Kur thua grua, kjo do të thotë gëzim, lumturi…

Albert Cohen, shkrimtar dhe diplomat, lindi në Greqi në një familje hebraike, më 1895-n, në Korfuz, dhe vdiq më 17 tetor 1985 në Gjenevë të Zvicrës. Familja e tij u dëbua nga ishulli grek, kur Cohen ishte pesë vjeç, dhe u vendos në Marsejë. Vite më vonë, për arsye shëndetësore dhe i dashuruar marrëzisht pas Sofisë, vendosi të vazhdonte studimet në Zvicër e të mos lëvizte më. Jetën ia kushtoi letërsisë, gjë në të cilën ndikoi shumë edhe origjina e tij hebraike. E nisi karrierën me poemat e përmbledhura në “Fjalë hebraike”. Gjithashtu, ishte drejtues i “Revistës hebraike”, me bashkëpunëtorët si: Sigmund Freudi, Albert Einsteini etj. Vepra e tij, “Bukuroshja e Zotit”, himn i pavdekshëm i portretit të gruas, objekt frymëzimi dhe dëshpërimi për të, është cilësuar si epiqendra e romanit francez. “New York Times” e ka cilësuar si një James Joyce i dytë dhe vepra e tij përshkruhet si magjia e një mijë e një netëve. Veprat e tij janë përkthyer në shumë gjuhë. Disa prej tyre janë: “Solal”, “Guximtarët”, “O ju vëllezër mëshirëplotë”, “Blloqet”, “Libri për nënën”, ku ky i fundit është vlerësuar me çmim nderi nga Akademia Franceze. Për t’u njohur më shumë me botëkuptimin e tij, më poshtë janë dy intervista, të shkrira së bashku, të dhënë në vitin 1978 dhe 1980-n.

Përktheu dhe përgatiti: Mimoza Kuchly

Jacques Chancel: Gjithë jetën keni shkruar?

Albert Cohen: Ah, po, gjithë jetën.

J.C: Keni shumë miq, që ju kontaktojnë vazhdimisht?

A.C: Po, sidomos gratë, të cilat më shkruajnë duke më shprehur dashurinë e tyre. Edhe unë i dua shumë, por nuk dua t’u premtoj që do t’i dua për faktin e thjeshtë se jam besnik ndaj bashkëshortes time.

I dua gratë! Për mua, kur thua grua, do të thotë gëzim, lumturi.

J.C: Ju mendoni se në jetën e përditshme një grua duhet të jetë e nënshtruar para një burri?

A.C: Sigurisht, është një mënyrë primitive, besoj se ka lidhje me sistemin feudal.

J.C: Çfarë mund të na thoni në lidhje me emancipimin e gruas?

A.C: Nuk mund t’ju them asgjë, pasi nuk më intereson kjo çështje. Nuk ka të bëjë me mua. Unë kënaqem vetëm duke vëzhguar. Ato kanë kompleksin e të qenit inferiore dhe që aty fillon e krijohet kompleksi i superioritetit, pasi ato janë inferiore.

J.C: Pra, ju mendoni se nuk ka shkrimtare të mëdha?

A.C: Kush është e tillë?

J.C: Po ja, Koleta (Sidonie-Gabrielle Colette), për shembull.

A.C: Aspak, e aq më pak ajo. Vërtet është e këndshme, e ndjeshme, rrethohet nga kafshë, por kaq. Asgjë më tepër. Jo, jo dhe jo!

J.C: Po të flasim për, Marguerite Yourcenar?

A.C: S’kam lexuar asgjë prej saj, është tepër e shëmtuar. Asgjë e madhe nuk mund të dalë nga një trup i tillë i shëmtuar.

J.C: Kjo që po thoni është e tmerrshme!

A.C: Natyrisht!

J.C: Ju tregoheni i keq, i ashpër. Kur nuk keni lexuar asgjë prej saj, si mund ta gjykoni?

A.C: Jo, asgjë s’kam lexuar. Por, ajo është tepër e shëmtuar. Pastaj ajo pëlqen gratë dhe kjo gjë mua ma pështiros. Si është e mundur që një grua kaq e shëmtuar, e dhjamosur të shkruajë?

J.C: Ju jeni me të vërtetë një patriarkal…

A.C: Nuk jam patriarkal, por fatkeqësisht jam oriental. Vërtet mendoni se ekziston një grua gjeni?!

J.C: Mendimi juaj për Zotin?

A.C: Ah, në jetën time kam shumë hyjni; e kam kuptuar se nuk kam një zot të vetëm… Le të marrim, për shembull, grekët, të cilët kanë zgjedhur për zot të tyre, Zeusin, i cili i do gratë, pëlqen djemtë e rinj dhe nuk është veçse një plakush i poshtër. Për mua, grekët e kanë zgjedhur zotin sipas imazhit të tyre.

Mërkuri – zoti i grabitësve.

Reflektimi profetik drejt qiellit nuk është veçse ai që ne e quajmë zot dhe duhet të jetë vërtet i shenjtë; të kërkojë nga njerëzit ndershmërinë, duke u zhveshur nga lëkura e kafshërisë natyrore. Unë e urrej natyrën, pasi për të mbijetuar ne duhet të vrasim. Po ashtu urrej forcën fizike dhe atë sociale, pasi kjo forcë nuk ka gjë tjetër veçse pushtetin për të vrarë dhe më pështiroset turma, e cila vrapon për t’i puthur duart me të cilat ata kryejnë krime.

J.C: Ç’mendim keni për faljen dhe keqbërësit?

A.C: Për mua nuk është falje kur dikush thotë “po të fal, por nuk ta harroj”; fal ose mëshiro. Ndërsa për sa i përket keqbërësve, të çfarëdolloj natyre të jenë, mendoj se vjen nga varfëria.

J.C: Cili është testamenti juaj?

A.C: Kur isha i ri, doja të praktikoja dashurinë reciproke. U përpoqa të dua pasardhësit e mi, por një ditë, nga ato të vërtetat, kuptova se po gënjeja veten. Nuk mund ta duam tjetrin; me këtë dua të them, për shembull, nuk mund ta duam një shofer, një postier etj. Nëse them se e dua, kjo do të thotë se unë gënjej, pasi të duash është një ndjenjë e vështirë dhe tepër e bukur. Për mua nuk është dashuri kur një bashkëshort apo bashkëshorte ka frikë nga vdekja e gjysmës së tij vetëm se i trembet vdekjes. Dashuria e vërtetë është atëherë kur ai apo ajo pranon më mirë të vdesë më parë se gjysma që ka në krahë. Të tjerat janë gënjeshtra. Nëse dikush që e dua, edhe sikur të më kërkojë gjysmën e pasurisë sime, do t’ia jap. Të duash nuk do të thotë t’i duash të gjithë. Kisha një lutje: të mos i urrejmë fëmijët hebre para moshës 16-vjeçare; t’i lejojmë të jetojnë fëmijërinë e tyre.

Dhe, për ta mbyllur, them se njeriu duhet të ketë një dhunti, atë të dëshirës për të dashur, respektuar apo mëshiruar. /Revista Letrare/