“Vasha nga Athina” e Lord Byronit

Dorian Koçi

Në qendër të Athinës, në zonën aktuale të Psiri, në Agia (Ayia Thekla rrugë aktuale), ishte rezidenca e familjes Makris. Babai i familjes, Prokopis Makris, ishte konsulli i Anglisë në Athinë. Ai jetonte në shtëpi me gruan Theodhoran dhe tre vajzat e tyre. Prokop Makris vdiq herët dhe e la gruan të ve me të tre vajzat. Theodora për të rritur të tri vajzat, filloi të japë me qera disa dhoma në shtëpinë e vet, sidomos të huajve që vizitonin të Athinën.

Rezidenca përbëhej nga dy ndërtesa dhe ishte kaq të rehatshme, si për familjen dhe për vajzat dhe për turistët. Në Krishtlindje 1809, Lord Byroni bujti në Athinë, ku qëndroi për dhjetë javë. Ai qëndroi në një nga dhomat e shtëpisë. Lord Byroni ndihej mirë në rezidencën Makris pasi gratë e familjes për shkak të statusit të atit të tyre flinin anglisht, diçka shumë e rrallë për kohën dhe në këtë mënyrë kuptoheshin lehtë me “qiramarrësit” e tyre. Gjatë qëndrimit të tij në rezidencë, Byroni u njoh me vajzën 13-vjeçare të familjes, Teresa.

Teresa ishte një vajzë e bukur zeshkane. Thuhet se kur e pa Byroni i tha mikut të tij, Robert, i cili ishte me të: “Ja, Robert, një nga skulpturë antike gjallë”… Dashuria e tyre ishte platonike, por ai frymëzoi Byronin . Për hir të Teresas, ai shkroi poemën “Vajza e Athinës”, ku në çdo fund strofe përfundon me vargje ne gjuhën greke “Zoi mu agapo” (Të dua jeta ime). Përkundër rrëfimit poetik erotik të Byronit, dashuria e tij sigurisht që mbeti e paplotësuar…

Rezidenca Makris më vonë, u quajt “shtëpia e vajzës së Athinës”. Teresa, pas largimit të Byronit, vazhdoi jetën e saj. Disa vjet më vonë ajo u martua me konsullin e atëhershëm britanik të Athinës. Shtëpia, e cila tani kishte famën e dhënë nga Byroni, u braktis pas Revolucionit Grek dhe në vitet 1970 u shkatërrua tërësisht për t’i lënë vendin godinave të reja,

Gjithsesi mbeti poezi e Byronit, “Vasha nga Athina” që e bëri Teresan të pavdekshme.

Poezia është përkthyer në shqip nga Dhori Qiriazi duke ruajtur muzikalitetin e vet të veçantë.

VASHA NGA ATHINA

Ah kthema zemrën, kthema ti
Që u shkëput nga gjoksi im,
E mbaj atë në tëndin gji,
Të hesht, të bëjë pak pushim.
Përpara nisjes qan ajo:
Zoi mu, sas agapo.

Gërsheta shthurur shkon,
kur sulesh
Siç ndodh me erërat e Egjeut,
Të marrin faqet ngjyrë lulesh,
O njomësi e embël e dheut!
Zoi mu sasa agapo!

Të tuat buzë sodita gjatë
Të tyren rreth gjithë afsh e zjarr
Kur flasin lulet ç’janë bashkë,
Si to askush s’flet barabar
Pa gaz e klithmë është ajo
Zoi mu, sas agapo!

O vashë e ëmbël e Athinës,
Ti mbamë mend të iki tinës,
Për në Stamboll të shkoj si në ëndërr
Më mban Athina shpirt e zemër
E h, dashurinë se harroj, jo!
Zoi mu sas agapo!