“Brezi i dëlirësisë”, mit apo realitet?

Nga: Michalis Stoukas

Duke dëgjuar për një rrip dëlirësie, mendja jonë kthehet në shekuj me histori të kalorësve që mungonin në shtëpitë e tyre për vite me radhë – duke marrë pjesë në fushata të ndryshme si kryqëzatat – dhe duke dashur të siguroheshin që gratë e tyre të mos i tradhtonin, për çfarë ato u detyruan të mbanin një konstruksion të posaçëm metalik, i njohur si rrip dëlirësie, që nuk i lejonte të kryenin marrëdhënie seksuale me një burrë tjetër pasi ky “rrip” mbyllej nën brinjë me një bravë të veçantë, çelësin e së cilës burri xheloz e merrte me vete.

Ishte një praktikë çnjerëzore, shtazore dhe barbare. Rripat e dëlirësisë kishin një vrimë me një kornizë të dhëmbëzuar që mezi lejonte plotësimin e nevojave të përditshme trupore. Megjithatë, në ditët e sotme ka shumë dyshime nëse zonat e tilla vërtet kanë ekzistuar. Kontakti afatgjatë i metalit me lëkurën sigurisht që do t’u shkaktonte grave probleme serioze shëndetësore: infeksione urinare, probleme të ndryshme të lëkurës, kalbje, madje edhe vdekje … Le t’i hedhim një vështrim historik çështjes së “mbrojtjes” së dëlirësisë së grave te popujt e ndryshëm.

Zona e parë e dëlirësisë përshkruhet nga Homeri tek vepra “Odiseja”. Hefesti, perëndia i zjarrit dhe farkëtari që ishte i çalë dhe i shëmtuar, donte të hakmerrej ndaj gruas së tij Afërditës, perëndeshës së dashurisë, e cila e tradhtoi. Kështu, ai falsifikoi një rrjetë të hollë hekuri që i mbylli organet gjenitale …

Romakët në vitet e para të “qytetit të përjetshëm” kishin zakonin e mëposhtëm: organet gjenitale dhe zona përreth çdo vajze të fejuar mbështilleshin me një fashë leshi shumë të hollë, të njohur si “brezi i virgjërisë”. Gramatikani latin i shekullit të dytë p.e.s., Festusi, shprehej se “asnjë lesh, sado i shtrenjtë, nuk dukej mjaftueshëm i butë për një detaj kaq të imët”. Ky brez mbyllej në bazën e tij me një nyjë të veçantë të quajtur “Nyja e Herakleut”. Kur vajza e fejuar, e shoqëruar nga të afërmit dhe miqtë, mbërrintet në pragun e shtëpisë bashkëshortore dhe pasi përfunduan ritet e dasmës së martesës, ajo mbeti vetëm me dhëndrin që po zgjidhte nyjën e Herakliut …

Në përgjithësi, në Romën e lashtë kishte rreptësi morale. Është tregues se burri kishte të drejtë, me ligj, që ta vriste gruan nëse fryma e saj i vinte erë vere! Zonjat romake jetonin në shtëpi në shoqërinë e skllaveve të tyre femra, duke endur dhe punuar me shtiza. Rrobat e tyre ishin të buta dhe modeste. Të rinjtë e zënë me luftëra ose me poste publike as që menduan për miqësi. Ishte një lavdi për një grua romake të kishte marrëdhënie vetëm me një burrë në jetën e saj, të ishte ‘univera’. Divorci, edhe pse i ligjshëm, pothuajse nuk u përdor ndonjëherë. Vetëm Spurio Karvixhio u divorcua nga gruaja e tij, sepse ajo nuk mund të lindte fëmijë, duke shkaktuar zemërimin e bashkëqytetarëve të tij.

Më vonë, natyrisht, pati një çlirim të moralit në Romë. Kur Jul Cezari dyshoi se gruaja e tij Pompeia po e tradhtonte me Publi Klaudin (edhe pse ka mundësi që ishte një komplot i orkestruar nga vetë Cezari), ai menjëherë u divorcua nga ajo duke thënë frazën e famshme: “Gruaja e Cezarit nuk mjafton për të qenë e sinqertë, duhet të jetë e sinqertë”. Në vitet në vijim, romakët jetuan në shthurje. Horaci i referohet fustaneve të mëndafshta të grave me rrjetë kocke që nuk fshehnin absolutisht asgjë. Kishte edhe femra si Telezina e përmendur nga Marciali, që ndërronin bashkëshortët çdo tre ditë! Ishte një akt ligjor të cilin, megjithatë, poeti e konsideroi më të pamoralshëm se edhe tradhtia bashkëshortore më e paturpshme.

Për hebrenjtë, zonat e dëlirësisë ishin të panjohura. Ata përdorën mjete jo aq të besueshme për të kontrolluar besimin e gruas së tyre. Kushdo që dyshonte se ishin viktimë e tradhtisë bashkëshortore, thërriste të afërmit dhe një prift i cili bekoi me rite të ndryshme ujin e quajtur “ujë hidhësie” dhe që ia jepte gruas për të pirë. Nëse ajo ishte një shkelëse bashkëshortore, ata besonin se uji do ta shkaktonte vdekjen e saj me konvulsione të tmerrshme. Nëse ajo ishte e pafajshme, uji nuk do t’i bënte asnjë të keqe. Besimi që gratë hebrenje kishin në fe e bëri këtë mjet zbulimi shumë efektiv. Ata që nuk kishin një ndërgjegje shumë të pastër, pothuajse kurrë nuk guxuan të pinin ujin dhe rrëfyen gjithçka. Dënimi i parashikuar për shkelësit e kurorës ishte gjuajtja me gurë.

Në Greqi, asnjë masë “parandaluese” nuk u mor kurrë për të mbrojtur besimin e grave. Kurorëshkelësit dënoheshin ashpër, por shpesh nuk dënoheshin pasi grekët nuk donin që të jepeshin dënime të tmerrshme për një shkelje që nuk shkaktonte shumë dëme; nuk besonin se rrëshqitja e gruas ndikonte në nderin e burrit, por vetë gruaja rrallëherë konsiderohej e pandershme apo e korruptuar. I gjithë inati i burrit ishte drejtuar kundër tij … dashnorit të gruas së tij.

Një zakon i ngjashëm me rripat e dëlirësisë dhe që gjendet kryesisht në Azinë e Vogël, ishte infibulazioni (mbyllja, fiksimi me shtrëngim) e vajzave. Në një operacion të thjeshtë, por tejet të dhimbshëm, disa tregtarë mishi të bardhë qepën “buzët” e vajzave. Kur kishte një “blerës”, “tregtari” preu tegelin që garantonte virgjërinë me një brisk në prani të tij! Tregtia e “virgjëreshave të qepura” lulëzoi ende në Azinë e fundit të shekullit XIX, megjithëse tregtarët e mishit u kujdesën shumë për t’iu shmangur kontrolleve të autoriteteve konsullore evropiane në tregtinë e skllevërve.

Zakone të ngjashme ekzistonin tek amerikanët që i detyronin gratë e tyre të mbanin rripa që mbylleshin me dry. Mbi to kishte shkronja dhe numra dhe vetëm me një kombinim, të cilin burri e dinte, u hapte brava! Por, edhe në shumë popuj të Afrikës ku gratë veshin një lloj kutie të trashë që mbulon organet e tyre gjenitale …

Gjatë viteve të kryqëzatave pati shumë ngjarje tragjikomike të cilat, të kombinuara me atë që panë në Lindje, i shtynë fisnikët perëndimorë të mendojnë se si mund të jenë të sigurt që burrat e tyre nuk do t’i tradhtojnë kur ata janë larg. Teksa kalorësit luftonin në Palestinë, poetët dhe trubadurët endeshin nëpër kulla duke u bërë propozime grave që rrallëherë refuzoheshin … Talentet dhe epshi i tyre bënë të kërkohen edhe burrat jo tërheqës. Një gungaç i tmerrshëm Adamo d’Ana, kishte kaluar nëpër dhomat e gjumit të shumë zotërinjve të shquar. Por, përveç trubadurëve kalimtarë kishte edhe rreziqe më serioze që vinin nga klerikët që mbetën në kulla, teksa kalorësit luftonin në Tokën e Shenjtë. Dhe, sigurisht që nuk qëndruan duarkryq … Një baron francez u kthye në atdhe pas pesë vjetëve në mungesë. Në kullën e tij e gjeti një djalë të bukur trevjeçar që kishte lindur gruaja e tij! Kryqtari donte t’i bënte të gjithë gozhda xhami. Por, famullitari e siguroi se lindja e këtij fëmije ishte një mrekulli nga qielli për të shpërblyer besimin dhe vlerën e besimtarit të krishterë (d.m.th., baronit), duke siguruar shtëpinë e tij nga çdo rrezik shkatërrimi.

Kishte shumë incidente të ngjashme që i bënë perëndimorët xhelozë e të mendojnë se si do të mund të siguronin besnikërinë e gruas së tyre gjatë mungesës së tyre. Ajo që panë në Lindje u dha ide … Thuhet se edhe në Bizant, që nga koha e Izaurianëve (717-802) e deri në vitet e Komnenëve (1081-1185) perandoreshat mbanin një lloj brezi dëlirësie.

Të parët që përdorën rripat e dëlirësisë për gratë e tyre ishin ndoshta italianët. E pasuan francezët, gjermanët, anglezët dhe spanjollët që i frikësoheshin Zotit, ku kjo praktikë çnjerëzore u mbajt për shumë vite. Referencat për rripat e dëlirësisë datojnë në shekullin XIII. Kryqtarët që ktheheshin në Francë nga Palestina, duhej të largoheshin menjëherë për në Languedok në Francën jugore, ku Simon de Montfort po drejtonte ushtrinë e tij kundër Albigenëve, heretikëve kundër të cilëve Papa Inosenti III kishte organizuar një kryqëzatë. Shumë nga gratë e tyre më pas u detyruan të mbanin rripa të dëlirësisë, pavarësisht protestave të tyre.

Etnologu Ileks jep një përshkrim të hollësishëm të brezit të dëlirësisë: “Instrumenti, pamja e të cilit tregon shumë mirë shërbimin e dyfishtë që i kërkohet për ta ekspozuar në publik, është prej hekuri të punuar, i gdhendur dhe i praruar. Pjesa e përparme e tij është një lloj gjoksi që ndjek kthesën e barkut dhe në një distancë prej dhjetë centimetrash nga lartësia e belit ngushtohet sipas nevojës për të mundur të takohet me një shtrëngim që e lidh me pjesën e pasme. Pak para kësaj kapëseje, ka një hapje të vogël të dhëmbëzuar në formë ovale. Pas koprës, në pjesën e pasme tani, është hapja e dytë e cila ka formën e një tërfili. Hekuri, më pas brazda, për t’u rrumbullakosur paksa në dy pjesët e tij dhe ngrihet si pjesa e përparme ku përshtatet në një buzë të gdhendur pjesë-pjesë që synon të mbyllë përgjithmonë dy daljet natyrore nën një armaturë çeliku.” Çdo rrip i dëlirësisë bëhej me porosi. Një kovaç do ta “maste” gruan fatkeqe dhe më pas do të bënte brezin e dëlirësisë posaçërisht për të …

Një tjetër përshkrim i rripit të dëlirësisë vjen nga të dhënat e një gjyqi të mbajtur në Nimes, në Francë në vitin 1751. Një grua e çoi burrin e saj në gjykatë për akte të ndryshme të turpshme, por kryesisht për ta detyruar të vishte një rrip dëlirësie. Avokati i saj, një Frejdier, këmbënguli kryesisht në poshtërimin e gruas nga i shoqi dhe rëndësinë fyese që kishte për vetë rripin. Dhe, ai e mbylli këshillën e tij si më poshtë: “E gjithë kjo strukturë është e ndërtuar aq shumë sa nuk ka mbetur asgjë përveç një hapjeje të vogël plot projeksione që e bëjnë atë plotësisht të paarritshme”.

Natyrisht, zonat e dëlirësisë nuk ishin … të paprekshme, pasi nuk ishte e vështirë të bëheshin çelësat kundër tyre. Përmendet në mënyrë karakteristike kalimi i një armatari nga Milano që shkoi në Paris për të gjetur … pikat e cenueshme të brezit të mbretëreshës Anë të Austrisë. Ishte shumë e lehtë për të të ndërtonte një bravë me të cilën rripi hapej sa herë të dëshironte mbretëresha. Rripat e dëlirësisë u përdorën deri në fund të shekullit XVIII dhe më pas si një mjet për të parandaluar vajzat dhe adoleshentët nga masturbimi deri rreth vitit 1930!

Megjithatë, referenca individuale për përdorimin e zonës së dëlirësisë në rajone të ndryshme të Tokës bëhen edhe sot e kësaj dite …

Problemet shëndetësore që shkaktohen kur një grua vendos rripin e dëlirësisë janë të padiskutueshme. Edhe veshjet e brendshme prej kadifeje dhe materiale të tjera që kishin brezat nuk ofronin asgjë thelbësore. Kjo “mesi” çnjerëzore përfaqësonte autoritarizmin e qartë mashkullor që ushqente koncepte të tilla si nderi, xhelozia dhe besnikëria martesore. Sot gjithçka që përmendëm konsiderohet e paimagjinueshme dhe e papranueshme. Pozita e gruas në shoqëri është përmirësuar ndjeshëm, por fatkeqësisht disa persona vazhdojnë të kryejnë vepra penale kundër grave. Le të shpresojmë që në vitet në vijim të gjitha këto ngjarje të papranueshme të zhduken ose të zvogëlohen në minimum … /Burimi: Protothema / Në shqip nga: Gazeta “Shqiptare”/