Përgjithmonë luftë? Ja pse Izraeli rrezikon të provokojë një ‘kryengritje’ të gjatë dhe të përgjakshme në Gaza

Izraeli rrezikon të përballet me një kryengritje të gjatë dhe të përgjakshme nëse mposht Hamasin dhe pushton Gazën pa një plan të besueshëm të pasluftës për të tërhequr trupat e tij dhe për të ecur drejt krijimit të një shteti palestinez.

Kështu, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi, kanë paralajmëruar diplomatë dhe analistë zyrtarë amerikanë dhe arabë.

Sipas tyre, asnjë nga idetë e ngritura deri më tani nga Izraeli, Shtetet e Bashkuara dhe vendet arabe për administratën e pasluftës së Gazës nuk kanë arritur të fitojnë mbështetje, sipas dy zyrtarëve amerikanë dhe katër rajonalë si dhe katër diplomatëve të njohur me diskutimet, duke ngritur frikën se ushtria izraelite mund të zhytet në një operacion të zgjatur.

Ndërsa Izraeli forcon kontrollin e tij mbi Gazën veriore, disa zyrtarë në Uashington dhe kryeqytetet arabe kanë frikë se po injoron mësimet nga pushtimet e SHBA-së në Irak dhe Afganistan, kur fitoret e shpejta ushtarake u pasuan nga vite të tëra të dhunshme.

Dhe nëse qeveria e Gazës e drejtuar nga Hamasi rrëzohet, infrastruktura e saj shkatërrohet dhe ekonomia e saj shkatërrohet, radikalizimi i një popullsie të “trazuar” mund të nxisë një kryengritje që synon trupat izraelite në rrugët e ngushta të enklavës, thonë diplomatët dhe zyrtarët.

Siç theksohet më tej, Izraeli, SHBA dhe shumë shtete arabe pajtohen se Hamasi duhet të rrëzohet pasi nisi një sulm ndërkufitar më 7 tetor që vrau rreth 1200 njerëz dhe mori rreth 240 pengje. Por nuk ka konsensus se çfarë duhet ta zëvendësojë atë.

Vendet arabe dhe aleatët perëndimorë kanë thënë se një Autoritet Palestinez (PA) i rigjallëruar – i cili qeveris pjesërisht Bregun Perëndimor – është një kandidat natyror për të luajtur një rol më të madh në Gaza, shtëpia e rreth 2.3 milionë njerëzve.

Por besueshmëria e Autoritetit – e drejtuar nga partia Fatah e presidentit 87-vjeçar Mahmud Abbas – është minuar nga humbja e kontrollit mbi Gazën ndaj Hamasit në një konflikt të vitit 2007, bashkë me dështimin për të ndaluar përhapjen e vendbanimeve izraelite në Bregun Perëndimor dhe akuzat për korrupsion dhe paaftësi.

E kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu tha në fundjavë se PA në formën e saj aktuale nuk duhet të marrë drejtimin e Gazës.

Ai theksoi se ushtria izraelite ishte e vetmja forcë e aftë për të eliminuar Hamasin dhe për të siguruar që terrorizmi të mos rishfaqet.

Në vazhdën e komenteve të Netanyahut, zyrtarët izraelitë kanë këmbëngulur se Izraeli nuk ka ndërmend të pushtojë Rripin e Gazës.

Mohammed Dahlan, i cili ishte shefi i sigurimit të PA për Gazën derisa humbi kontrollin e rripit nga Hamas dhe është sugjeruar si një udhëheqës i ardhshëm i një qeverie të pasluftës atje, tha se Izraeli gaboi nëse besonte se shtrëngimi i kontrollit të tij mbi Gazën do t’i jepte fund konfliktit.

“Izraeli është një forcë pushtuese dhe populli palestinez do ta trajtojë atë si një forcë okupuese”, tha Dahlan në zyrën e tij në Abu Dhabi, ku ai tani jeton. “Asnjë nga lidershipi apo luftëtarët e Hamasit nuk do të dorëzohet. Ata do të hedhin veten në erë, por nuk do të dorëzohen”.

Ndryshe, Dahlan ka mbështetjen e Emirateve të Bashkuara Arabe me ndikim për të udhëhequr një administratë të pasluftës në Gaza, sipas diplomatëve dhe zyrtarëve arabë.

Por ai tha se askush, sigurisht jo ai, nuk do të donte të hynte për të qeverisur një territor të ndarë dhe të shkatërruar pa një rrugë të qartë politike në horizont.

“Unë nuk kam parë asnjë vizion nga Izraeli, Amerika apo komuniteti ndërkombëtar”, citohet të ketë thënë Dahlan, duke bërë thirrje që Izraeli të ndalojë luftën dhe të fillojë bisedime serioze për një zgjidhje me dy shtete.

Ndërkohë presidenti i SHBA-së, Joe Biden paralajmëroi Netanyahun se pushtimi i Gazës do të ishte ‘një gabim i madh’.

Në këtë kontekst, deri më tani, SHBA dhe aleatët e saj nuk kanë parë ndonjë udhërrëfyes të qartë nga Izraeli për strategjinë e tij të daljes nga Gaza përtej qëllimit të deklaruar për të zhdukur Hamasin, thonë diplomatët.

Por zyrtarët amerikanë po i bëjnë presion Izraelit për objektiva realiste dhe një plan se si t’i arrijë ato.

E Qeveria izraelite nuk iu përgjigj kërkesave për koment mbi planin e saj të pasluftës në Gaza.

Analiza kujton se operacioni i Izraelit në enklavë – i nisur si hakmarrje për sulmin e 7 tetorit – ka vrarë deri më tani të paktën 13,000 njerëz, duke përfshirë të paktën 5,500 fëmijë, sipas qeverisë së drejtuar nga Hamasi në Gaza.

Ndërsa këmbëngulin në të drejtën e Izraelit për t’u mbrojtur, disa zyrtarë amerikanë janë të shqetësuar se numri i lartë i viktimave civile mund të radikalizojë më shumë palestinezë, duke shtyrë luftëtarët e rinj në krahët e Hamasit ose grupeve të ardhshme militante që mund të shfaqen për ta zëvendësuar atë, sipas një burimi të njohur me SHBA-në.

Më shumë se një duzinë banorë të Gazës të intervistuar nga Reuters thanë se pushtimi izraelit po krijonte një brez të ri militantësh.

Abu Mohammad, 37 vjeç, një nëpunës publik nga kampi i refugjatëve Jabalia, theksoi se më mirë do të vdiste sesa të përballej me pushtimin izraelit.

“Unë nuk jam Hamasi, por në ditët e luftës, ne jemi të gjithë një popull, dhe nëse ata vrasin luftëtarët, ne do të marrim pushkët dhe do të luftojmë”, i tha ai Reuters, duke refuzuar të japë emrin e tij të plotë nga frika e hakmarrjes. “Izraelitët mund të pushtojnë Gazën, por ata kurrë nuk do të ndihen të sigurt, as për një ditë”.

Bisedimet e udhëhequra nga SHBA

Diskutimet e Uashingtonit për një plan të pasluftës për Gazën janë ende në fazat fillestare me Autoritetin Palestinez, palët e tjera palestineze dhe aleatët duke përfshirë Egjiptin, Jordaninë, Emiratet e Bashkuara Arabe, Arabinë Saudite dhe Katarin, sipas dy zyrtarëve amerikanë, duke folur me kushtin e anonimiteti, thuhet në analizë, përcjell Telegrafi.

“Ne sigurisht që nuk jemi ende atje për sa i përket ndonjë përpjekjeje për t’ia ofruar atë vizion partnerëve tanë rajonalë, të cilët në fund do të duhet të jetojnë me të ose ta zbatojnë atë”, kanë qenë fjalët e një zyrtari të lartë amerikan.

Ndërsa Biden ka këmbëngulur se lufta duhet të përfundojë me një “vizion” për një zgjidhje me dy shtete – e cila do të bashkonte Rripin e Gazës dhe Bregun Perëndimor në një shtet palestinez – ai dhe ndihmësit e tij të lartë nuk kanë ofruar as specifika se si presin të arrijnë këtë.

E disa ekspertë e shohin çdo përpjekje për të ringjallur negociatat si një “goditje të gjatë”.

“Ndër shumë tragjeditë e sulmit terrorist të Hamasit është se ai minoi dhe zmbrapsi kauzën palestineze për një shtet sovran dhe të pavarur”, tha Jonathan Panikoff, ish-zëvendës oficeri i inteligjencës kombëtare të qeverisë amerikane për Lindjen e Mesme, i cili tani ndodhet në Institutin Atlantic Council.

Sipas një personi të njohur me këtë çështje, Biden mund të vendosë për një nismë më modeste që mund të përfshijë përshkrimin e një rruge drejt një rifillimi eventual të negociatave.

Ndihmësit e Biden pranojnë se Netanyahu dhe koalicioni i tij i ekstremit të djathtë, i cili ka hedhur poshtë nocionin e shtetësisë palestineze, ka pak vullnet për bisedime të rinovuara.

Ndërsa Biden kërkon rizgjedhjen vitin e ardhshëm, ai mund të hezitojë të largojë votuesit pro-izraelit duke u parë se i bën presion Netanyahut për lëshime ndaj palestinezëve.

E Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, në një fjalim javën e kaluar në Tokio, shpjegoi vijat e kuqe të Uashingtonit në Gaza, duke thënë se administrata ishte kundër zhvendosjes së detyruar të palestinezëve nga territori, çdo zvogëlim të përmasave të tij, pushtimit ose bllokadës nga Izraeli.

Ai tha gjithashtu se nuk mund të bëhet “një platformë për terrorizmin”.

Blinken ka thënë në mënyrë të përsëritur se Uashingtoni do të dëshironte të shihte një PA të “rigjallëruar” që në fund të drejtonte Rripin e Gazës dhe qeverisjen e tij të bashkuar me Bregun Perëndimor.

Por nën Abbas – i cili drejton Autoritetin që nga viti 2005 – besueshmëria e tij është zvogëluar pasi premtimi për një rrugë drejt një zgjidhjeje me dy shtete, i përshkruar në marrëveshjet e paqes të Oslos të vitit 1993, është zbehur.

Andaj, kjo dinamikë duhet të ndryshojë, thonë zyrtarët amerikanë.

Një ndryshim i udhëheqjes brenda AP mund të jetë i mundur, me Abbas që të mbetet ndoshta në një rol nderi, thanë disa diplomatë.

Një hap tjetër në diskutim është dhënia e AP-së një rol kyç në shpërndarjen e ndihmës së pasluftës në Gaza për të ringjallur legjitimitetin e saj, vlerëson një diplomat i lartë evropian.

I pyetur për diskutimet, një zyrtar i lartë i AP ka thënë se kthimi i Autoritetit në Gaza ishte i vetmi skenar i pranueshëm dhe se po diskutohej me SHBA-në dhe fuqitë e tjera perëndimore.

Ai nuk pranoi të komentojë mbi propozimin se Dahlan ose të tjerët mund të udhëheqin një qeveri palestineze.

Ndërkohë disa zyrtarë të lartë palestinezë, duke përfshirë kryeministrin Mohammad Shtayyeh, kanë thënë se Autoriteti Palestinez nuk do të kthehet në pushtet në Gaza në anën e pasme të tankeve izraelite.

Një propozim për një administratë kalimtare dyvjeçare të teknokratëve në Gaza të mbështetur nga OKB-ja dhe forcat arabe është paraqitur nga partnerët perëndimorë dhe disa shtete të Lindjes së Mesme, thanë diplomatët.

Por ka pasur rezistencë nga qeveritë kryesore arabe – përfshirë Egjiptin – për t’u tërhequr në atë që ata e konsiderojnë si “moçali i Gazës”.

Fuqitë rajonale kanë frikë se çdo forcë arabe e dislokuar në Gaza mund të duhet të përdorë forcën kundër palestinezëve dhe asnjë komb arab nuk dëshiron që ushtria e tij të vendoset në atë pozicion.

Asnjë marrëveshje për udhëheqjen

Ndërsa Abbas i moshuar është i papëlqyeshëm në mesin e shumë palestinezëve, nuk ka asnjë marrëveshje se kush mund ta zëvendësojë atë si një udhëheqës të ardhshëm.

Dahlan ka të ngjarë të jetë i pranueshëm për Egjiptin dhe Izraelin, por – megjithëse ai punoi ngushtë me SHBA-në gjatë kohës së tij si shef i sigurisë në Gaza – një burim amerikan tha se Uashingtoni do të kishte disa dyshime për kthimin e tij në pushtet.

Ai ka një armiqësi të gjatë me Abbasin dhe rrethin e brendshëm të PA-së, si dhe me mbështetësit e Hamasit.

Dahlan udhëhoqi një valë arrestimesh dhe goditjesh kundër liderëve të lartë të Hamasit në vitin 1996 pas një serie sulmesh vetëvrasëse kundër Izraelit, kujton analiza, përcjell Telegrafi.

E një zyrtar i Emirateve të Bashkuara Arabe tha se Abu Dhabi do të mbështesë çdo marrëveshje të pasluftës të rënë dakord nga të gjitha palët në konflikt dhe të mbështetur nga Kombet e Bashkuara për të rivendosur stabilitetin dhe për të arritur një zgjidhje me dy shtete.

Marwan Barghouti, një udhëheqës i Fatahut i burgosur nga Izraeli që nga viti 2002 për vrasje, është i popullarizuar në mesin e shumë palestinezëve, por nga disa në Uashington shihet si jopraktik pasi qeveria izraelite do të urrente të lironte dikë që ata e akuzojnë se ka “gjak në duart e tij”.

Ndërsa sipas një zyrtari amerikan, zgjedhja e liderit do të ishte komplekse pasi lojtarët rajonalë secili kanë të preferuarit dhe interesat e tyre.

Në fund të fundit, vlerëson analiza, Uashingtoni do të pranonte çdo lider që fiton mbështetje nga populli palestinez dhe aleatët e tij rajonalë, si dhe nga Izraeli.

“Është e qartë se një përtëritje e lidershipit palestinez nevojitet dëshpërimisht, por arritja përsëri atje është një gjë shumë e ndërlikuar”, vlerëson Joost R. Hiltermann, Drejtor i Programit për Lindjen e Mesme dhe Afrikën Veriore të Grupit Ndërkombëtar të Krizave.

Ai shtoi se kombet arabe mund të vënë veton ndaj çdo kandidati që nuk e pëlqejnë dhe Hamasi – i cili e ka portretizuar veten si kampion i pavarësisë palestineze – ka të ngjarë të fitojë çdo zgjedhje.

Kështu, rreziqet janë të larta me mundësinë e përhapjes së konfliktit në Bregun Perëndimor të pushtuar nga Izraeli dhe përtej Izraelit.

Në fund të analizës vihet në pah fakti se sipas zyrtarëve dhe diplomatëve arabë, që nga pushtimi i SHBA-së në Irak në vitin 2003, nuk ka pasur një shqetësim kaq të përhapur për veprimet ushtarake që janë ndezur në të gjithë Lindjen e Mesme.

Megjithatë, çfarëdo që Biden vendos të bëjë diplomatikisht, ndihmësit e tij thonë se ai nuk ka interes që SHBA të shkojë drejt një roli të drejtpërdrejtë ushtarak në konflikt, përveç nëse interesat e sigurisë së Amerikës kërcënohen nga Irani ose përfaqësuesit e tij rajonalë.

“Nuk ka plane apo synime për të vendosur trupat ushtarake amerikane në terren në Gaza, tani apo në të ardhmen”, u tha gazetarëve këtë muaj zëdhënësi i Sigurisë Kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, John Kirby. /Telegrafi/