Nga viti 1947 deri në 2023: Një kronologji ngjarjesh të konfliktit kompleks dhe tragjik izraelito-palestinez

Konflikti izraelito-palestinez u “rindez” edhe një herë më 7 tetor të këtij viti pas një ofensive të befasishme të nisur nga Hamasi kundër Izraelit.

Si hakmarrje, Izraeli urdhëroi sulme ajrore dhe një “rrethim të plotë” të Rripit të Gazës të drejtuar nga Hamasi.

Ky është një episod i ri vdekjeprurës në një konflikt që i ka rrënjët thellë në mesin e shekullit të 20-të, shkruan France24, medium që ka sjellë një kronologji të ngjarjeve që kanë ndodhur gjatë viteve, përcjell Telegrafi.

1947: Mijëra emigrantë hebrenj evropianë, shumë prej tyre të mbijetuar të Holokaustit, hipin në një anije – e cila u quajt “Eksodi 1947” – me destinacion Palestinën e atëhershme të kontrolluar nga Britania.

Duke u nisur për në “tokën e premtuar”, ata kapen nga anijet detare britanike dhe kthehen në Evropë.

I mbuluar gjerësisht nga media, incidenti ngjall zemërim ndërkombëtar dhe luan një rol kritik për të bindur Mbretërinë e Bashkuar se një zgjidhje e ndërmjetësuar nga OKB-ja është e nevojshme për të zgjidhur krizën palestineze.

Një komitet i posaçëm i OKB-së propozon një plan ndarjeje që i jep 56.47 për qind të Palestinës për një shtet hebre dhe 44.53 për qind për një shtet arab.

Përfaqësuesit palestinezë e refuzojnë planin, por homologët e tyre hebrenj e pranojnë atë.

Më 29 nëntor, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miraton planin, ku 33 vende votuan për ndarje, 13 votuan kundër dhe 10 abstenuan.

1948-49: Më 14 maj, David Ben-Gurion, kryeministri i parë i Izraelit, lexon publikisht Shpalljen e Pavarësisë.

Deklarata, e cila do të hynte në fuqi të nesërmen, vjen një ditë përpara skadimit të mandatit britanik për Palestinën.

Sipas OKB-së, shteti hebre merr nën kontroll 77 për qind të territorit të Palestinës me mandat.

Për palestinezët, kjo datë shënon “Nakba”, katastrofën që paralajmëron zhvendosjen dhe shpronësimin e tyre të mëvonshëm.

Ndërsa qindra mijëra palestinezë, duke dëgjuar fjalë për masakra në fshatra si Dir Yassin, ikin drejt Egjiptit, Libanit dhe territorit jordanez, ushtritë e Egjiptit, Sirisë, Libanit, Jordanisë dhe Irakut sulmojnë Izraelin, duke nisur Luftën Arabo-Izraelite të vitit 1948, shkruan France24, përcjell Telegrafi.

Ushtritë arabe zmbrapsen, shpallet një armëpushim dhe vizatohen kufij të rinj – më të favorshëm për Izraelin. Jordania merr kontrollin e Bregut Perëndimor dhe Jerusalemit Lindor, ndërsa Egjipti kontrollon Rripin e Gazës.

1956: Lufta e Dytë arabo-izraelite, ose kriza e Suezit, zhvillohet pasi Egjipti “shtetëzon” Kanalin e Suezit.

Si përgjigje Izraeli, Mbretëria e Bashkuar dhe Franca formojnë një aleancë dhe Izraeli pushton Rripin e Gazës dhe Gadishullin Sinai. Ushtria izraelite përfundimisht tërheq trupat e saj, nën presionin e SHBA-së dhe BRSS-së.

1959: Yasser Arafat themelon organizatën palestineze Fatah në Gaza dhe Kuvajt. Më vonë ajo bëhet përbërësi kryesor i Organizatës për Çlirimin e Palestinës (PLO).

1964: Krijohet PLO.

1967: Lufta e Tretë arabo-izraelite, ose Lufta Gjashtë Ditore, midis Izraelit dhe fqinjëve të tij arabë, rezulton në një rivizatim dramatik të hartës së Lindjes së Mesme.

Izraeli pushton Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor, Rripin e Gazës, Gadishullin Sinai dhe Lartësitë Golan.

1973: Më 6 tetor, gjatë festës hebraike të Yom Kippur, ushtritë egjiptiane dhe siriane nisin ofensivën kundër Izraelit, duke shënuar fillimin e një lufte të re rajonale.

Lufta e Yom Kipurit, e cila përfundon 19 ditë më vonë me Izraelin që zmbraps ushtritë arabe, rezulton në viktima të shumta nga të gjitha anët – të paktën disa mijëra të vdekur.

1979: Një marrëveshje paqeje izraelito-egjiptiane nënshkruhet në Uashington pas Marrëveshjes së Camp David të nënshkruar në 1978 nga presidenti egjiptian Anwar Sadat dhe kryeministri izraelit Menachem Begin.

Sipas kushteve të kësaj marrëveshjeje, Egjipti rifiton gadishullin e Sinait, të cilin e kishte humbur pas Luftës Gjashtë Ditore.

Sadat bëhet lideri i parë arab që njeh shtetin e Izraelit.

1982: Nën udhëheqjen e ministrit të Mbrojtjes, Ariel Sharon, trupat izraelite hynë në Libanin fqinj në një mision ushtarak të diskutueshëm – qëllimi i të cilit operacion ishte zhdukja e bazave guerile palestineze në Libanin jugor.

Por trupat izraelite shkojnë deri në kryeqytetin libanez të Bejrutit.

Rruga e mëvonshme e PLO nën Arafatin i lë kampet e refugjatëve palestinezë në Liban në thelb të pambrojtur.

Nga 16 deri më 18 shtator, milicët e krishterë falangistë libanezë – me lidhje me Izraelin – hyjnë në kampet e Sabra dhe Shatilla në Bejrut, duke shkaktuar një masakër brutale që tronditi komunitetin ndërkombëtar.

Masakrat, objekt i një hetimi izraelit, do t’i kushtonin më pas Sharonit punën e tij si ministër i Mbrojtjes.

1987: Kryengritjet në kampet e refugjatëve palestinezë në Gaza u përhapën në Bregun Perëndimor duke shënuar fillimin e Intifadës së Parë Palestineze (“kryengritje” në arabisht).

E njohur edhe si “lufta e gurëve”, Intifada e Parë zgjat deri në vitin 1993, duke i kushtuar më shumë se 1000 jetë palestinezëve.

Imazhi i demonstruesve palestinezë që hedhin gurë kundër fuqisë ushtarake të Izraelit vjen për të simbolizuar luftën palestineze.

Ishte gjithashtu gjatë kësaj kryengritjeje që lindi Hamasi, i ndikuar nga ideologjia e Vëllazërisë Myslimane të Egjiptit, përcjell Telegrafi.

Që në fillim, lëvizja islamiste favorizon luftën e armatosur dhe hedh poshtë plotësisht çdo legjitimitet të një shteti izraelit.

1993: Pas muajsh negociatash të furishme sekrete, Yasser Arafat dhe kryeministri izraelit Yitzhak Rabin nënshkruajnë Marrëveshjen e Oslos.

Marrëveshjet parashikojnë krijimin e Autoritetit Palestinez, i cili merr kontrollin administrativ të Bregut Perëndimor dhe Gazës.

Më 13 shtator në lëndinën e Shtëpisë së Bardhë, Arafat dhe Rabin shkëmbejnë një shtrëngim duarsh historike në prani të presidentit amerikan Bill Clinton.

Ngjarja ndiqet nga mbi 400 milionë teleshikues në mbarë botën.

1995: Më 4 nëntor, Rabin vritet nga një ekstremist i djathtë hebre në një tubim paqeje në Tel Aviv.

1996: Benjamin Netanyahu zgjidhet kryeministër për herë të parë.

2000: Më 28 shtator, Sharoni provokon palestinezët duke bërë një turne në vendin Al-Aksa/Mali i Tempullit të Jerusalemit – si udhëheqës i partisë së krahut të djathtë Likud, duke ndezur Intifadën e Dytë, të njohur gjithashtu si Intifada Al-Aqsa.

Ajo zgjati deri në vitin 2005, me 3000 palestinezë dhe 1000 izraelitë të vrarë gjatë pesë viteve.

2001: Sharon zgjidhet kryeministër i Izraelit dhe ndërpret kontaktin me Arafatin, i cili më pas kufizohet në kompleksin e tij në Ramallah.

2002: Qeveria izraelite fillon një “Operacion” – me ndërtimin e një muri për të ndarë Izraelin nga Bregu Perëndimor.

Këshilli i Sigurimit i OKB-së flet për herë të parë për një bashkëjetesë mes dy shteteve të Izraelit dhe Palestinës. Ushtria izraelite heq rrethimin në Ramallah.

2004: Më 22 mars, Sheikh Ahmed Yassin, bashkëthemeluesi dhe udhëheqësi shpirtëror i Hamasit, vritet në një sulm me helikopter izraelit.

Tetë muaj më vonë, më 11 nëntor, kryetari i PLO, Arafat, pas një sëmundjeje, vdes në një spital të Parisit.

Vdekja e Arafatit ka qenë objekt polemikash. Disa ekspertë besojnë se ai vdiq për shkaqe natyrale, ndërsa të tjerë janë të hapur ndaj mundësisë që ai të jetë helmuar duke përdorur polonium 210.

2005: Mahmoud Abbas zgjidhet president i Autoritetit Palestinez. Pas një pushtimi 38-vjeçar, Izraeli tërhiqet nga Gaza.

2006: Më 4 janar, kryeministri Sharon pëson një goditje në tru dhe bie në koma ku qëndron deri në vdekjen e tij në vitin 2014.

Ehud Olmert merr detyrën si kryeministër dhe kreu i partisë centriste të sapothemeluar të Sharonit, Kadima.

Hamasi “fshin” zgjedhjet legjislative në Territoret Palestineze, duke bërë që SHBA dhe BE të ngrijnë ndihmën e drejtpërdrejtë për qeverinë palestineze.

Grupi fundamentalist islamik libanez Hezbollah nis sulmet me raketa ndaj Izraelit dhe merr rob dy ushtarë izraelitë.

Izraeli hakmerret me forcë dhe shumë civilë, kryesisht libanezë, vriten. Lufta, e parë gjerësisht si një dështim në Izrael, çoi në rritje të thirrjeve që Olmert të jepte dorëheqjen.

2007: Pas muajsh luftimesh të brendshme ushtarake midis forcave të Hamasit dhe Fatahut, Hamasi merr kontrollin e Gazës.

2008: Më 27 dhjetor, Forcat e Mbrojtjes së Izraelit (IDF) nisën një ofensivë të papritur në Gaza, duke vrarë më shumë se 200 njerëz brenda një dite. Menjëherë pas kësaj, IDF vijon me një pushtim tokësor dy-javor të Gazës.

Një raport i OKB-së arriti në përfundimin se Izraeli dhe Hamasi kryen krime lufte gjatë konfliktit.

2009: Më 18 janar, Izraeli dhe Hamasi shpallin armëpushime të njëanshme, duke i dhënë fund betejës 22-ditore që vrau më shumë se 1300 palestinezë si dhe 13 izraelitë.

2011: Më 27 mars, Izraeli vendos një sistem të mbrojtjes raketore të quajtur “Iron Dome”, i cili i lejon vendit të përgjojë raketat me rreze të shkurtër që lëshohen rregullisht nga Gaza, përcjell Telegrafi.

2012: Forcat izraelite vrasin komandantin e lartë të Hamasit, Ahmed al-Jaabari në një sulm ajror më 14 nëntor dhe vijojnë me sulme të tjera gjatë një fushate tetë-ditore gjatë së cilës Hamasi hakmerret duke gjuajtur raketa në Jerusalem për herë të parë.

Vriten më shumë se 130 palestinezë si dhe pesë izraelitë.

2014: Në qershor, tre adoleshentë izraelitë rrëmbehen dhe vriten pranë qytetit të Hebronit në Bregun Perëndimor.

Autoritetet izraelite fajësojnë Hamasin për incidentin dhe më 8 korrik, nisën sulme të shumta ajrore në Gaza, duke shkaktuar një shkëmbim raketash me Hamasin për një periudhë shtatëjavore.

Sulmet raketore izraelite rezultojnë në vdekjen e më shumë se 2200 palestinezëve në Gaza.

2018: Më 30 mars, dhjetëra mijëra palestinezë u mblodhën pranë kufirit izraelit në Rripin e Gazës për të protestuar kundër bllokadës nga Izraeli.

Demonstratat vazhdojnë për disa muaj.

Të paktën 189 palestinezë u vranë dhe më shumë se 6,000 u plagosën gjatë këtyre protestave midis fundit të marsit dhe fundit të dhjetorit 2018, sipas Komisionit të Pavarur Ndërkombëtar të Hetimit të mandatuar nga Këshilli i OKB-së për të Drejtat e Njeriut.

2021: Adhuruesit palestinezë përleshen me policinë izraelite në maj në kompleksin e Xhamisë Al-Aksa të Jerusalemit pas javësh tensioni në rritje.

Hamasi lëshon një breshëri raketash në Izrael pasi kërkon që forcat izraelite të tërhiqen nga kompleksi.

Izraeli përgjigjet me sulme ajrore në Gaza, duke shkaktuar një konflikt 11-ditor që rezultoi në vdekjen e më shumë se 200 njerëzve.

2022: Izraeli godet Gazën me sulme ajrore më 5 gusht, duke vrarë një militant të lartë të grupit të Xhihadit Islamik dhe duke provokuar raketa hakmarrëse nga enklava palestineze. Të paktën 40 palestinezë janë vrarë në tre ditët e luftimeve më pas.

2023: Forcat izraelite vrasin nëntë persona të armatosur dhe civilë palestinezë të Xhihadit Islamik më 26 janar në një aksion në një qytet në Bregun Perëndimor të pushtuar.

Militantët palestinezë u kundërpërgjigjën duke gjuajtur dy raketa, duke shkaktuar hakmarrje nga Izraeli.

Më 7 tetor, Hamasi kryen një sulm të paprecedentë dhe të shumëfishtë ndaj Izraelit me luftëtarë që depërtojnë në kufirin e fortifikuar të Gazës në disa vende nga ajri, toka dhe deti. Forcat izraelite përgjigjen me sulme ajrore në Gaza dhe me përforcime ushtarake në kufi. /Telegrafi/