Përtej Hezbollahut: Historia e tensioneve midis Libanit dhe Izraelit, konflikt që mund të shpërthejë përsëri

Grupi i armatosur libanez Hezbollah dhe ushtria izraelite kanë shkëmbyer zjarr artilerie dhe sulme të tjera përgjatë kufirit të tyre të përbashkët gjatë javës së fundit, duke rritur frikën se mund të shpërthejë një luftë rajonale.

Dhuna vjen në mes të bombardimeve dhe bllokadës së vazhdueshme të Rripit të Gazës, territori palestinez në zemër të konfliktit Izrael-Hamas.

Izraeli i shpalli luftë Hamasit më 8 tetor, një ditë pasi grupi palestinez nisi një sulm të befasishëm nga Gaza që vrau qindra izraelitë.

Ndërsa në vazhdën e bombardimeve ajrore të Izraelit në Gaza, numri i të vdekurve palestinezë është edhe më i madh.

Dhe dhuna ka nxitur Hezbollahun e mbështetur nga Irani të thotë se do të qëndronte “në solidaritet” me popullin palestinez.

Sulmet e tij të mëvonshme – dhe hakmarrja e Izraelit – kanë rizgjuar kujtimet e një konflikti midis dy forcave që ka qenë relativisht i fjetur që nga viti 2006.

Më poshtë ua sjellim historinë e konfliktit libanezo-izraelit:

Para vitit 1948: Përpara krijimit të shtetit të Izraelit, Libani debatoi se çfarë marrëdhënie do të kishte me sionistët në Palestinë, sipas Makram Rabah, një pedagog historie në Universitetin Amerikan të Bejrutit.

Libani fitoi pavarësinë nga Franca në vitin 1943. Disa nacionalistë në republikën e sapoformuar besonin në një aleancë pakicash që do të shihte një komb kristian-libanez në linjë me sionistët.

Por baballarët themelues të Libanit – kryesisht Riad al-Solh dhe Bechara el-Khoury – mendonin se nuk mund të kishin një marrëdhënie me Izraelin dhe të mbanin marrëdhënie të mira me shtetet fqinje arabe, sipas Rabah.

1948: Shteti i Izraelit shpalli pavarësinë më 14 maj. Të nesërmen Egjipti, Siria, Jordania, Iraku dhe Libani i shpallën luftë Izraelit. Libani kishte ushtrinë më të vogël të kombeve arabe.

Forcat izraelite zmbrapsën luftëtarët arabë dhe pushtuan përkohësisht një pjesë të Libanit jugor. Një armëpushim u nënshkrua më 23 mars 1949 dhe trupat izraelite u tërhoqën në kufirin e njohur ndërkombëtarisht.

1965: Shfaqja e Fatahut, një grup nacionalist palestinez, si një forcë e fuqishme në rajon përkoi me përleshjet e reja kufitare.

“Kufiri libano-izraelit ishte i qetë deri rreth vitit 1965 kur lëvizja Fatah filloi të nisë sulme me intensitet të ulët ndaj pozicioneve izraelite”, ka thënë për Al Jazeera, Hilal Khashan, një profesor i shkencave politike në Universitetin Amerikan të Bejrutit, përcjell Telegrafi.

Ushtria libaneze u përpoq të kundërshtonte operacionet e Fatahut, por opinioni publik u nda.

Shumë në komunitetin mysliman të vendit dhe në të majtën laike apo pan-arabe simpatizuan çështjen palestineze.

Megjithatë, e djathta nacionaliste e Libanit – e përbërë kryesisht nga parti të mëdha maronite, që përfaqësojnë një bazë kryesisht të krishterë – nuk donte të përfshihej në një konflikt që ata mendonin se “nuk i shqetësonte”.

1967: Tensionet midis Izraelit dhe shteteve arabe përreth u përshkallëzuan në Luftën Gjashtë Ditore më 5 qershor.

Por brenda një jave, “ushtarakët arabë u mundën plotësisht nga izraelitët”, tha Khashan.

Si rezultat i fitores së Izraelit, palestinezët u dëbuan nga Jerusalemi, Bregu Perëndimor dhe Gaza në atë që u bë e njohur si “Naksa”.

Përfshirja ushtarake e Libanit në Luftën Gjashtë Ditore ishte minimale, por pasojat ishin domethënëse.

Mijëra refugjatë palestinezë ikën në Liban dhe dhuna u nxit kundër popullsisë hebreje të Libanit, duke çuar shumë në emigrim.

Një vit më vonë, Fatah i Yasser Arafat mori kontrollin e Organizatës për Çlirimin Palestinez (PLO), një koalicion i gjerë që përfaqëson popullin palestinez.

“Palestinezët filluan të nisin operacionet kundër Izraelit me 14 grupet nën ombrellën e PLO”, tha Khashan.

1969: Më 2 nëntor, delegacionet e udhëhequra nga kreu i PLO, Arafat dhe gjenerali i ushtrisë libaneze Emile Bustani nënshkruan Marrëveshjen e Kajros.

Marrëveshja transferoi kontrollin mbi 16 kampet e refugjatëve palestinezë në Liban tek Komanda e Luftës së Armatosur Palestineze, një entitet i krijuar nga PLO.

“Marrëveshja e Kajros i dha PLO-së njohjen zyrtare për të nisur operacionet nga Libani në Palestinën e pushtuar”, tha Rabah.

1970: Luftëtarët palestinezë udhëhoqën një kryengritje të dështuar në Jordani, duke rezultuar në dëbimin e tyre nga Mbreti Husein në shtator. Ngjarja do të quhej “Shtatori i Zi”.

Pas kësaj, PLO zhvendosi selinë e saj kryesore nga Jordania në kryeqytetin libanez Bejrut dhe selinë e saj ushtarake në Libanin jugor, shkruan Al Jazeera, përcjell Telegrafi.

1973: Natën e 9 prillit dhe duke vazhduar deri në orët e para të 10 prillit, forcat speciale izraelite morën skafet dhe zbarkuan në plazhet libaneze. Ata vranë tre drejtues të PLO. Si pjesë e operacionit izraelit, operacioni u bë i njohur si “Masakra e Verdunit”.

1978: Luftëtarët palestinezë me bazë në Liban vazhduan të kryenin operacione ndërkufitare dhe në mars, Izraeli pushtoi Libanin, duke përparuar deri në lumin Litani.

Si përgjigje, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 425, e cila kërkonte tërheqjen e menjëhershme të forcave izraelite.

Ajo krijoi gjithashtu Forcën e Përkohshme të OKB-së në Liban (UNIFIL), e cila ende vepron edhe sot e kësaj dite.

Në atë kohë, izraelitët armatosën dhe financuan Ushtrinë e Libanit të Jugut, të përbërë nga të krishterë libanezë. Grupet palestineze, ndërkohë, u mbështetën nga Siria.

1979: Një marrëveshje paqeje midis Egjiptit dhe Izraelit – që rrjedh nga Marrëveshja e “Camp David” paraprake – ndryshon ekuilibrin e fuqisë në Lindjen e Mesme.

“Shtetet arabe arritën në përfundimin se nuk mund të sulmonin Izraelin pa Egjiptin”, tha Khashan.

1982: Më 6 qershor 1982, Izraeli pushtoi Libanin nën pretendimin e ndalimit të “operacioneve” të PLO përtej kufirit të tij.

Forcat izraelite, megjithatë, përparuan deri në veri deri në kryeqytetin Bejrut, duke rrethuar Bejrutin Perëndimor kryesisht pro-palestinez.

Pushtimi çoi në largimin përfundimtar të PLO nga Libani nën mbikëqyrjen e një force paqeruajtëse shumëkombëshe më 1 shtator.

Pushtimi i Izraelit në Liban do të ndihmonte gjithashtu në ndezjen e krijimit të Hezbollahut, me mbështetjen e Gardës Revolucionare të Iranit.

“Irani mori përgjegjësinë për [kauzën] palestineze në një kohë kur vendet arabe e kishin braktisur atë”, tha Khashan.

Ndërkohë, më 14 shtator, kreu i Forcave Libaneze (LF) dhe presidenti i zgjedhur Bashir Gemayel u vra nga një anëtar i Partisë Social Nacionaliste Siriane.

Dy ditë më vonë, me mbulim nga ushtria izraelite, lideri tjetër i LF, Elie Hobeika mblodhi forcat e krishtera të krahut të djathtë, të cilat vranë qindra, nëse jo mijëra, palestinezë dhe shiitë libanezë.

Kjo tani njihet si masakra e Sabra-s dhe Shatila-s. Edhe pse numri i plotë i viktimave mbetet i paqartë, disa vlerësime thonë se numri i të vdekurve është midis 2,000 dhe 3,500.

1985: Izraeli u tërhoq në lumin Litani në Libanin jugor dhe krijoi atë që e quajti një zonë sigurie atje. Pushtimi izraelit i rajonit jugor vazhdoi deri në vitin 2000.

1993: Izraeli nisi një operacion në Liban pasi operacionet e Hezbollahut vranë të paktën pesë ushtarë izraelitë.

E njohur gjithashtu si Lufta Shtatë Ditore, konflikti rezultoi në mijëra ndërtesa të bombarduara, me 118 civilë libanezë të vrarë dhe 500 të tjerë të plagosur.

1996: Viktimat në të dy anët e kufirit Liban-Izrael shkaktuan operacionin e radhës më 11 prill.

Izraeli bombardoi Libanin me predha dhe sulme ajrore, duke rezultuar në Masakrën e Qana-s të më shumë se 100 njerëzve libanezë, duke përfshirë të paktën 37 fëmijë.

2000: Më 24 maj, Izraeli deklaroi se do të tërhiqte forcat e tij në “Linjën Blu”, kufiri i tij i caktuar nga OKB.

Vendimi i dha fund pushtimit izraelit të Libanit jugor. Populli libanez feston 25 majin si festë kombëtare.

“Kishte një kundërshtim të gjerë në Izrael” ndaj okupimit në Liban, shpjegoi Khashan.

Megjithatë, ndërsa forcat izraelite u tërhoqën, shumë anëtarë të Ushtrisë Jugore të Libanit iu bashkuan atyre në daljen nga Libani.

2006: Në një operacion në territorin izraelit, Hezbollah vrau tre ushtarë dhe rrëmbeu dy. Hezbollahu kërkoi lirimin e të burgosurve libanezë në këmbim të ushtarëve izraelitë. Por ndërsa Hezbollahu dërgoi raketa dhe Izraeli u përgjigj me sulme ajrore, Lufta e korrikut shpërtheu dhe zgjati 34 ditë.

Rreth 1200 libanezë vdiqën dhe 4400 u plagosën, kryesisht civilë. Izraeli, ndërkohë, raportoi 158 të vdekur, shumica prej tyre ushtarë.

“2006 nuk ishte aq një luftë mes Libanit dhe Izraelit sa ishte mes Hezbollahut dhe këtij të fundit”, tha Rabah.

2023: Deri vonë, kufiri ka qenë relativisht i qetë. Raketat e herëpashershme ose dronët kaluan nga Libani në Izrael pa çuar në përshkallëzim serioz, ndërsa Izraeli shkeli hapësirën ajrore libaneze më shumë se 22,000 herë nga 2007 deri në 2022.

Por ky stabilitet relativ ndryshoi javën e fundit. Ndërsa sulmet vazhdojnë, numri i vdekjeve ka filluar të rritet. Mes viktimave është një gazetar libanez i Reuters i quajtur Issam Abdallah, një çift i moshuar libanez dhe një civil izraelit. /Telegrafi/