Dhimbjet e qafës: Cilat janë opsionet?

Dhimbja e qafës është një patologji multifaktoriale dhe është problem i madh në shoqërinë moderne

MSc. PT. Rilind Shala
Fizioterapeut
tel. +383 44 361 176

Shkaqet e dhimbjes së qafës ndryshojnë shumë, ku shkaqet kryesore janë ergonomia në punë, qëndrimi ulur dhe mbajtja e qëndrimit të qafës në një pozicion jofiziologjik për periudha të gjata kohore. Kohëzgjatja e simptomave mund të klasifikojë dhimbjen e qafës si akute në më pak se 6 javë, subakute në 3 muaj ose më pak, ose kronike në më shumë se 6 muaj. Dhimbja akute e qafës largohet kryesisht brenda dy muajve nga episodi fillestar i dhimbjes, por një pjesë të konsiderueshme të pacientëve vazhdojnë të kenë përsëritje ose disa shqetësime deri në një vit. Parashikuesi më i mirë i dhimbjes së qafës në të ardhmen është prania e një episodi e dhimbjes së qafës në të kaluarën.

Dhimbja jotraumatike e qafës mund të klasifikohet sipas gjeneruesit të dyshuar të dhimbjes. Mund të ketë një komponent mekanik (disku intervertebral, nyjet zigapopfiziale, ligamentet dhe nyjet atlantoaksiale), ose një komponent neuropatik (radikulopati dytësore nga komprimimi ose stimulimi i nervit dytësor pas një hernie diskale, stenozë foraminale, stenozë vertebrale qendrore), ose një kombinim i të dyjave.

Historia dhe ekzaminimi fizik luan një rol kyç në përjashtimin e disa prej shkaqeve më serioze të dhimbjes së qafës që kërkojnë ndërhyrjen. Diferencimi midis kushteve të ndryshme të dhimbshme që përfshijnë qafën është më pak kritik, veçanërisht nëse simptomat zgjidhen me kalimin e kohës dhe me trajtimin konservativ. Çdo traumë e rëndësishme në kokë ose qafë që rezulton në dhimbje të forta duhet të vlerësohet duke përdorur rregullat kanadeze të shtyllës kurrizore dhe kriteret NEXUS. Duhet të vihet re çdo pozicion antalgjik i qafës së bashku me kufizimet në pjesën aktive dhe pasive të lëvizjeve. Deficitet e rrotullimit të qafës vërehen kryesisht në çështjet e shtyllës së sipërme të qafës si në patologjinë e artikulacionit atlanto-aksial. Dhimbja që rrezaton në pjesën e pasme zakonisht rrjedh nga patologjia nervore C1 deri në C3.

Dhimbja neuropatike (dhimbja radikulare) prek më shpesh rrënjët nervore C6 dhe C7 si rezultat i patologjisë në nivelet vertebrale C5 deri në C6 dhe C6 deri në C7. Në një studim të madh prospektiv të kryer në Mayo Clinic për pacientët e trajtuar në mënyrë jooperative, megjithëse dhimbja radikulare kishte një shkallë të lartë përsëritjeje (31%), në një ndjekje mesatare prej 5.9 vjetësh, 90% e pacientëve përjetuan ose dhimbje të lehta ose ishin pa dhimbje.

Identifikimi i faktorëve mbrojtës ose rrezikut, shkaktarëve dhe rezultatet mund të ndihmojë në drejtimin e parandalimit, diagnostikimit, trajtimit dhe menaxhimit të dhimbjes së qafës. Literatura demonstron një lidhje të qartë midis variablave psikologjikë dhe dhimbjes së qafës. Hulumtimet prospektive kanë treguar që variablat psikologjikë lidhen me fillimin dhe ashpërsinë e dhimbjes (d.m.th. akute, subakute dhe kronike). Stresi, shqetësimi, ankthi, disponimi dhe emocionet, funksioni kognitiv dhe sjelljet e lidhura me dhimbjen janë gjetur të gjitha të jenë faktorë të rëndësishëm në zhvillimin e dhimbjes së qafës.

 Prevalenca globale e dhimbjes së qafës

Në përgjithësi, faktorë të tillë si stresi, dhimbja katastrofizuese, simptomat e depresionit, cilësia e ulët e gjumit dhe alkooli mund të luajë një rol në ndryshimin e qendrës se përpunimit të dhimbjes brenda shtyllës kurrizore, trungut ose niveleve kortikale, të cilat mund të manifestohen si hiperalgjezi primare. Katër domenet psikologjike (d.m.th. njohjet, emocionet, fushat sociale dhe të sjelljes) janë të përfshira në dhimbje te qafës.

Për shkak se dhimbja e qafës është një problem i zakonshëm dhe ndonjëherë paaftësues, nuk është për t’u habitur se metoda të shumta të trajtimit përdoren në mënyrë rutinore për të zbutur simptomat. Literatura shkencore mbi trajtimin është shpesh e rrallë, kontradiktore ose e zhytur në mangësitë metodologjike, duke e bërë të vështirë për klinicistin që praktikon të ndihet i sigurt për atë kurs të veprimit të rekomanduar. Nuk është as e qartë se cilat janë përfitimet dhe dëmet e dhënies së etiketës diagnostike (siç është sëmundja degjenerative) për një pacient.

Terapitë zakonisht kanë efekte analgjetike të vogla ose të vonuara. Një nga sugjerimet fillestare për pacientët është modifikimi i jastëkut që përdorin natën për të fjetur. Shumë individ kanë jastëkë shumë të lartë ose shumë rigjid. Një gjetje kryesore është se këta pacientë ankohen dhimbje të shtuara në mëngjes ose kanë vështirësi për të qëndruar në gjumë. Rekomandohet që ata të rrotullojnë një peshqir të vogël dhe te vendoset në këllëfin e tyre të jastëkut. Peshqiri duhet të jetë i trashë, mjafton të mbushë lordozën e qafës.

Tërheqja mekanike për çrregullimet muskuloskeletore të skeletit aksial është një opsion vital i trajtimit. Tërheqja mekanike ka zbatueshmëri të veçantë për çlirimin e tensionit në pjesën cervikale. Tërheqja e qafës mund të lehtësojë dhimbjen edhe në mungesë të një hernie të disku intervertebral. Janë vlerësuar pak studime me cilësi të lartë në farmakoterapi për dhimbjen e qafës. Barna sistemike anti-inflamatore josteroidale (NSAIDs) janë gjetur të jenë të dobishme për dhimbjet e shtyllës kurrizore në përgjithësi. Përdorimi i terapive biologjike, duke përfshirë terapinë me qeliza staminale dhe terapia e rritjes nervore dhe frenuesit e citokinës janë aktualisht duke u studiuar për dhimbje të tjera kronike si dhimbja e mesit, por ende nuk janë vlerësuar në mënyrë kritike për dhimbjen e qafës. Hulumtimet duhet të zgjerohen për të përcaktuar efikasiteti e tyre për dhimbjet e shtyllës kurrizore në përgjithësi ose dhimbjeve në qafë në veçanti. Ngjashëm me dhimbjen e shpinës, ushtrimet e zgjatjes dhe forcuese të qafës dhe skapulës janë gjetur te ofrojnë lehtësim afatmesëm për dhimbjet mekanike të qafës.

Për dhimbjen akute të qafës, shumica e rasteve do të zgjidhen spontanisht gjatë një periudhe prej javësh, por një pjesë e konsiderueshme e individëve do të mbeten me simptoma të mbetura ose të përsëritura. Historia dhe ekzaminimi fizik mund të japin të dhëna të rëndësishme nëse dhimbja është neuropatike ose mekanike dhe janë kritike duke përcaktuar se kush mund të përfitojë nga diagnoza imazherike ose nga puna e mëtejshme diagnostikuese.

Studimet klinike kanë gjetur se ushtrimet mund të jenë të dobishme dhe për dhimbjet akute, relaksuesit e muskujve janë efektiv. Tek personat me dhimbje kronike, ka prova kontradiktore që mbështesin injeksione epidurale kortikosteroide në pacientët me radikulopati dhe stenozë kurrizore dhe prova të dobëta në favor të radiofrekuencës të denervimit për artritin kurrizor. /Telegrafi/