Rastësi të lindura “në breg të detit”

“Është sikur një copë teli na mban të lidhur me një kunj të vendosur në tokë dhe dikush gërvishtet gjithmonë në të njëjtin vend, edhe nëse mendon se ka udhëtuar botë të tëra”. Kjo fjali, e shqiptuar nga njëri prej dy protagonistëve/antagonistëve te romani “Në breg të detit”, përmban shumë nga temat e dashura të nobelistit Abdulrazak Gurnah (i lindur në Zanzibar më 1948, prej vitesh shtetas britanik).

Ikja nga atdheu (bregu afrikan, kur shkrimtari ishte i ri), nostalgjia për vendin e largët, despotizmi dhe korrupsioni i sundimtarëve afrikanë dhe dëmi i përhershëm i lënë nga kolonizatorët, besimi/iluzioni se mund të fillohet një jetë e re, sfida me veten, forca e identitetit (dhe dobësitë e tij), njëfarë theksimi (apo edhe ai aspekt “melodramatik”, siç e përkufizon ai në libër) në lidhje me historinë personale dhe, së fundi, me atë gjurmë të dorëheqjes pothuajse të vetëkënaqur, “autoriteti i pamëshirshëm i humbjes”, janë temat që prek autori.

Rajab/Omar është 65 vjeç dhe shfaqet në aeroportin e Londrës me një vizë të pavlefshme, për të deklaruar veten refugjat dhe për të kërkuar azil. Ligji e lejon këtë, sepse ishulli i tij është një tokë diktatorësh të paskrupull (të cilët gjithashtu e kanë mbyllur në tri kampe të ndryshme paraburgimi për njëmbëdhjetë vjet), gjë të cilën edhe komuniteti ndërkombëtar e ka vënë re. Ky refugjat i vonuar është në arrati nga një rival, një njeri që ai e ka shkatërruar dhe që, nga ana tjetër, i ka shkatërruar jetën; dhe kë takon ai në qytetin e vogël në bregdetin anglez ku shoqata e refugjatëve i gjeti strehim? Djalin e armikut të tij, poetit Latif, i cili gjithashtu iku prej vitesh, nostalgjik për atdheun e tij dhe në mënyrë të paqartë i etur për hakmarrje. Një shans aq i ekzagjeruar sa të bëjë Omarin të shpërthejë në një “Mashaallah”, “çfarë historie”: me pak fjalë, a nuk është një rastësi që duket se është shpikur edhe në një roman? Por jo, sepse të gjithë jemi pengje të shpikjes së dikujt: “E ndjej instrumentin e pavullnetshëm të vizatimit të dikujt tjetër, personazhin e një historie të treguar nga dikush tjetër”, rrëfen Omar. Ne duhet të zbulojmë se si do të përfundojë, kjo histori e treguar nga të tjerët …

“Në breg të detit” është romani me të cilin Gurnah u nominua për çmimin Booker në vitin 2001. /Gazeta “Si”/