Afganistani, rruga e gjatë për paqen – ka shpresë, por edhe skepticizëm

Shtetet e Bashkuara dhe talebanët afganë kanë nënshkruar një marrëveshje që synon të sigurojë një fund të gati 20 viteve të konfliktit të dhunshëm në Afganistan.

Marrëveshja u bë pas një armëpushimi të pjesshëm shtatë-ditor, të rënë dakord si një ndërtim besimi.

Të dy palët u mblodhën në një ceremoni nënshkrimi në Doha, të udhëhequr nga i dërguari special i SHBA-së, Zalmay Khalilzad dhe shefi politik për talebanët Mullah Abdul Ghani Baradar.

Siç shkruan BBC, sekretari amerikan i Shtetit Mike Pompeo, ishte dëshmitar i nënshkrimit, dhe aludoi në punën e vështirë që mbetet, transmeton Telegrafi.

“Unë e di se do të ketë një tundim për të shpallur fitoren, por fitorja për afganët do të arrihet vetëm kur ata mund të jetojnë në paqe dhe prosperitet”, tha ai.

Si arritëm këtu?

Afganistani ka qenë në luftë për më shumë se 40 vjet, dhe pas hyrjes së SHBA-së në vitin 2001, konflikti është bërë gjithashtu lufta më e gjatë e Amerikës.

Forcat e drejtuara nga SHBA përmbysën qeverinë e talebanëve sepse ajo siguroi një strehë të sigurt për udhëheqjen e al-Kaedës, e cila drejtoi sulmet e 11 shtatorit.

U formua një qeveri e re e përkohshme, ndërsa anëtarët talebanë u klasifikuan si “luftëtarë të armikut”, ku shumë prej tyre u vranë ose u burgosën.

Për një kohë, Afganistani dukej se po shkonte drejt stabilitetit.

Por deri në vitin 2004 talebanët ishin rikthyer, duke nisur një kryengritje kundër qeverisë së presidentit Hamid Karzai dhe trupave të huaja që e mbështetën atë.

Kur filloi kërkimi për paqen?

Përpjekja e parë e vërtetë për të pajtuar talebanët ishte formimi i Këshillit të Lartë të Paqes në Afganistan në vitin 2010.

Ky ishte një grup politikanësh, aktivistë të shoqërisë civile dhe ish-muxhahedinë, duke përfshirë gjithashtu disa gra, si dhe figura të moderuara talebane.

Ideja ishte të hapnin kanale komunikimi me kryengritësit për të folur për paqen.

Për t’i siguruar talebanëve një adresë, qeveria e Katarit ra dakord të krijojë një zyrë politike për kryengritësit që u hap në Doha në vitin 2013, përcjell Telegrafi.

Por njoftimi se SHBA do të zhvillonte bisedime të drejtpërdrejta me talebanët atje zemëroi presidentin e atëhershëm Hamid Karzai.

Dhe kur flamuri i talebanëve u ngrit mbi ndërtesë dhe u vendos një pllakë, duke lexuar “Emiratet Islamike të Afganistanit”, presidenti Karzai protestoi dhe zyra u mbyll siç duhet brenda ditëve.

Por anëtarët e talebanëve qëndruan në Katar. Ndërkohë luftimet në Afganistan u intensifikuan dhe talebanët gradualisht rritën kontrollin e tyre territorial.

Si e ka trajtuar Trump këtë?

Kur presidenti amerikan Donald Trump ishte i interesuar për të tërhequr trupat amerikane nga Afganistani – emëroi Zalmay Khalilzad si të Dërguarin Special të SHBA-së për pajtimin në Afganistan.

Khalilzad ishte zgjedhja më e mirë për këtë punë, për shumë arsye. Ai lindi në Afganistan dhe kishte qenë ambasadori amerikan në vend pas vitit 2001.

Ai gjithashtu kishte lidhjet e duhura afgane për të bërë punën e diplomacisë dhe është dëshmuar i pranueshëm për shumicën e palëve në përzierjen komplekse të etnive në Afganistan.

Gjatë vitit 2019, SHBA-të dhe talebanët u takuan për disa raunde bisedimesh në Doha.

Talebanët donin një orar kohor për tërheqjen e trupave amerikane, ndërsa amerikanët kërkuan që talebanët të përfundonin të gjitha lidhjet me grupet terroriste ndërkombëtare si Al-Kaida.

Të dy palët u afruan në një marrëveshje në shtator të vitit 2019, kur presidenti Trump anuloi papritmas bisedimet.

Pengesa e fundit

Përparimi në bisedime erdhi në shkurt të vitit 2020 me Sekretarin e Shtetit të SHBA-së Mike Pompeo duke njoftuar se një marrëveshje e re ishte në tryezë.

Qeveria afgane kishte kërkuar gjithmonë një armëpushim për të ndërtuar besimin – diçka që talebanët e refuzonin gjithmonë.

Por negociatorët amerikanë e shmangën atë pengesë duke përdorur një term tjetër, duke arritur marrëveshje për periudhën shtatë ditore të “uljes së dhunës”.

Me një marrëveshje të nënshkruar, puna e vërtetë në detaje fillon tani. Raportet tregojnë se faza tjetër do të jetë një tërheqje graduale e trupave amerikane gjatë një periudhe 10 deri në 20 javë dhe një tërheqje e plotë për tre deri në pesë vjet.

Ndërkohë, varet nga vetë afganët, përfshirë talebanët, të gjejnë marrëveshje për një të ardhme politike gjithëpërfshirëse për të gjithë.

Ndërsa shumica e afganëve dëshirojnë paqe, jo të gjithë janë të bindur nga kjo përpjekje e fundit.

“Unë jam skeptik në lidhje me tërë procesin e paqes”, thotë Hameed Miakhel, një banor i Jalalabad. “Gjithçka ka ndodhur pas dyerve të mbyllura dhe kjo e bën çdo afganë të dyshimtë. Unë nuk jam i sigurt se kjo marrëveshje do të sjellë fryte”.

Deri më tani, talebanët insistojnë në një qeveri “islamike” dhe kundërshtojnë kushtetutën aktuale. Por ata thonë se do të lejojnë gratë të punojnë brenda një “kornize islamike”.

Sfidat përpara janë të mëdha. Ka shpresë, por skepticizmi shkon më thellë. /Telegrafi/