Franca e ndarë politikisht – si do ta sfidojë stabilitetin e BE-së

Premtimet e ardhshme të qeverisë franceze mund të pengojnë ose ngadalësojnë angazhimet e vendit për çështjet urgjente në mbarë Evropën.

Duket se zgjedhjet legjislative franceze të këtij viti do të ndikojnë në politikën e Bashkimit Evropian për vitet në vijim.

Triumfi i së djathtës ekstreme, dështimi i bllokut të presidentit francez, Emmanuel Macron dhe rritja relative e Frontit të Ri Popullor të sapoformuar në raundin e parë të zgjedhjeve të parakohshme të dielën e kaluar, të gjitha ngrenë pyetje serioze në lidhje me përbërjen e qeverisë së ardhshme franceze – dhe veçanërisht zhvillimi i një politike konstruktive të BE-së.

Pavarësisht nëse raundi i dytë jep një qeveri të pakicës ose një “bashkëjetesë” të detyruar që përfshin Macronin dhe një kryeministër nga një tendencë tjetër politike, të dyja rezultatet vështirë se do të siguronin partnerët e Francës në Union, veçanërisht Gjermaninë, homologun e saj evropian.

Por, nuk do të ishte hera e parë që Franca ka parë një president dhe kryeministër rival që qeverisin së bashku.

Kjo ka ndodhur në të kaluarën

Midis viteve 1986 dhe 1988, presidenti socialist, François Mitterand bashkëjetoi me një kryeministër të krahut të djathtë, Neo-Gaullist Jacques Chirac, i cili në atë kohë ishte më pak se një eurofil.

Megjithatë, edhe pse të dy burrat kundërshtuan pikëpamjet mbi politikat ndërkombëtare dhe evropiane, Franca përfundimisht arriti të bashkëpunojë me partnerët e saj në atë që atëherë ishte Komuniteti Evropian për të krijuar tregun e vetëm.

Mitterand përfundimisht mbizotëroi mbi rivalin e tij, Chirac në zgjedhjet e vitit 1988, por më vonë iu desh të kryesonte një bashkëjetesë tjetër midis 1993 dhe 1995, këtë herë një tjetër Neo-Gaullist, Edouard Balladur, raporton euronews.

Përsëri, presidenti ishte një socialist dhe kryeministri një konservator; megjithatë, ata rrallë hynë në konflikt, veçanërisht për çështjet politike të BE-së. Mitterand ishte gjithashtu në gjendje të keqe shëndetësore dhe kjo bashkëjetesë e dytë erdhi në perëndim të karrierës së tij politike.

Midis 1997 dhe 2002, ishte radha e presidentit Chirac për të bashkëjetuar, kur kampi i tij konservator humbi një raund zgjedhjesh parlamentare pas shpërbërjes taktike të dhomës së ulët të parlamentit.

Chirac mbeti president dhe socialisti, Lionel Jospin u bë kryeministër pasi siguroi një shumicë parlamentare me të majtën pluraliste, koalicion që përfshinte komunistët dhe të gjelbrit.

Dy burrat ishin shpesh në mosmarrëveshje. Ata morën pjesë së bashku në samitet e Këshillit të BE-së, duke krijuar një lloj përjashtimi “à la française”, në të cilin presidenti dhe kryeministri nga i njëjti vend u ulën së bashku në tryezën e rrumbullakët.

Kishte mosmarrëveshje kushtetuese mbi mënyrën se si të ndaheshin kompetencat midis kreut të shtetit dhe kreut të qeverisë, veçanërisht për çështjet e politikës së jashtme dhe të BE-së, të gjitha të ndërlikuara nga ajo që përbënte një fushatë elektorale të vazhdueshme midis Chiracut dhe Jospin.

Megjithatë, bashkëjetesa franceze e viteve 1997-2002 kontribuoi në nisjen e Euros, krijimin e dy traktateve të rëndësishme të BE-së – Amsterdamit në 1997 dhe Nice në vitin 2000 – dhe fillimit të negociatave për zgjerimin më të madh në historinë e BE-së.

Këtë herë mund të jetë ndryshe

Megjithatë, sot, Franca është përballur me një ndarje ideologjike shumë më të thellë. Roli i partive radikale është më i madh se më parë dhe arena politike është jashtëzakonisht e polarizuar.

Pyetja në çdo situatë bashkëjetese është nëse synimet e presidentit do të jenë në një farë mënyre të përputhshme me prioritetet e kryeministrit rival të tyre. Dhe në Francë situata do të ndërlikohet edhe më shumë kur forcat politike të fokusohen në zgjedhjet presidenciale të 2027-ës.

Liberalit pro-BE Macron mund të duhet së shpejti të bashkëjetojë ose me të djathtën ekstreme ose me elementët më radikalë të Frontit të Ri Popullor të krahut të majtë. Të dyja tendencat politike janë larg rrjedhës kryesore dhe hapësira për veprim të njëanshëm presidencial në rast bashkëjetese është e kufizuar.

“Një e veçantë e kësaj bashkëjetese, krahasuar me tre të mëparshmet, është se pasi të jetë vendosur qeveria, ajo e di se Macron nuk mund të provokojë një tjetër shpërbërje të dytë të Asamblesë Kombëtare përpara verës së vitit 2025”, tha Sebastien Maillard, analist nga Paris- Fondacioni Jacques Delors.

“Pra, kjo me të vërtetë kufizon fuqinë e presidentit mbi kryeministrin, sepse Macron nuk do të jetë në gjendje të shtyp përsëri butonin bërthamor të shpërndarjes (parlamentit) për të bllokuar kryeministrin për të paktën një vit”, pohoi ai.

Ndërkohë, BE-ja ka qenë tashmë në qendër të disa polemikave të mëdha që kur Macron erdhi në pushtet në vitin 2017, transmeton Telegrafi.

Marrëveshja e Gjelbër, paketa e azilit, legjislacioni i migracionit dhe reformat bujqësore janë të gjitha politikat e BE-së që ende duhet të zbatohen në Francë.

Në rastin e bashkëjetesës me një kryeministër të ekstremit të djathtë, miratimi i këtyre politikave mund të shkaktojë konflikte të mëdha institucionale dhe politike brenda institucioneve kryesore politike të Francës, duke e përballur procesin në mbarë BE-në me një pengesë.

“Mund të ketë shumë më tepër sesa divergjenca të thjeshta me Komisionin”, tha Maillard. “Do të ishte paksa një qëndrim i ngjashëm me Orbanin (Kryeministri hungarez Viktor), veçanërisht nëse qeveria nuk do të respektonte përparësinë e ligjit të BE-së ndaj ligjit kombëtar”, pohoi ai.

Për t’i komplikuar gjërat më tej, marrëdhëniet e Parisit me Brukselin janë tashmë më pak se ideale.

Periudha fiskale

Javën e kaluar, Komisioni Evropian lëshoi një procedurë të deficitit të tepruar kundër Francës dhe gjashtë vendeve të tjera, duke përfshirë Italinë, Belgjikën dhe të tjera. Sipas Eurostat, deficiti publik i Francës u rrit nga 4.8 për qind e GJDP-së në vitin 2022 në 5.5 për qind në 2023.

Organi ekzekutiv i BE-së deklaroi se ndërsa përpjekjet e qeverisë për të frenuar borxhin publik kanë qenë të përshtatshme deri më tani, Franca ka ende një rrugë për të bërë.

Kjo kritikë nga Brukseli tingëllon si një paralajmërim kundër paqëndrueshmërisë së mëtejshme qeveritare, drejtuar një vendi ku financat publike mund të bëhen një pikë kryesore tensioni midis presidentit të dobësuar dhe një qeverie të majtë ose të ekstremit të djathtë.

Nëse partitë e Francës përfundojnë të zhytura në manovra parlamentare në kurriz të miratimit dhe zbatimit të politikës, ato mund të vonojnë strategjitë ekonomike dhe monetare të BE-së në vitet në vijim.

“Shumë investime do të nevojiten në Evropë në vitet e ardhshme. Dhe pyetja është, a do të kenë liderët evropianë guximin t’i bëjnë këto investime dhe të gjejnë mekanizma, dhe në thelb të gjejnë para për të siguruar këto investime”, tha Wouters Wolf, lektor i Politikës së BE-së nga KU Leuven.

“Nëse keni liderë që janë nën presion në vendet e tyre, sidomos sa i përket buxhetit, burimeve financiare, veçanërisht në Francë, ata do të përgjigjen me shumë pasiguri politike, gjë që do të ushtrojë ndikim mbi financat publike franceze”, deklaroi ai.

Rikalibrimi i ekonomisë së përgjithshme të bllokut do të kërkojë më shumë investime publike në shumë sektorë, nga industria e mbrojtjes deri tek prodhimi i teknologjisë së lartë dhe përpjekjet mjedisore.

Për të financuar politika të tilla ambicioze, BE-së do t’i duhet të ndryshojë modelin e saj të financimit publik – dhe kjo do të thotë se shtetet anëtare të BE-së, veçanërisht Franca dhe Gjermania, do të duhet të rrisin më tej bashkëpunimin e tyre tradicional brenda BE-së.

A janë ende të mundshme kompromisi dhe një pozicion i përbashkët në një mjedis politik ku qeveritë po luftojnë me politikëbërjen e brendshme?

“Një qeveri teknokratike mund të depolitizojë me të vërtetë disa nga këto çështje, ndoshta të marrë fajin edhe për disa reforma që duhen bërë, dhe atëherë mendoj se do të ishte skenari më i mirë”, tha Wolf dhe shtoi se “problemi është, sigurisht, se Franca nuk ka doemos një traditë të tillë. Dhe pyetja është se deri në çfarë mase kjo është e mundur”.

“Kjo do të jetë e mundur vetëm pas disa muajsh paqëndrueshmërie, mendoj unë, dhe paaftësisë për të arritur në një zgjidhje specifike politike. Por, në fund të ditës, ky mund të jetë skenari më i mirë për Francën dhe Evropën në tërësi”, përfundoi ai. /Telegrafi/