Çfarë është zgjidhja me dy shtete për izraelitët dhe palestinezët – si do të dukej dhe kush do të jetonte ku?

Në fund të viteve 1990, Marrëveshja e Oslos krijoi shpresë se mund të arrihet një marrëveshje për t’u dhënë izraelitëve dhe palestinezëve territoret e tyre.

Por tani, faktorë të ndryshëm kanë lënë shumë njerëz të besojnë se perspektiva e një zgjidhjeje me dy shtete është më larg se kurrë.

Zgjidhja me dy shtete është propozuar prej kohësh si shpresa më e mirë për paqen në konfliktin Izrael-Palestinë.

Ajo do të shihte një shtet të pavarur palestinez të krijuar së bashku me atë ekzistues të Izraelit – duke u dhënë të dy popujve territor.

Ky është qëndrimi zyrtar i Mbretërisë së Bashkuar, SHBA-së, Kombeve të Bashkuara – madje edhe vetë Izraelit – por shumë tani thonë se ka pak shpresë për ta arritur atë.

Si do të dukej – dhe kush do të jetonte ku?

Pengesa më e madhe për një zgjidhje me dy shtete është vendosja se cilët do të ishin kufijtë e një shteti të mundshëm palestinez, shkruan Sky News, përcjell Telegrafi.

Shumë besojnë se duhet të jenë të njëjtat që ekzistonin përpara luftës gjashtë-ditore të vitit 1967, e cila pa Izraelin të pushtonte Jerusalemin Lindor, Bregun Perëndimor dhe Gazën.

Që atëherë, një numër në rritje i vendbanimeve izraelite janë krijuar brenda Bregut Perëndimor, me rreth 600,000 izraelitë që jetojnë tani atje dhe në Jerusalemin Lindor të pushtuar.

Megjithëse këto vendbanime konsiderohen të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar, ekzistenca e tyre e bën territorin palestinez gjithnjë e më të vështirë për t’u përcaktuar.

Krijimi i Izraelit dhe lufta e mëvonshme arabo-izraelite e vitit 1948 pa shumë palestinezë të dëbuar nga shtëpitë e tyre, në atë që njihet si Nakba, ose “katastrofë” në anglisht.

Si e tillë, OKB-ja u dha rreth 750,000 njerëzve statusin e refugjatit, të përcaktuar si njerëz “vendbanimi normal i të cilëve ishte Palestina gjatë periudhës 1 qershor 1946 deri më 15 maj 1948, dhe që humbën shtëpinë dhe mjetet e jetesës si rezultat i konfliktit të vitit 1948”.

Por sipas të njëjtave kritere, 5.9 milionë palestinezë – të cilët jetojnë në Bregun Perëndimor, Gaza, Jerusalemin Lindor dhe në kampe në të gjithë Jordaninë, Libanin dhe Sirinë – tani kualifikohen dhe shumë do të dëshironin të ktheheshin në atdheun e tyre.

Nuk do të kishte hapësirë për këtë numër të shtuar njerëzish brenda territoreve të pushtuara, që do të thotë se disa do të duhej të zhvendoseshin në territorin izraelit, gjë që bie ndesh me idenë e Izraelit për një zgjidhje me dy shtete.

Jerusalemi

Ka vështirësi të veçanta kufitare me Jerusalemin.

Të dyja palët pretendojnë qytetin antik si kryeqytetin e tyre.

Kjo është për shkak të rëndësisë së tij të madhe historike dhe fetare si për izraelitët ashtu edhe për palestinezët dhe për faktin se është shtëpia e disa vendeve të shenjta në judaizëm, islam dhe krishterim.

Për shembull, Qyteti i Vjetër i rrethuar me mure “strehon” Malin e Tempullit – vendi më i shenjtë i Judaizmit – dhe Xhaminë Al Aksa, vendndodhja e tretë më e rëndësishme në Islam pas Mekës dhe Medinës, nga ku myslimanët besojnë se Profeti Muhamed u ngjit për në qiell.

Ndryshe, në fillim të këtij viti, pati përleshje të dhunshme midis policisë izraelite dhe besimtarëve myslimanë palestinezë atje.

Qeveria izraelite pretendon se Jerusalemi është “kryeqyteti i tyre i pandarë” dhe është selia e qeverisë dhe parlamentit izraelit (Knesset), por Jerusalemi Lindor konsiderohet gjerësisht një territor i pushtuar palestinez.

Në teori, një zgjidhje me dy shtete do të njihte zyrtarisht Jerusalemin Lindor si kryeqytet palestinez dhe një pjesë perëndimore të qytetit për izraelitët.

Kush e mbështet atë – dhe cilat janë kushtet e tyre?

Qëndrimi zyrtar i Izraelit miraton një zgjidhje me dy shtete, por me kusht që pala palestineze të çmilitarizohet – pasi e sheh Hamasin dhe grupet e tjera militante, si një kërcënim ekzistencial.

Fatah dhe Autoriteti qeverisës Palestinez në Bregun Perëndimor mbështesin zgjidhjen, me kusht që të lejohen të kontrollojnë veten.

Hamasi, i cili kontrollon Gazën, është angazhuar për shkatërrimin e Izraelit. Megjithatë, në një kartë të rishikuar të botuar në 2017, ata thanë se do të pranonin një shtet palestinez përgjatë kufijve të vitit 1967.

Mungesa e konsensusit nga pala palestineze e bën zgjidhjen të vështirë – dhe një numër në rritje i politikanëve izraelitë tani e refuzojnë gjithashtu këtë ide, përcjell Telegrafi.

Në të vërtetë, presidenti aktual i Izraelit, Benjamin Netanyahu, u citua nga transmetuesi kombëtar i vendit në qershor të ketë thënë se shpresat palestineze për një shtet sovran “duhen eliminuar”.

Megjithëse OKB-ja dhe komuniteti ndërkombëtar e kanë dënuar gjerësisht zgjerimin e vendbanimeve izraelite në Bregun Perëndimor dhe i konsiderojnë ato si një pengesë kryesore për paqen, pak është bërë për të penguar Izraelin.

Izraeli nuk pajtohet dhe citon lidhjet historike dhe biblike me këtë territor.

Izraeli konsiderohet gjerësisht se ka një avantazh fuqie ndaj palestinezëve, ekonomikisht dhe për sa i përket burimeve të tij ushtarake.

Ai ka përfituar nga mbështetja e fortë dhe e vazhdueshme e Shteteve të Bashkuara, nga e cila ka qenë marrësi më i madh kumulativ i ndihmës së huaj amerikane që nga Lufta e Dytë Botërore.

Pse disa e kanë humbur shpresën?

Shpresa për zgjidhjen me dy shtete arriti kulmin në fillim të viteve 1990, kur SHBA lehtësoi nënshkrimin e Marrëveshjes së Oslos nën presidencën e Bill Clinton.

Kryeministri i atëhershëm izraelit Yitzhak Rabin dhe kryetari i Organizatës për Çlirimin Palestinez, Yasser Arafat shtrënguan duart në lëndinën e Shtëpisë së Bardhë.

Marrëveshjet e Oslos e panë Izraelin të njohë zyrtarisht OÇP-në si përfaqësuese të palestinezëve, dhe në këmbim, grupi hoqi dorë nga dhuna.

Të dy palët ranë dakord për formimin e një Autoriteti Palestinez, i cili do të qeveriste Bregun Perëndimor dhe Gazën për një periudhë pesëvjeçare.

Rabin u vra nga një i ri nacionalist hebre dy vjet më vonë – gjë që shumë argumentojnë se shpresat për zgjidhjen me dy shtete u zvogëluan.

Që atëherë, faktorë të ndryshëm kanë “tkurrur” më tej shanset që të dyja palët të bien dakord për një zgjidhje paqësore.

Këto përfshijnë: shtimin e vendbanimeve hebreje në Bregun Perëndimor; presidenca e Donald Trump dhe zhvendosja e tij e ambasadës amerikane nga Tel Avivi në Jerusalem; qeveria më e djathtë izraelite në historinë e vendit; dhe sulmi i Hamasit të këtij muaji dhe lufta që pasoi. /Telegrafi/