Kronologjia e konfliktit SHBA-Iran

Sulmi i Iranit në dy baza amerikane në Irak ka qenë kulmi i tensioneve që janë rritur në mënyrë të qëndrueshme për dy vjet që nga tërheqja e SHBA nga marrëveshja bërthamore.

Të dy vendet kanë qenë në konfrontim që nga Revolucioni Islamik i vitit 1979 dhe hyrja e dhunshme e iranianëve në Ambasadën e SHBA, por megjithëse të dy palët kanë treguar përmbajtje pas sulmit me raketa, kërcënimi i një lufte të përgjithshme është ende i pranishëm.

Kronologjia e ngjarjeve kryesore që i paraprinë:

Më 8 maj 2018, presidenti amerikan Donald Trump njofton tërheqjen e SHBA nga një marrëveshje bërthamore e fuqive botërore me Iranin, e nënshkruar nga paraardhësi i tij, Barack Obama, që lejoi një relaksim të sanksioneve ndaj Iranit në këmbim të kufizimit të programit bërthamor të Iranit dhe mbikëqyrjes së zgjeruar të OKB. Në muajt që pasuan, SHBA forcoi sanksionet, duke përkeqësuar krizën ekonomike të Iranit.

Më 5 nëntor 2018, SHBA vendosi sanksione të ashpra ndaj industrisë së naftës në Iran, e cila është jetike për ekonominë e vendit, me një listë të 12 kërkesave që Irani duhet të plotësojë për të ulur sanksionet. Irani ka hedhur poshtë ato kërkesa, përfshirë ndërprerjen e mbështetjes për grupet e armatosura në rajon, tërheqjen nga lufta civile siriane dhe ndalimin e programeve të raketave balistike.

5 maj 2019 Shtetet e Bashkuara njoftuan vendosjen e bartësit të aeroplanëve luftarakë ‘Abraham Lincoln’ dhe grupit të bombave në përgjigje të “shenjave të shumta shqetësuese të përshkallëzimit dhe paralajmërimit”, pa dhënë detaje, dhe se çdo sulm i mundshëm do të përgjigjej me forcë të pamëshirshme.

8 maj 2019 Irani kërcënon të pasurojë rezervat e uraniumit në nivelet e armatimit nëse fuqitë botërore nuk arrijnë të bien dakord për termat e reja për një marrëveshje bërthamore. BE i bëri thirrje Iranit që t’i përmbahet marrëveshjes bërthamore dhe tha se planifikon të rifillojë tregtinë me vendin, ndërsa Trump tha se do të donte që liderët iranianë ta ftonin.

12 maj 2019 Emiratet e Bashkuara Arabe njoftojnë se katër anije tregtare në brigjet e tyre lindore janë sabotuar. Trump paralajmëroi Teheranin se do të pësonte “ashpër” nëse do të bënte asgjë “në formën e një sulmi”.

Më 13 qershor 2019, dy cisterna nafte pranë ngushticës strategjike Hormuz u goditën në një sulm. Marinës amerikane nxituan të ofrojnë ndihmë, dhe Amerika më vonë fajësoi Iranin për sulmin, të cilin Teherani e mohon.

20 qershor 2019 Garda Revolucionare iraniane rrëzoi një aeroplan zbulimi amerikan. Trump bëri thirrje për një sulm të planifikuar hakmarrjeje ndaj Iranit.

Më 1 korrik 2019, Irani vazhdoi të kërcënonte për të rritur kufirin e vendosur nga marrëveshja bërthamore për furnizimet e uraniumit me pasurim të ulët që përdorte për qëllime civile dhe jo për armë bërthamore.

Më 14 shtator 2019, një sulm i dronit në objektet e naftës saudite përkohësisht përgjysmoi furnizimet e naftës nga prodhuesit më të mëdhenj në botë, duke çuar në rritje të çmimeve. Shtetet e Bashkuara thanë që sulmi u krye nga Irani, duke e akuzuar direkt për një “akt lufte” kundër Arabisë Saudite. Irani ka mohuar përfshirjen ndërsa përgjegjësia deri më tani është marrë nga rebelët Huti me qendër në Jemen.

Protestat masive antiqeveritare shpërthyen në Liban dhe Irak në tetor 2019, të shkaktuar kryesisht nga problemet ekonomike, por u shënjestruan nga autoritetet me lidhje të ngushta me Iranin. Protestuesit në Irak kanë dënuar hapur ndikimin e Teheranit dhe sulmuan objektet diplomatike iraniane.

Në nëntor 2019, protesta shpërtheu në qindra qytete në Iran pas një vendimi për të rritur çmimet e karburantit. Shkalla e protestave dhe e përballjeve me protestat pasuese është e vështirë të përcaktohet, por Amnesty International më vonë vlerësoi se më shumë se 300 njerëz ishin vrarë.

Më 27 dhjetor 2019, një amerikan u vra në një sulm me raketa në një bazë në Irakun verior dhe u plagosën disa ushtarë amerikanë dhe irakianë. SHBA kanë fajësuar Kataeb Hezbollah, një nga disa grupe të armatosura që veprojnë në Iran me mbështetjen e Iranit, për sulmin.

Më 29 dhjetor 2019, të paktën 25 luftëtarë u vranë në sulmet e SHBA në pozicionet e Kataeb Hezbollahut në Irak dhe Siri, duke shkaktuar kërcënime për hakmarrje, ndërsa vlerësimin e sulmeve si shkelje flagrante të sovranitetit të saj.

Më 31 dhjetor 2019, qindra protestues pro-iranianë depërtuan nëpër gardhin e jashtëm të ambasadës amerikane në Bagdad dhe zhvilluan një protestë dy-ditore, gjatë së cilës ata shkatërruan dritare, ndezën zjarre, ndërsa marinsat amerikanë që ruanin objektin u përgjigjën me gaz lotsjellës

Më 3 janar 2020, gjeneral Qasem Soleimani, kreu i njësisë elitare të Gardës Revolucionare Iraniane, u vra në një sulm ajror amerikan pranë aeroportit të Bagdadit, dhe Pentagoni njoftoi se Solimani ishte vrarë nën urdhrat e presidentit amerikan Donald Trump.

Udhëheqësit në Kongres dhe aleatët e afërt të SHBA-së kanë thënë se nuk janë konsultuar në lidhje me sulmin, nga i cili shumë frikësohen se mund ta nxisë luftën.

Më 5 janar 2020, Irani ka njoftuar se nuk do t’i përmbahet më marrëveshjes bërthamore, dhe parlamenti irakian miratoi një rezolutë përmes së cilës kërkohej dëbimi i të gjitha forcave amerikane nga Iraku. Rreth 5.200 trupa amerikane janë vendosur në Irak për të parandaluar rishfaqjen e Shtetit Islamik. Trump ka kërcënuar me sanksione Irakun nëse ky i fundit dëbon trupat amerikane.

Më 8 janar 2020, Irani gjuajti disa raketa balistike në dy baza amerikane në Irak si hakmarrje për vrasjen e Soleimanit. Deri më tani nuk ka raporte për viktima, dhe presidenti amerikan shkroi në Twitter se “gjithçka është mirë” dhe më vonë do të dalë me një deklaratë, ndërsa udhëheqësi i lartë i Iranit tha se ishte ‘një shuplakë për amerikanët’, por ai veprim ushtarak nuk ishte i mjaftueshëm. /kp/Telegrafi/