Agresioni rus në Ukrainë mund ta rris krizën klimatike – si do të ndikojë kontaminimi në mjedis?

Kambanat ranë në të gjithë botën më 3 mars, kur ndodhën shpërthime jashtë centralit më të madh bërthamor në Ukrainë.

Ushtria ruse kishte marrë nën kontroll centralin më të madh të energjisë dhe pushtoi ambientet pas bombardimeve intensive që mund të kishin rrezikuar stabilitetin e gjashtë reaktorëve bërthamorë në termocentralin Zaporizhzhia.

Vetëm pak ditë më parë, lufta për kontrollin e Çernobilit rezultoi në rritjen e niveleve të rrezatimit rreth zonës së vjetër bërthamore në periferi të kryeqytetit ukrainas, Kiev, transmeton Telegrafi.

Sjellja e pamatur e presidentit rus, Vladimir Putin ka ngjallur frikë mbi kontaminimin – madje edhe në një luftë më të gjerë që përfshijnë armët bërthamore. Mundësia e një fatkeqësie bërthamore është vetëm Maja e Ajsbergut kur bëhet fjalë për pasojat e panumërta që agresioni rus në Ukrainë do të shkaktojë në mjedis, raporton euronews.

Kur përfshin emetimet e gazrave në rritje për shkak të aktivitetit ushtarak, derdhjet dhe retë toksike të shkaktuara nga shkatërrimi i objekteve industriale dhe të magazinimit të karburantit, ndotja e ujit dhe tokës nga metalet e rënda dhe kimikatet nga bombat dhe armatimet, madje edhe shkatërrimi i të korrave dhe kafshëve të egra – ndikimi është tronditës.

Mund të duhen dekada që Ukraina dhe bota në tërësi të rikuperohen nga ndikimi i konfliktit.

“Mund të shikoni disa zona në Francën Veriore dhe Belgjikë të prekura nga Lufta e Parë Botërore, ku ende nuk mund të bëni bujqësi, sepse ka municione të pashpërthyera në tokë – ose toka është e ndotur nga metale të rënda dhe mbetje nga armët kimike”, thotë Doug Weir, Drejtor i Kërkimit dhe Politikave i Observatorit të Konflikteve dhe Mjedisit (CEOBS).

“Ju mund të shihni ndërprerje në peizazh, kur shihen llogore ose predhat… Kështu që dëmtimi mund të zgjasë për 100 vjet”, pohoi ai.

“Unë mendoj se pyetja më e gjerë është se në çfarë niveli po rikuperohemi? Sepse kur dëmton mjedisin dhe shkatërron ekosistemet, ai nuk kthehet kurrë në atë që ishte më parë”, vazhdon Weir dhe shtoi “Gjithmonë do të degradohet. Pemët dhe bari mund të rriten përsëri, por ekosistemi që është krijuar do të jetë i ndryshëm, në shumë raste”.

Pasojat reale të bombardimeve të zonave industriale dhe të banuara

Observatori i Konflikteve dhe Mjedisit (CEOBS), një organizatë jofitimprurëse me qendër në Mbretërinë e Bashkuar, ka monitoruar nga afër situatën në Ukrainë dhe ndikimin e agresionit rus në mjedis.

Studiuesit janë përpjekur të vlerësojnë situatën në terren përmes fotografive satelitore dhe dëshmive të dëshmitarëve okularë, pasi shumica e stacioneve të monitorimit në internet janë hequr.

“Ajo që na shqetëson më shumë është strategjia ruse e bombardimit të zonave urbane, të cilat kanë zona industriale afër vendit ku njerëzit jetojnë, punojnë dhe ku luajnë fëmijët. Kjo është shumë shqetësuese sepse ne e kemi parë atë në Çeçeni dhe kjo krijon rreziqe mjedisore për shëndetin e njerëzve që janë ende atje ose kur kthehen”, tha organizata për Euronews Green.

It is not just industrial plants that pose a risk to the environment and public health when damaged, many warehouses and distribution centres contain potentially hazardous substances. #Ukraine https://t.co/K4OpTjDDmB

— Conflict and Environment Observatory (CEOBS) (@ceobs_org) March 18, 2022

“Në Ukrainë, shkalla e shkatërrimit që po shohim… ka të ngjarë që do të ndikojnë përjetësisht në ekosistem. Disa prej tyre do të jenë të përkohshme si tymi dhe zjarret, por të tjerat do të zgjasin për pak kohë. Disa do të bien në lumenj dhe në tokë”, njoftoi organizata.

Gjatë sulmeve të 11 shtatorit në Qendrën Botërore të Tregtisë në New York, u formua një shtëllungë atmosferike, e cila përmban çimento të bluar, fibra qelqi, asbest, plumb, hidrokarbure aromatike policiklike (PAH), bifenile të poliklorinuara (PCB) dhe furane dhe dioksina të poliklorinuara.

Shkatërrimi i qyteteve të tëra, së bashku me bombardimet e vendeve industriale në të gjithë Ukrainën, mund të kenë të njëjtin ndikim në cilësinë e ajrit në një shkallë shumë më të madhe.

Pasojat e luftës në Ukrainë janë tashmë të dukshme, pasi konflikti ka vazhduar në provincat lindore të vendit që nga viti 2014. Sipas një raporti të fundit nga Veprimi për Dhunën e Armatosur, të cituar nga UNEP, në Donbas të Ukrainës 36 miniera tani janë përmbytur dhe ka të ngjarë të kenë lëshuar gazra metani dhe metale të rënda toksike në pishinat lokale të ujërave nëntokësore. Kjo ka potencialin për të ndotur furnizimet kryesore të ujit.

Qyteti i rrethuar i Mariupolit, ku aktualisht po zhvillohen luftime të ashpra, është një shqetësim i madh.

Qyteti është shtëpia e dy fabrikave të mëdha hekuri dhe çeliku, dhe më shumë se 50 ndërmarrje të tjera industriale, të cilat mund të shkaktojnë dëm serioz në mjedis nëse dëmtohen.

“Çfarëdo që qëllohet, predha, raketa, raketa, të gjitha përmbajnë metale. Disa janë shumë këmbëngulës në mjedis. Kur ato shpërthejnë, kjo lëndë po bëhet pluhur dhe a mund të përzihet gjithashtu me sendet që godet, qoftë kjo një zonë industriale apo një ndërtesë banimi”, thanë studiuesit.

Duke qenë se Ukraina është një vend me një sistem të madh të energjisë bërthamore, lufta paraqet rreziqe edhe më të mëdha, sipas studiuesve të CEOBS.

“Për ne ishte e egër të shihje një shuarje zjarri pranë një centrali bërthamor. Dhe ndërsa kishte shumë fokus te reaktorët bërthamorë, njerëzit priren të injorojnë se kishte mijëra shufra të karburantit të shpenzuar të ruajtura në ajër të hapur në guarnicione betoni mjaft të dobëta. Dhe nëse termocentralet kontaminohen sepse zona e depozitimit të karburantit është goditur, ku është qasja juaj në termocentral për të monitoruar dhe menaxhuar aktivitetet?”, shton Weir.

Rivendosja e qeverisjes klimatike në Ukrainë

Shkalla e vërtetë e dëmit mjedisor të Ukrainës mbetet për t’u parë.

Konfliktet e mëparshme, si lufta ruse kundër Çeçenisë, lanë 30 për qind të territorit çeçen të kontaminuar dhe tani “nuk i plotëson kushtet mjedisore për jetën”, sipas hulumtimit të Institutit Azi Qendrore-Kaukazi dhe Programi i Studimeve të Rrugës së Mëndafshit.

Pothuajse gjysma e tokës bujqësore nuk është më e punueshme për shkak të 20 mijë tonë ndotësve të naftës që rrjedhin në tokë që nga viti 1994.

Por sapo bombat të heshtin, atëherë rikthimin e mjedisit kthehet në një sfidë më të madhe, thotë Weir për Euronews Green. “Përmirësimi i mjedisit është shumë i shtrenjtë dhe shpesh teknikisht mjaft sfidues, dhe ne zbulojmë se shpesh pas konflikteve, kjo nuk bëhet. Nuk ka kapacitet, as para, as burime për të përmirësuar mjedisin”, pohoi ai.

Pavarësisht nga ndikimi i drejtpërdrejtë i emetimeve të karbonit, është ndryshimi i prioriteteve të vendeve të caktuara rreth rritjes ekonomike dhe rindërtimit, si dhe një shkelje e besimit të ndërsjellë, që përbën rrezikun më të madh në luftën kundër ndryshimeve klimatike, “Diçka që ka një ndikim afatgjatë është kolapsi i qeverisjes mjedisore”.

“Kur ndodh konflikti, qeveritë kombëtare, rajonale ose lokale janë shumë të hutuara. Projektet e gjelbra janë ndalur, aktivistët dhe studiuesit mund të duhet të ikin “dhe këto efekte mund të zgjasin për një kohë shumë të gjatë”, shton ai.

“Nesër dhe javën e ardhshme, hapësira në media do të konkurrojë mes të folurit mbi gjetjet e reja dhe masat për të përshtatur dhe ndërtuar një të ardhme rezistente ndaj klimës – dhe lajmet për luftën kundër Ukrainës. Por kjo nuk ishte zgjedhja jonë”, tha në një deklaratë shefja e delegacionit ukrainas në Panelin Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike (IPCC), Svetlana Krakovska.

“Më lejoni t’ju siguroj se kjo krizë klimatike e shkaktuar nga njeriu dhe lufta kundër Ukrainës kanë lidhje të drejtpërdrejta dhe të njëjtat rrënjë,” përfundoi ajo. /Telegrafi/