Dilemat e Washingtonit për njohjen e regjimit të Enver Hoxhës

Në vitin 1949, SHBA shihte dhe analizonte disavantazhet edhe avantazhet në njohjen e regjimit të Enver Hoxhës, duke u nisur nga bisedat jozyrtare me Behar Shtyllën, ministër shqiptar në Francë.

Nëpunësit skrupulozë të delegacionit amerikan në OKB me seli në New York kanë hartuar disa përkujtesa (memo) për Departamentin e Shtetit rreth negociatave me emisarin personal të kreut të Tiranës, që ishte njëkohësisht kryeministër, ministër i Jashtëm dhe i Mbrojtjes, natyrisht edhe shef i partisë komuniste.

PSE KJO PËRÇAPJE NË KËTË KOHË?

Autori i dokumentit vë në dukje më 16 maj 1949 “se Qeveria shqiptare dëshiron të diskutojë për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe mund të jetë e gatshme të përmbushë kushtin (pranimin e detyrimeve të traktatit të para luftës)”. Drejtori i zyrës së Çështjeve Evropiane i shpreh ndihmës-sekretarit të Shtetit për Çështjet e OKB-së pasigurinë “pse kjo përçapje po bëhet në këtë kohë”.

Por, me sa duket, nisur dhe nga fakti se rreth tre muaj më parë, më 22 dhe 23 mars, kreu i gjithpushtetshëm i Tiranës, Enver Hoxha, kishte bërë takime me ministrin e jashtëm sovjetik Vishinski dhe kryeministrin Stalin, diplomati amerikan Hikerson thotë se përçapja në SHBA “mund të supozohet se është bërë me pëlqim dhe ndoshta me sugjerim të sovjetikëve”.

KRITIKAT

Nga ana e vet, Hikersoni rreshton dy nga disavantazhet e mundshme që mund të sillte vendosja e marrëdhënieve diplomatike më 1949: nuk do të pranohej nga elementët anti-Hoxha në Shqipëri si dhe nga grekët.

Në këtë vend mund të ketë disa kritika pasi njohja do të konsiderohej si shenjë në favor të një qeverie veçanërisht të neveritshme”. Nga ana tjetër, gjithsesi Hikersoni thotë se “vendosja e marrëdhënieve diplomatike do të na mundësonte mbrojtjen e shtetasve amerikanë më mirë se mund ta bëjmë aktualisht. Do të kishte gjithashtu avantazhe, nga pikëpamja e informacionit dhe mundësive të veprimit që ne nuk i kemi tani.

Në gjendjen aktuale në Ballkan, dhe veçanërisht në Shqipëri, që është një pikë e dobët në sferën sovjetike, prania e një misioni të SHBA-së në Shqipëri mund ishte shumë e dobishme”.

HATËRMBETJA E ANGLEZËVE

Botuesi i korpusit të dokumenteve origjinale diplomatike amerikane nxjerr në spikamë dhe faktin se “më 23 maj 1949, një zyrtar i Ambasadës britanike në Washington informoi Departamentin e Shtetit se regjimi shqiptar nuk kishte bërë asnjë përçapje pranë qeverisë britanike lidhur me vendosjen e mundshme të marrëdhënieve diplomatike”.

Hatërmbetja e “Luanit britanik” me Tiranën shkonte deri atje sa Britania nuk e konsideron të dëshirueshme të vendosë marrëdhënie normale diplomatike me Shqipërinë për shkak të: 1. ndihmës së Shqipërisë për gueriljet greke; 2. aksionit të Shqipërisë kundër anijeve britanike në Kanalin e Korfuzit në vitin 1946 dhe mospranimit nga ana e saj për të paguar dëmshpërblimet e kërkuara; 3. reagimit të mundshëm negativ të opinionit publik në Britaninë e Madhe dhe Greqi ndaj çdo lëvizjeje për normalizimin e marrëdhënieve me Shqipërinë; 4. faktit se regjimi i Hoxhës ishte në një pozitë shumë të dobët dhe nuk do të duhej të fuqizohej në asnjë mënyrë, materialisht apo psikologjikisht”.

UASHINGTONI NUK JA PRISH LONDRËS

Washingtonit nuk ia prishte qejfin Londrës (“si zor mund të merret në shqyrtim vendosja e marrëdhënieve diplomatike e shkëputur nga problemet e relatuara, të tilla si roli i Shqipërisë në luftën civile në Greqi, dështimi i saj për të bashkëpunuar me OKB-në, etj”), por Tiranës nuk ia preu me sëpatë të madhe. Më 16 maj rekomandohej të informohej Shtylla “që ne do të marrim në konsideratë çdo pikëpamje që mund të dëshirojë të paraqesë më vonë” dhe se “në përgatitjen për shkëmbime të mëtejshme dhe formulimin e pozicionit të Departamentit për këtë çështje, duhet të ruajmë qëndrimin … fleksibël, duke pasur parasysh avantazhet, në parim, e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike me Shqipërinë”. Prandaj “t’i thuhet Shtyllës jozyrtarisht sot se nuk mund të presë përgjigje të menjëhershme për kërkesën e tij, dhe se nuk ka arsye që ai të vonojë kthimin në Paris për këtë shkak”. /Shqiptarja/