Mediat në Ballkan, politika, ndikimi dhe sulmet ndaj gazetarëve “Reporterët Pa Kufij” japin alarmin e shqetësimin

Në Ditën Botërore të Lirisë së Shtypit është publikuar indeksi botëror dhe raporti i cili thotë se gazetaria është nën presionin politik.

Sipas raporti të “Reporterëve Pa Kufij” liria e shtypit në mbarë botën po kërcënohet nga vetë njerëzit që duhet të jenë garantuesit e saj – autoritetet politike.

Kjo është e qartë nga Indeksi i fundit vjetor i Lirisë së Shtypit Botëror i prodhuar nga Reporterët pa Kufij (RSF).

Ky konstatim bazohet në faktin se, nga pesë treguesit e përdorur për përpilimin e renditjes, është treguesi politik që ka rënë më shumë, duke regjistruar një rënie mesatare globale prej 7.6 pikësh.

Por, si është gjendja në shtetet e Ballkanit Perëndimor dhe ku është Kosova?

Sipas raportit, Kosova ka shënuar rënie për 19 vende në indeksin e “Reporterëve Pa Kufij” thuhet në raport, transmeton Telegrafi.

“Reporterët Pa Kufij” e rendisin Kosovën në vendin e 75 në botë, 19 vende më poshtë sesa vitin paraprak. Vitin e kaluar Kosova renditej në pozitën e 56.

“Përderisa tregu mediatik i Kosovës është i larmishëm, zhvillimi i tij është i kufizuar nga përmasat e vogla dhe ndarjet etnike. Liria e medias është e kërcënuar nga rregullimi i politizuar, aksesi i pamjaftueshëm në informacion dhe rritja e sulmeve fizike”, thuhet në raport.

Me keq se Kosova në rajon janë Serbia, Shqipëria, ndërsa më mirë raporti thotë se janë Mali i Zi e Maqedonia e Veriut.

Sipas raportit Maqedonia e Veriut zë vendin e 36, Mali i Zi 40, Bosnja dhe Hercegovina zë vendin e 81, Serbia 98, Shqipëria 99.

Në Shqipëri, liria e shtypit dhe pavarësia e medias kërcënohen nga konfliktet e interesit midis botës së biznesit dhe asaj politike, një kuadër ligjor me të meta dhe rregullore partiake. Gazetarët janë viktima të akteve të frikësimit nga politikanët dhe krimi i organizuar, thuhet në raport.

Në kontekstin politik në Serbi një klimë politike që u bë edhe më e polarizuar nga protestat antiqeveritare në vitin 2023, gazetarët janë shpesh objektiva të sulmeve nga anëtarët e elitës qeverisëse dhe të përforcuar nga disa kanale televizive kombëtare.

“As politikanët dhe as agjencitë qeveritare, duke përfshirë rregullatorin e medias elektronike REM, i përbërë kryesisht nga anëtarë të emëruar nga qeveria, nuk kanë qenë të gatshëm të korrigjojnë situatën. Për më tepër, gazetarët kritikë ndaj qeverisë kanë kufizuar aksesin në intervistat me përfaqësuesit e saj dhe informacionin publik”, thotë raporti.

Raporti dhe shtetet evropiane

Sipas raportit qeveritë nuk arrijnë të mbrojnë gazetarinë.

“Një numër në rritje i qeverive dhe autoriteteve politike nuk po përmbushin rolin e tyre si garantues të mjedisit më të mirë të mundshëm për gazetarinë dhe për të drejtën e publikut për lajme dhe informacione të besueshme, të pavarura dhe të larmishme. RSF sheh një rënie shqetësuese të mbështetjes dhe respektit për autonominë e medias dhe një rritje të presionit nga shteti apo aktorë të tjerë politikë”, thuhet në raport shkruan Telegrafi.

“Ndërsa më shumë se gjysma e popullsisë së botës shkon në votime në vitin 2024, RSF po paralajmëron për një prirje shqetësuese të zbuluar nga Indeksi Botëror i Lirisë së Shtypit 2024: një rënie në treguesin politik, një nga pesë treguesit e detajuar në Indeks. Shtetet dhe forcat e tjera politike po luajnë një rol në rënie në mbrojtjen e lirisë së shtypit. Kjo pafuqi ndonjëherë shkon paralelisht me veprime më armiqësore që minojnë rolin e gazetarëve, apo edhe instrumentalizojnë median përmes fushatave të ngacmimit apo dezinformimit. Gazetaria e denjë për këtë emër është, përkundrazi”, citon raporti Anne Bocandé, Drejtor Redaktues i RSF-së.

Vendet ku liria e shtypit është “e mirë” janë të gjitha në Evropë dhe më konkretisht brenda Bashkimit Evropian, i cili ka miratuar ligjin e tij të parë për lirinë e medias (EMFA).

Irlanda ka rënë nga tre vendet kryesore të Indeksit, e zëvendësuar nga Suedia, ndërsa Gjermania është tani një nga dhjetë vendet e para. Liria e shtypit megjithatë po vihet në provë në Hungari, Maltë dhe Greqi, tre vendet e BE-së me renditjen më të ulët.

Më tej në lindje të Evropës, kushtet për të ushtruar gazetari po përkeqësohen për shkak të shkallës së dezinformimit dhe censurës së mediave të akuzuara në mënyrë të rreme për minimin e sigurisë kombëtare ose terrorizmit. Ky është rasti në Rusi (162), Bjellorusi (167) dhe Turkmenistan (175), ndërsa në Gjeorgji (në vendin e 26-të në 103), partia në pushtet po kultivon një afrim me Moskën. Si rezultat i përmirësimeve në treguesin e saj të sigurisë – më pak gazetarë të vrarë – dhe treguesin e saj politik, Ukraina (e 61-ta) është ngjitur me 18 vende thuhet në raport.

Gazetaria, dezinformimi në një vit super zgjedhor

Ndërsa viti 2024 është viti më i madh zgjedhor në historinë botërore, 2023 gjithashtu pa zgjedhje vendimtare, veçanërisht në Amerikën Latine, të cilat u fituan nga grabitqarët e vetëshpallur të lirisë së shtypit dhe pluralitetit të medias, si Javier Milei në Argjentinë (nga 26 në 66), i cili mbylli agjencinë më të madhe të lajmeve në vend në një akt simbolik shqetësues.

“Grupet politike shpesh shërbejnë si kanale përhapjeje, apo edhe nxitës të fushatave dezinformuese. Në më shumë se tre të katërtat e vendeve të vlerësuara në Indeks (138 vende), shumica e të anketuarve në pyetësor raportuan se aktorët politikë në vendet e tyre shpesh përfshiheshin në fushata propagandistike ose dezinformuese. Kjo përfshirje u përshkrua si “sistematike” në 31 vende”, shkruan raporti.

Në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, censura e medias është intensifikuar në një mimikë spektakolare të metodave represive ruse, veçanërisht në Bjellorusi (nga 10 në 167), Gjeorgji (103), Kirgistan (120) dhe Azerbajxhan (nga 13 në 164).

Ndikimi i Kremlinit ka arritur deri në Serbi (në vendin e shtatë në vendin e 98-të), ku mediat pro-qeveritare bartin propagandën ruse dhe autoritetet kërcënojnë gazetarët rusë të mërguar.

Rusia (e 162-ta), ku Vladimir Putin u rizgjodh pa befasi në vitin 2024, vazhdon të zhvillojë një luftë në Ukrainë (e 61-ta) që ka pasur një ndikim të madh në ekosistemin e medias dhe sigurinë e gazetarëve. /Telegrafi/