Lexo po ashtu: Ambiciet revolucionare të Gjeneratës Z të Iranit
Nga: Najmeh Bozorgmehr / The Financial Times
Përktheu: Agron Shala / Telegrafi.com
Në një ditë të ftohtë të dimrit të vitit 1987, njërës prej shoqeve të klasës ia dhanë lajmin se vëllai i saj më i madh – 17-vjeçar, luftëtar vullnetar në ushtrinë iraniane – ishte “martirizuar” gjatë luftës me Irakun. Fatemehja ishte e shkatërruar. Ky ishte vëllai i dytë i saj që kishte humbur jetën në luftën që zgjati tetë vjet.
Dhjetëra nxënës dhe mësues e shoqëruan për në shtëpi. Te dera, nëna e saj mbahej fortë dhe me krenari. “Nuk ka ngushëllime”, kërkoi ajo, teksa një incizim i Kuranit dëgjohej në sfond. “Mund të na përgëzoni për martirizimin e tij”.
Atë kohë, më pak se një dekadë pas Revolucionit Islamik, qëndrimi i familjes së saj nuk paraqiste ndonjë përjashtim. Shumë iranianë ishin gjunjëzuar ndaj ideologjisë së Islamit politik dhe besonin se vdekjet e tilla do të ndihmonin në krijimin e utopisë. Lufta kundër tiranisë së perceptuar të ShBA-së dhe të aleatëve të saj në rajon – dhe vdekja për kauzën – ishte ëndrra e shumë djemve.
Kjo ushtri besnike u tkurr gjatë më shumë se katër dekadave të ekzistencës së Republikës Islame, por udhëheqësit e Iranit ende mbështeten te guximi për t’u marrë me kërcënimet e shtuara të brendshme dhe ndërkombëtare. Politikanët e vijës së ashpër besojnë se politikat e tilla, si mbulimi i detyrueshëm islamik për gratë, këta besnikë i bënë të jenë ende të kënaqur; ata i kanë injoruar kërkesat e protestuesve të rinj, duke supozuar se ky rebelim nuk do të rrezikonte kurrë jetën e tyre.
Por, demonstratat e fundit në Iran e paralajmërojnë ndryshimin: është shfaqur ideologjia moderne, laike. Të rinjtë janë zotuar ta zëvendësojnë teokracinë me demokracinë laike, pa marrë parasysh çmimin. Sociologët iranianë thonë se që nga koha e Zarathustrës e deri më sot, ky është rasti i pashembullt ku mund të jesh dëshmitar i lëvizjes që nuk ka lidhje me fenë.
Familjet e atyre që humbën më të dashurit e tyre gjatë protestave të fundit kundër represionit shtetëror, kanë shprehur mirënjohje për ndikimin që kanë vdekjet e fëmijëve të tyre.
“Kur mendoj mirë, madje jam e lumtur që vajza ime humbi jetën për kauzat e vet”, tha për gazetën e përditshme Etemad, nëna e 16-vjeçaress Nika Shakarami, pasi fëmija i saj vdiq gjatë protestave. Ajo tha se vajza e saj donte të ishte e lirë dhe se e urrente kodin islamik të veshjes. Prindërit tjerë kanë treguar guxim të ngjashëm.
Protestat nisën në mesin e shtatorit 2022 dhe vazhduan për disa muaj pas vdekjes së 22-vjeçares Mahsa Amini – në paraburgim, nga policia. Ajo u arrestua për mos respektimin e duhur të kodit të veshjes islamike. Kundërshtimi – sipas organizatës Amnesty International – ka marrë më shumë se 300 jetë, përfshirë 44 fëmijë. Katër protestues janë ekzekutuar.
Për momentin, protestat në rrugë pothuajse janë ndaluar, por vështirë se ndonjë politikan pro reformës mendon se ky është fundi. As regjimi dhe as disidentët nuk tregojnë se kanë oreks për kompromis: është një ngërç i paqëndrueshëm. Por, mediat sociale vazhdojnë të jenë një fushë e betejës. Qarkullojnë videot e atyre që vdiqën, u varën apo u arrestuan, duke i shfaqur ata duke kërcyer, duke kënduar, duke bërë sport dhe duke e shijuar jetën normale.
Pak para se të çohej në trekëmbësh, gjatë muajit të kaluar, Majidreza Rahnavard – protestuese 23-vjeçare e dënuar për vrasjen e dy anëtarëve të forcave të sigurisë – u shfaq në televizionin shtetëror. Me sy të lidhur e dha me qetësi kërkesën e tij të fundit: Pa lot; pa recitim të Kuranin; pa asnjë lutje. “Festoni!”, u tha ajo njerëzve.
Antropologu Mohsen Shahrnazdar thotë se vlerat dhe qëllimet e kësaj lëvizjeje ndërtojnë ideologjinë e bazuar në “dinjitetin njerëzor” dhe në “liritë individuale dhe sociale”. Të drejtat e grave ishin katalizator, por çështje tjera, si të drejtat e pakicave etnike dhe fetare, janë përfshirë po ashtu.
Amini ishte pjesëtare e një pakicë etnike dhe fetare – kurde dhe myslimane sunite – por kombi i dominuar nga myslimanët shiitë dhe nga persët e vajtuan vdekjen e saj. Të tjerët që humbën jetën ishin turq etnikë, lurë dhe baluçë. Një nga simbolet e protestave ka qenë vallëzimi i Khodanour Lajeit nga provinca Sistan-Baluçestan, i vrarë në shtator.
Nacionalizmi iranian ka evoluar, thonë analistët. Nëna e Kian Pirfalakut, e nëntëvjeçarit që u qëllua kur familja e tij kalonte me makinë para protestuesve, ndaloi incizimet e Kuranit në funeralin e djalit të saj. Me zërin e qetë – teksa iu drejtua turmës prej mijëra vetave – ajo tha: “Një herë kur e ndëshkova për injorimin e mësimeve të Kuranit në shkollë, ai më tha: ‘A jam arab? Jam iranian’”. /Telegrafi/
Lufta Prigozhin - Putin
Më shumëNë sy të mbesës 8-vjeçare, çifti i të moshuarve nga Kosova arrestohen sapo zbresin në Gjermani
"Vuçiq e mendonte Slloveninë Eldorado serbe, kurse diplomatët e saj vegla të tij", ish-diplomatë serbë flasin për skandalin e fundit të Vuçiqit
Pasuria e guvernatorit të BQK-së, drejtorit ATK-së dhe drejtorit të Doganës
John Terry zbulon historinë e patreguar se si ai udhëhoqi kryengritjen te Chelsea ndaj një trajneri
“Veç me ia ba një vendbanim në gjykatë”, ish-zyrtari i Komunës së Prishtinës del para gjykatës me 24 aktakuza për korrupsion
Çfarë dihet për varrezat masive në Gaza dhe çfarë ka ndodhur me ato të zbuluara në vende të tjera më parë?
Investoni në të ardhmen tuaj – bli banesë në ‘Arbëri’ tani! ID-140
Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254
Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253
Bli shtëpinë e ëndrrave tuaja në Prishtinë – ZBRITJE në çmim, kapni mundësinë tani! ID-123
Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252
E jotja është mu koncentru, e karriges Gaming me t’rahatu
Karrige që ta relakson mendjen dhe trupin
Knaqja zemrën vetit: Bli fustanin me zbritje në Melodia Px
Autobusi bon me t’ik, a kjo bluzë me zbritje hiç kërqysh!
Sako nga MelodiaPx që t’shton vetëbesim!
Më të lexuarat
John Terry zbulon historinë e patreguar se si ai udhëhoqi kryengritjen te Chelsea ndaj një trajneri
"Vuçiq e mendonte Slloveninë Eldorado serbe, kurse diplomatët e saj vegla të tij", ish-diplomatë serbë flasin për skandalin e fundit të Vuçiqit
Në sy të mbesës 8-vjeçare, çifti i të moshuarve nga Kosova arrestohen sapo zbresin në Gjermani
Pasuria e guvernatorit të BQK-së, drejtorit ATK-së dhe drejtorit të Doganës
“Veç me ia ba një vendbanim në gjykatë”, ish-zyrtari i Komunës së Prishtinës del para gjykatës me 24 aktakuza për korrupsion
Klopp e donte lojtarin që sot luan për Liverpoolin, por bordi kërkonte një tjetër - si nisi mosmarrëveshja mes tyre