PUNA ËSHTË SE JEMI SHUMË TË VARFËR

Nga: Juan Rulfo
Përktheu: Bajram Karabolli

Këtu gjithçka shkon keq e mos më keq. Javën e kaluar vdiq ime emtë Hasinta, ndërsa të shtunën, kur tashmë e kishim varrosur e sapo na kalonte pikëllimi, filloi një shi si kurrë ndonjëherë. Im atë u tërbua nga inati, sepse elbi i korrur, që ishte tharë e ishte gati për t’u shirë në lëmë, do të vente dëm. Pra, papritur, erdhi rrebeshi, dallgë-dallgë, pa na lënë kohë të shpëtonim nga shiu asnjë demet elbi. E vetmja gjë që mund të bënim, të gjithë në shtëpinë tonë, ishte të strehoheshim vetë poshtë një çatie, duke parë se si ujët që binte nga qielli po ia jepte dreqit elbin e pjekur, të sapokorrur.

Dhe pikërisht dje, kur ime motër Tasha, mbushi dymbëdhjetë vjeç, morëm vesh se lopën që im atë i pat dhuruar për ditëlindje e paskësh rrëmbyer lumi.

Lexo po ashtu:

– Borhesi dhe Rulfo: Një dialog

– Sfida e krijimit

– Fjalë dashurie

– Çudia për Huan Rulfon

– Ti je fillimi dhe fundi i të gjitha gjërave

Lumi bënte tri net që kishte filluar të fryhej dhe atë mëngjes ishte dëng. Unë isha në një gjumë të thellë e, megjithatë, uturima që sillte lumi i rrëmbyer më bëri të zgjohem menjëherë e të hidhem nga shtrati me batanije në dorë, a thua po rrëzohej çatia e po më binte mbi kokë. Por, me të njohur zhurmën e lumit, ia futa përsëri gjumit, sepse ajo zhurmë të vinte vërtet në gjumë.

Në mëngjes, kur u ngrita, qielli ishte plot me re të dendura dhe dukej që shiu kishte rënë pa pushim. Të dukej sikur lumi ishte shumë afër nga uturima e fortë që bënte. Vinte një erë si përcëllimë, po dhe erë kalbësire ujërash të turbullta.

Kur shkova atje, pashë se lumi kish dalë nga shtrati dhe pak nga pak po pushtonte rrugët e fshatit e po futej me shpejtësi në shtëpinë e asaj gruas që e thërrasin Daullja. Dëgjohej llokoçitja e ujit që hynte nga oborri dhe që dilte si rrëke nga dera e pasme. E shkreta Daulle vente e vinte nëpër atë copë lumë që ishte krijuar në shtëpinë e saj, duke u munduar të nxirrte pulat në rrugë që ato të shkretat të iknin e të shpëtonin, duke u strehuar në ndonjë vend ku të mos i zinte rryma.

Në anën tjetër, tej te bërryli, lumi duhet të kishte marrë, kushedi që kur, hurmën që kishte qenë te shtëpia e teze Hasintës, sepse hurma tashmë nuk ishte më atje. Ishte e vetmja pemë e këtij lloji në fshat, prandaj njerëzit kuptuan se ky vërshim lumi ishte i paparë për vite e vite të tëra.

Ime motër dhe unë shkuam pasdite për të parë atë kënetë me ujë që sa vinte e shtohej dhe errësohej më shumë dhe që e kishte kaluar lartësinë e urës, e cila nuk dukej më. Ndenjëm atje për orë të tëra, pa u mërzitur, duke parë me habi çfarë po ndodhte. Pastaj u ngjitëm lart në bokërimë për të dëgjuar ç’thoshin njerëzit, pasi aty poshtë, pranë lumit, ishte një potere e madhe sa shikoje vetëm gojët që hapeshin e mbylleshin, që me siguri diçka donin të thoshin, ama për të dëgjuar, nuk dëgjohej asgjë. Prandaj u ngjitëm në bokërimë, ku kishte edhe njerëz të tjerë që po shikonin lumin dhe llogaritnin për dëmet që kishte bërë ai. Aty morëm vesh se lumi paskësh rrëmbyer Larën, lopën e sime motre, Tashës, që im atë ia kishte bërë dhuratë për ditëlindjen; Lara, që njërin vesh e kishte të bardhë dhe tjetrin të kuq dhe që kishte sy shumë të bukur.

Nuk arrita ta kuptoj pse Lara kishte kaluar nga lumi, meqë ai nuk ishte njëlloj me lumin që ajo kalonte përditë. Lara nuk ishte aq kozare. Por, me siguri, ngaqë ishte e mefshtë e vinte si përgjumësh, vajti dëm, kot së koti. Mua më ka qëlluar disa herë ta zgjoja kur hapja derën e vathës, sepse, po të ishte për të, ajo atje rrinte tërë ditën, me sytë të mbyllur, pa lëvizur nga vendi, duke marrë frymë rëndë, siç bëjnë lopët kur flenë.

Dhe ja se ç’i ndodhi lumëmadhes ngaqë ishte përgjumësh. Mbase i ka dalë gjumi vetëm kur ka ndier ta godiste vala e ujit nga brinjët. Mbase në atë kohë, e tromaksur, është përpjekur të dilte, por është hutuar e ngatërruar e mund ta ketë zënë edhe ngërçi midis atyre ujërave të zeza përzier me dhera të rrëmbyera. Mbase, e shkreta, ka pëllitur e ka kërkuar që ta ndihmonin. Zoti e di sa mund të ketë pëllitur.

Unë pyeta një fshatar që e kishte parë kur e kishte rrëmbyer lumi, nëse kishte parë edhe viçokun që vinte pas saj. Por ai më tha se nuk e kishte parë. Më tha se kishte parë vetëm një lopë larë me këmbë përpjetë, që kishte kaluar, e rrëmbyer nga lumi, mu para syve të tij; e kishte parë që kishte bërë një kollotumbë e pastaj nuk kishte parë më gjë, as brirë, as këmbë e as shenjë lope. Nëpër lumë po pluskonin e kalonin me vërtik trungje, pemë me gjithë rrënjë, ndërsa ai vetë e paskësh pasur mendjen të nxirrte ndonjë dru dhe nuk i kishte dalluar dot a qenkëshin kafshë apo trungje gjërat që sillte lumi.

Kështu që nuk e dimë nëse viçi është gjallë apo e ka marrë lumi edhe atë. Nëse ka ikur edhe ai bashkë me t’ëmën, Zoti i pastë kujdes që të dy.

Shqetësimi që kanë në shtëpinë time, është se si do t’i vejë halli sime motre, tani që mbeti pa gjë. Im atë mezi e kishte blerë Larën, që kur ajo ishte një viçe motake, për t’ia dhënë sime motre, me qëllim që edhe ajo të kishte njëfarë pasurie të vetën.

Sipas babait tim, ato qenë katandisur ashtu ngaqë familja jonë ishte shumë e varfër dhe ato ishin kokëmushka. Qysh të vogla ishin shumë gërnjare. Sa u rritën, nuk ia përtuan të shkonin me burra rrufjanë, të cilët u mësuan gjëra të liga. Ato u mësuan shpejt me ato gjëra dhe i kuptonin mirë vërshëllimat e tyre, kur ata i thërrisnin edhe në orët e vona të natës. Pastaj arritën të dilnin edhe në mes të ditës. Papritur, shkonin për ujë në lumë, por nganjëherë, kur atje nuk i priste askush, do t’i gjeje te vatha duke u shkarëzyer përtokë, fare lakuriq, me nga një mashkull përsipër.

Atëherë im atë i ndoqi nga shtëpia të dyja. Në fillim duroi sa duroi, por pastaj nuk mundi t’i duronte dot më dhe i nxori në udhë të madhe. Ato ikën në Ajutla a kushedi se ku; dhe vazhdojnë të kurvërojnë edhe sot e kësaj dite.

Prandaj është në hall të madh im atë për Tashën, se nuk do që edhe ajo të ketë fatin e dy motrave të saj, tani që mbeti shumë e varfër. Po të kishte lopën, kishte me se ta kalonte kohën, kishte me çfarë të merrej, ndërkohë që po rritet e mund të martohej me një burrë të mirë, i cili mund ta donte përgjithnjë. Por kjo tani do të jetë e vështirë. Me lopën ishte ndryshe, sepse do ta kishte aq pasuri sa ta nxiste një burrë të martohej me të, sepse bashkë me Tashën ai do të merrte edhe një lopë shumë të mirë.

E vetmja shpresë na mbetet viçi, po të jetë akoma gjallë. Ishalla mos pastë shkuar pas s’ëmës. Se po të jetë ashtu, ime motër, Tasha, tani është një larg nga kurvërimi. Dhe mamaja nuk do.

Ime më nuk mund ta kuptojë pse Zoti e ka dënuar ashtu me të bijat, kur në familjen e saj, qysh nga gjyshja e saj e këtej, kurrë nuk kishte pasur njerëz të ligj. Të gjithë qenë rritur me frikën e Zotit dhe ishin shumë të bindur e nuk u mungonte as nderi e as respekti. Të gjithë kishin qenë të rregullt. Po nga dreqin erdhi ai shembull i keq i bijave të saj? Ajo nuk e dinte këtë. Sillte ndër mend të gjithë të kaluarën dhe nuk i jepte dot dum se nga i paskësh ardhur kjo e keqe e ç’mëkat paskësh bërë që t’i lindnin ato vajza, njëra pas tjetrës, me atë zakon aq të keq. Nuk e merrte vesh pse. Sa herë që mendonte për të bijat, ia plaste vajit e thoshte: Zoti i pastë nën kujdes!

Por im atë ishte i bindur se ajo gjë shkoi e vate, e tani nuk kishte më ilaç. Rreziku është për vajzën që kemi në shtëpi, Tashën, e cila po bën lart si selvi, po rritet aq shpejt sa tani kanë filluar t’i duken gjinjtë me majat përpjetë, që tërheqin vëmendjen e meshkujve dhe të duket se do t’u ngjajë të motrave.

– Po, – thotë, im atë, – ia mbush syrin kujtdo që ka për ta parë. Dhe, me sa shikoj unë, kam frikë se do të përfundojë keq.

Ky është meraku i babait.

Dhe Tasha, sa merr vesh që lopa nuk u kthye, se e paskësh rrëmbyer lumi, fillon e qan. Rri këtu, mbi bokërimë, pranë meje, me fustanin ngjyrë trëndafili, shikon lumin e nuk pushon së qari. Në fytyrën e saj lotët shkojnë rrëke të përlloçura, si të ishte vetë lumi i turbullt brenda saj.

Unë e përqafoj dhe përpiqem ta ngushëlloj, por ajo nuk do t’ia dijë. Qanë me logori. Rëngën e saj e merr me vete zhurma e lumit, e cila sa vjen e rritet, dhe e shpie poshtë brigjeve, ndërsa ajo dridhet e gjitha nga dëshpërimi. Aroma me shije kalbësire që vjen nga lumi, sikur spërkat fytyrën e lagur të Tashës dhe dy gjokset e saj të vegjël hidhen lart e ulen poshtë pa pushim, thua se menjëherë do të fillojnë të fryhen e të bëhen gati të fillojnë punën për të zezën e saj. /Marrë nga vëllimi me tregime “Rrafshina në flakë”; Botues: “Pika pa Sipërfaqe”, 2015/