Filmat e ish-Kinostudios: Propagandë apo pasuri kombëtare?!

Pas diskutimeve që u bënë gjatë vitit 2017 për mbi prodhimet kinematografike të ish-Kinostudios “Shqipëria e re”, Erblin Vukaj boton studimin “Filmat e komunizmit propagandë apo pasuri kombëtare?!”. Autori sjell intervista me kineastë, analizon të drejtat e autorit të filmave, mënyrën e transmetimit të tyre në televizione, duke shtruar edhe shembujt konkretë, se si vende të tjera ish-komuniste kanë operuar.

“Në fakt, studimin e kemi parë si një lloj përmbledhje të asaj që u bë në vitin 2017. Kemi ndalur tek të gjithë zërat, pro edhe kundër rishikimit të mënyrës së filmave të ish- Kinostudios ‘Shqipëria e re’, po dhe i kemi shtuar këndvështrimin e kuadrit ligjor, që e mundëson transmetimin, debatit që ka qenë që prej viteve ‘90, për mënyrën se si do të menaxhohej pasuria e ish-Kinostudios, dhe në një farë mënyre se si mund të lejohej transmetimi. Kemi sjell në vëmendje problematikën që shfaq mënyra e transmetimit, pa një kontekst për propagandën apo një lloj filtri përzgjedhës të filmave apo të gjithë asaj prodhimtarie, krahas kësaj dhe një lloj rekomandimi se kush mund të ishte zgjidhja për situatën”, shprehet Vukaj.

Aty nuk mungon as një listë e përpiluar nga ish-drejtori i Arkivit të Ministrisë së Brendshme, Kastriot Dervishi, me 82 filma të cilët edhe pse, sipas tij, janë problematikë, vazhdojnë të shfaqen ende në ekran.

“Problematik janë ‘Ngadhënjim mbi vdekjen’, që niset nga një ngjarje e trilluar dhe krijon kontekst krejt tjetër për mënyrën se si ishte realisht Lufta e Dytë Botërore. Filmi ‘Debatik’ i jep tjetër kontest luftës, sikur në atë kohë kishin shumë rol të fortë fëmijët. Nëse e shohim në prizmin se si realisht Kinostudio e shihte luftën, mund të vijmë tek aforizmi se ‘Luftën e vërtetë e ka kryer Kinostudio edhe jo partizanët’. ‘Gëzhoja e vjetër’ ka 100 për qind trajtën ideologjike të asaj periudhë, që vë në qendër të vëmendjes rolin e ish-Sigurimit”.

Propozimet që Vukaj shtron janë të ndryshme, referuar eksperiencave të vendeve të ndryshme ish-komuniste, kontekstualizimit të filmave me titra, ku do të shënohet se prodhimi kinematografik është realizuar i ndikuar nga realiteti ideologjik i regjimit komunist

“Propozimet janë të gjithanshme, por kjo varet edhe nga vullneti apo fondet, që do të jenë në dispozicion. Vendosja e një strishe mund të kishte një kosto për prodhimin, por mund ta vinte në pararojë audiencën. Tjetër propozim mund të ishte krijimi i një liste. Në këtë studim ne kemi listuar rreth 82 filma, që i kemi analizuar si problematikë, qoftë nga përmbajtja historike edhe denigruese në raport më këto klasa. Në studimin tonë ne kemi përmbledh dhe këndvështrime, që kanë ndjekur vende të caktuara të ish-kampit sovjetik. Ndryshe nga Shqipëria, vende si Estonia, Letonia, që ishin në kampin Sovjetik, e trajtuan kinematografinë e diktaturës, si një kinematografi që vinte nga Bashkimi Sovjetik, nga Rusia. E kishin më të thjeshtë që ta ndanin se kjo ishte një vijë, që në një farë mënyre e kishin pushtuar vendin edhe e kishin më të thjeshtë debatin. Në Rumani u vendos të mos transmetoheshin më këta filma. Ukraina është e vetmja që e ka sanksionuar në ligj mos transmetimin e tyre. Ne këto nuk është se ia këshillojmë Shqipërisë, sepse nuk ka ende një ligj për dekomunistizimin në vetvete, por një nisje drejt këtij procesi do të ishte mirë për shqiptarët”.

Erblin Vukaj përfundon bisedën duke thënë se nëse do të ekzistojë dëshira e mirë e regjisorëve që të bashkëpunojnë në këtë proces, filmave do t’u jepej vlera e tyre reale. /Shqiptarja/