Pak, nga Fishta…

Nga: Zija Vukaj

Albanologu i famshëm Maksimilian Lambertz, ka shpjeguar emrat dhe cilësitë e orëve që përmenden në kāngën e 24-t të “Lahutës së Malcis'” që titullohet “Zana e Vizitorit”.

Ja disa prej tyre:

Ora “Lere” është mbrojtësja e greminave, e thepave të maleve;
“Terja” përfytyrohet si hyjnesha e tokës së thatë, e djerrinës, e arave të papunuara;
“Culina” është ajo orë që u rri në krah fyelltarëve, lahutarëve (cule ose cyle në shqip quhet ajo vegël muzikore në trajtën e një gypi me vrima, sinonim i fjalës zumare.);
“Dalina”, kundrohet në besimin popullor si shëruesja e bagëtisë;
“Talja”, që përdoret edhe si emër gruaje, shënon mbrojtësen e fushës (rrafshnaltë);
“Lorja” është emër zogu, sinonim i grizhlës”;
“Fatalja” është ajo që cakton fatin e njerëzve;
“Vathnorja” është ora e vathnave etj., deri në numrin 43, sepse kaq janë orët e lahutës.

Interesant është përdorimi i urdhëroreve (imperativus) në vend të përcjellores (gerundium) e që tregojnë një veprim të vazhdueshëm. Ato i japin gjallëri e tonalitet përshkrimit të gjendjes, imitojnë zhurmën. Shpesh përdoren me rima të brendshme që i japin ligjërimit poetik një ritëm të gjallë si në këtë rast nga kanga e 25-të, “Gjaku i marrun”:

“Njani rueju, tjetri mtrueju,
Kush lshou vrap, kush ndiq për hap,
Aj përpjetë e ky tatpjetë;
Ata shaju, këta çaju,
Këtej vritu, përtej pritu;
Pritu, vritu, idhshëm nzitu;
Brit, gërthit e mbush e qit,
Kodër n’kodër shoqit thrrit…
Turru, guru, matu, shmatu,
Duku, thuku, struku, zhduku,
Aj pa vesh e ky pa fregull,
Nëpër karpa, cunga e bunga…”

Shikoni çfarë rrëkeje sinonimike për fushën leksikore të substantivit zhurmë.