshkurtër mbetet e turbullt për shkak të zhvillimeve të shpejta të brendshme në tregjet kyçe dhe ngjarjeve gjeopolitike, transmeton Telegrafi.

Pasiguria e kërkesës dhe presionet nga ana e ofertës vazhdojnë të jenë dy nga temat kryesore ekonomike këtë vit, të cilat mund të çojnë në ripërtëritje të inflacionit dhe një vonesë në zbutjen e politikës monetare. Ngadalësimi i rritjes ekonomike dhe kostoja më e lartë e borxhit shihet se ka gjasa të ndikojë në vendet në zhvillim, me kompanitë më të vogla dhe të mesme të goditura më rëndë.

Një rrezik në rritje i krizave të borxhit sovran në vende të tilla si Etiopia, Tunizia, Egjipti, Libani, Gana dhe Pakistani mund të shihet gjithashtu këtë vit.

Megjithatë, raporti nuk fokusohet vetëm në ato që i sheh si problemet e mundshme të vitit 2024, ai gjithashtu përshkruan mënyrën më të mirë për t’iu përgjigjur këtyre rreziqeve globale. Këto janë theksuar më poshtë.

Strategjitë e lokalizuara

Strategjitë e lokalizuara janë një nga mënyrat më të shpejta, më të lehta dhe më efikase për t’u përgatitur më mirë dhe për të zbutur ndikimin e disa prej këtyre rreziqeve globale. Shembuj të tyre përfshijnë ligje të vendosura nga Kina për vulosjen e fotografive dhe përmbajtjeve të krijuara nga AI, të cilat mund të ndihmojnë në kundërshtimin e efekteve të keqinformimit.

Për më tepër, strategjitë e lokalizuara nuk kanë nevojë të kalojnë përmes proceseve të miratimit të hapura të gjata globale ose koordinimit ndërkufitar. Ato në thelb mund të aplikohen në pothuajse çdo industri në një vend. Për shembull, strategjitë e zbutjes dhe menaxhimit do të ishin të zbatueshme për ngjarjet natyrore si tërmetet, valët e të nxehtit, përmbytjet dhe zjarret, ndër të tjera.

Kjo përfshin përmirësime në kujdesin shëndetësor dhe infrastrukturë, si dhe më shumë investime në gjëra të tilla si menaxhimi i zjarreve, ndihma për zhvendosjen dhe më shumë. Nismat e ndërgjegjësimit dhe edukimit të publikut mund të bëjnë gjithashtu një rrugë të gjatë në forcimin e gjërave të tilla si pajtueshmëria me vaksinat.

Në mënyrë të ngjashme, ndihma financiare dhe masat stimuluese mund të ndihmojnë si me dëmtimet nga ngjarjet natyrore, ashtu edhe me situatat ekonomike si kostoja më e lartë e jetesës, normat e hipotekave dhe çmimet e energjisë.

Përpjekjet zhvilluese

Raporti i Rreziqeve Globale vëren se “në disa raste, veprimi i një individi ose subjekti mund të jetë i mjaftueshëm për të ofruar një zhvillim ‘përparues’ për të adresuar rrezikun ose për të shërbyer si pikë kthese pozitive për një ‘shtet të sigurt’ alternativ. Këto përpjekje përparimtare janë po aq të rëndësishme për parandalimin ose zbutjen e gjasave të rrezikut sa edhe për pakësimin e ndikimit”.

Këto janë zakonisht në kujdesin shëndetësor, teknologjinë, industrinë ose identifikimin e rrezikut, ndër të tjera. Një nga shembujt më të fundit do të ishte zhvillimi i vaksinës COVID-19 nga një grup kompanish farmaceutike. Të tjera përfshijnë mjete për gjurmimin dhe identifikimin e aktivitetit tektonik, si sizmometrat, përmes të cilëve mund të parashikohen tërmetet, aktiviteti vullkanik dhe cunami.

Përpjekjet e reja zakonisht kërkojnë investime të konsiderueshme në kërkim dhe zhvillim, por mund të vlejnë, pasi ato mund të adresojnë dhe zbusin një sërë rreziqesh globale. Këto përfshijnë ngjarjet ekstreme të motit, sëmundjet infektive, efektet negative të teknologjive kufitare, sigurinë kibernetike dhe kushtet kronike shëndetësore, ndër të tjera.

Për shkak të kësaj, politikëbërësit në vitin 2024 mund të kenë nevojë të mbajnë një qëndrim ndaj rrezikut kur bëhet fjalë për investimin në kërkimin dhe zhvillimin dhe mbështetjen e përpjekjeve, duke i konsideruar ato si një rrezik financiar që duhet marrë sot, por me potencialin e një më të mirë nesër.

Veprimet kolektive

Ndërsa luftojnë dhe zvogëlojnë ndikimin e rreziqeve globale këtë vit, kompanitë, individët dhe qeveritë mund të shohin një nevojë më të madhe për t’u bashkuar me radhët, drejt qëllimeve dhe nismave të përbashkëta.

Kjo mund të përfshijë përpjekje mikro dhe të mëdha që punojnë së bashku në ruajtjen e energjisë dhe luftimin e ndryshimeve klimatike. Në këtë rast, individët përqendrohen në veprime relativisht të vogla si fikja e dritave dhe pajisjeve gjatë kohës që nuk janë në përdorim, ose kalimi në automjete elektrike. Kjo mund të jetë gjithashtu rreth zgjedhjes për të udhëtuar në mënyrë më të qëndrueshme, ose zgjedhjes së produkteve organike, me burim lokal.

Nga ana tjetër, kompanitë dhe qeveritë mund të përqendrohen në projekte më të mëdha si kalimi drejt energjisë së rinovueshme për operacionet e tyre, reduktimi i gjurmës së tyre të karbonit dhe investimi më i madh në qëllimet e ndryshimit të klimës. Megjithëse veprimet janë të ndryshme në shkallë dhe madhësi, ato janë të gjitha drejt të njëjtit qëllim.

Me kalimin e kohës, këto veprime mund të kenë një efekt topi dëbore dhe gjithashtu të kontribuojnë në përpjekje më të mëdha të drejtuara nga komuniteti për të adresuar ngjarje të pashmangshme ose shumë të shpeshta. Shembujt përfshijnë Programin e Përgatitjes për Ciklon të Bangladeshit dhe Menaxhimin e Rrezikut të Fatkeqësive të Bazuar në Komunitet të Japonisë.

Korporatat gjithashtu luajnë një rol jetik në strukturën ekonomike dhe sociale të një vendi, me veprime kolektive në formën e strategjive të korporatave që kanë fuqinë për të adresuar mungesat e fuqisë punëtore, papunësinë, ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit, mungesën e mundësive ekonomike dhe rënien ekonomike, mes të tjerash.

Koordinimet ndërkufitare

Koordinimi dhe bashkëpunimi ndërkufitar mbetet një nga mënyrat më të rëndësishme për të shmangur ose pakësuar rreziqet globale. Kjo mund të bëhet përmes mënyrave të ndryshme, si marrëveshjet e mospërhapjes bërthamore, respektimi i standardeve minimale në lidhje me çështjet globale si ndryshimi i klimës, dhe marrëveshjet ndërkombëtare për çështje të tilla si tregtia e lirë dhe siguria, ndër të tjera.

Marrëveshjet globale mund të zvogëlojnë ndjeshëm rreziqet e rreziqeve kimike, biologjike dhe bërthamore, si dhe konfrontimet gjeoekonomike, konfliktet e armatosura ndërshtetërore, ndryshimet kritike në sistemet e Tokës, sulmet terroriste dhe përqendrimin e burimeve strategjike.

Raporti thekson rëndësinë e dialogut dhe marrëveshjeve të hapura dhe bashkëpunuese, duke theksuar se ato janë veçanërisht jetike në një botë post-BREXIT, post-pandemike, ku fragmentimi gjeopolitik është gjithnjë e më në rritje. /Telegrafi/