Për federalizimin e Maqedonisë duhen burra

Ish kryeministri i Shqipërisë Sali Berisha disa ditë më parë tha ”Federalizimi i Maqedonisë është mundësia e vetme për zgjidhjen e krizës ndëretnike”. Për këtë Telegrafi Maqedoni ka biseduar me historianin Vebi Xhemaili, Valon Kurtishin nga Illyricum Libertas, kryetarin e OVL UÇK Besim Hoda dhe gazetarin Marin Mema, për të trajtuar ”Federalizimin e Maqedonisë”.

Valon Kurtishi në pyetjen se a është koha e duhur që partitë politike të kërkojnë federalizimin e Maqedonisë, njëherit e vëndon një pikëpyetje të madhe për partitë politike duke i quajtur ato struktura parapolitike dhe grupe të vogla interesi dhe klane nga rajone të caktuara gjeografike. Për temën e federalizimit të Maqedonisë Valon Kurtishi thotë ”Përderisa shteti nuk demokratizohet në plotësinë e tij duke barazuar në gjithçka dy komunitet më të mëdha etnike, një kërkesë ose thënë më drejtë një opcion i tilllë duhet të jetë pjesë përbërëse e programit të kushtimisht partive shqiptare dhe pjesë e debatit publik. Koha është gjithnjë oportune për një ide të tillë e cila do u jepte zgjidhje më të mirë disa prej sfidave më të mëdha me të cilat ballafaqohen qytetarët tanë si, emancipimi/afirmimi nacional kulturor dhe zhvillimi ekonomiko social.” shprehet Valon Kurtishi për Telegrafi Maqedoni.

Për formën se si duhet të duket federalizimi i Maqedonisë Kurtishi thotë se ka disa forma nga historia që mund të përdoren edhe në Maqedoni. Si shembull e merr federalizimin e Çekisë dhe Sllovakisë, federalizimin amerikan dhe kanadez.

Nga ana tjetër historiani Vebi Xhemaili thotë ”Është turp për shqiptarët ta përmendin Federalizimin për poena politikë. Federalizimi është kërkesë jetike e shqiptarëve për barazi të plotë ekonomike, politike, arsimore dhe kulturore. Me aplikimin e Federalizimit në Maqedoni, shqiptarët për herë të parë në historinë e këtij shteti do të bëhen element konstituiv në R. e Maqedonisë, siç u federalizua Jugosllavia me kushtetutën e vitit 1974 dhe vepronin si tërësi, ku të gjitha republikat kishin institucionet e veta vetëqeverisëse.” thotë në mes tjerash historiani Xhemaili për Telegrafi Maqedoni.

Xhemaili thotë se më herët ai dhe disa bashkpunëtorë të tij e kanë ngritur çështjen e federalizimit me referendum por kërkesa nuk u zbatua pasi partia shqiptare në pushtet atëherë nuk e mori seriozisht si temë ”Që nga fillimi i demokratizimit të vendit unë me disa shok tjerë kemi qenë në krye të këtyre kërkesave, në veçanti në lidhje me jetësimin e Autonomisë politike dhe territoriale për Iliridën. Ne si shqiptarë në vitin 1992 e organizuam referendumin për Autonominë politike territoriale për shqiptarët e Maqedonisë që u përkrah fuqishëm në votime nga popullata shqiptare, por dështoi skajshmërisht politika shqiptare e udhëhequr nga njerëzit e Prosperitetit (PPD) që u treguan tejet të luhatshëm në qëndrimet e tyre në favor të autonomisë dhe federalizmit të R. së Maqedonisë. Në veprimet tona ngelën skeptikë edhe përfaqësuesit evropian për Maqedoninë.” thotë në mes tjerash historiani Xhemaili për Telegrafi Maqedoni.

Xhemaili thotë se Maqedonia duhet të ndahet në dy pjesë, pa mos precizuar se ku duhet të jetë kufiri ndarës.”Federalizmi i Maqedonisë duhej të dukej kështu: Maqedonia Veriperëndimore shqiptare (kantoni i shqiptarëve), dhe ai Jug-lindorë (kantoni sllavo-maqedonas)” thotë mes tjerash Vebi Xhemaili.

Besim Hoda nga OVL-UÇK për Telegrafi Maqedoni ka thënë se federalizimi i Maqedonisë nuk duhet kërkuar por duhet marrë. ”Mendoj që koha është një konstantë që gjithmonë është në levizje, dhe janë njerëzit ata që brenda kësaj konstanteje e kanë itinerarin e limituar për të vepruar. Prandaj duke u nisur nga kjo vlerësoj se gjithmonë ka qenë koha që shqiptaret e IRJM-së, jo të kerkojnë, por të marrin atë që ju takon dhe që e ndjejnë si të tyre, sepse pronari asnjëhere nuk pyetë për ta marrë hisen e vetë që i takon. Pra, kjo do ishte faza e parë që do duhej të pastronin mes veti perfaqesuesit e partive tona politike,e që në fakt deri me tani më shume kanë funksionuar si grupe interesi, se sa si subjekte përfaqësuese për shqipetarët. E pastaj të ndërtohet strategjia e formës së veprimit për të arritur deri tek qëllimi. A do të ishte federalizimi njëri nga opsionet e pëlqueshme për realizimin e interesave të shqiptarëve në këtë shtet, apo ndonjë formë tjetër e ngjajshme me të, si kantonizimi, apo koncepti qytetar i shtetit. Kjo do varrej nga pesha e përfaqësimit numerik dhe serioziteti i këmbëngulësisë dhe përgjegjësisë morale e kombëtare të përfaqësuesve të zgjedhur, si individualisht, ashtu edhe gadishmërisë së bashkëpunimit të forcave politike, kur të jetë në pyetje interesi kombëtar! Pra koha ka qenë, është dhe do të jetë”

”Federalizimi i IRJM-së, do të duhej të ndërtohej në bazë të një kontrate partneriteti mes dy popujve shumicë në Maqedoni, me mekanizma politiko-juridik, që do të pamundësonin diskriminimin dhe mbivotimin në vendimmarje dhe në ndarjen e beneficioneve dhe të ardhurave buxhetorene në baza proporcionale, si për nga përkatësia kombëtare ashtu edhe për nga sasia e debutimit të të ardhuravene baza regjionale, pra në bazë të parimit ‘ai që jep më shume, merr edhe më shumë’. Bazuar kjo ne mergatën tonë të fuqishme që është mbushësi më i madh i bazës devizore të shtetit!” përfundon Besim Hoda për Telegrafi Maqedoni.

Telegrafi Maqedoni ka kontaktuar edhe gazetarin e Top-Channel dhe autorin e emisioneve ”Shqipëria tjetër”, Marin Mema i cili për decentralizimin thotë ”Federalizimi i Maqedonisë është e vetmja formë që do t’u jepte shqiptarëve ndryshe nga sot, të drejtat që u takojnë. Është e pafalshme që shqiptarët vendas të ndjehen të huaj në tokën e tyre. Është koha që shqiptarët në Maqedoni të bashkohen, organizata, shoqata, individë apo grupime duhet të jenë bashkë në kërkesat e tyre. Vetëm në këtë mënyrë do të mund të arrihet diçka. Shqiptarët në Maqedoni janë në tokat e tyre. Kjo s’mund e s’duhet te ndryshoje.” përfundon Mema.

Përndryshe, shqiptarët e Maqedonisë kanë pasur disa mundësi për të fituar të drejtat e tyre. Referendumi i vitit 1991 për federalizim, konflikti i vitit 2001 dhe decentralizimin e shtetit në vitin 2004. Këto tre mundësi më serioze u harxhuan si shkak i politikave ditore të partive shqiptare në Maqedoni në pushtet PPD, PDSH dhe së fundi BDI./Telegrafi/