Harta e paparë që premtonte të sillte paqe në Lindjen e Mesme

“Në 50 vitet e ardhshme, nuk do të gjeni një lider izraelit që do t’ju propozojë atë që unë ju propozoj tani. Nënshkruani! Nënshkruani dhe le të ndryshojmë historinë”.

Ishte viti 2008. Kryeministri i Izraelit, Ehud Olmert po i lutej udhëheqësit palestinez të pranonte një marrëveshje që ai besonte se mund të kishte sjellë paqe në Lindjen e Mesme, shkruan BBC.

Ishte një zgjidhje me dy shtete – një perspektivë që sot duket e pamundur, transmeton Telegrafi.

Nëse do të zbatohej, do të kishte krijuar një shtet palestinez në më shumë se 94 për qind të Bregut Perëndimor të pushtuar.

Harta që Olmert kishte hartuar tani ka një status thuajse mitik. Interpretime të ndryshme janë shfaqur ndër vite, por ai nuk e ka zbuluar asnjëherë për mediat. Deri tani.

“Në Izrael dhe palestinezët: Rruga drejt 7 tetorit”, seria më e fundit nga regjisorja e dokumentarëve Norma Percy e disponueshme në iPlayer nga e hëna, Olmert zbulon hartën që ai thotë se i tregoi Mahmoud Abbas në një takim në Jerusalem më 16 shtator 2008.

“Kjo është hera e parë që e ekspozoj këtë hartë në media”, u thotë ai regjisorëve.

Ai tregon, në detaje, territorin që Olmert propozoi t’i aneksohej Izraelit – 4.9 për qind e Bregut Perëndimor.

Kjo do të kishte përfshirë blloqet e mëdha të vendbanimeve hebreje – ashtu si propozimet e mëparshme që datojnë nga fundi i viteve të 90-ta.

Në këmbim, kryeministri tha se Izraeli do të heqë dorë nga një sasi e barabartë territori izraelit, përgjatë skajeve të Bregut Perëndimor dhe Rripit të Gazës.

Dy territoret palestineze do të lidheshin nëpërmjet një tuneli apo autostrade – sërish, diçka që ishte diskutuar më parë.

Në film, Olmert kujton përgjigjen e liderit palestinez.

Ai tha: “Kryeministër, kjo është shumë serioze, është shumë, shumë, shumë serioze”.

Më e rëndësishmja, plani i Olmert përfshinte një zgjidhje të propozuar për çështjen e Jerusalemit.

Secila palë do të ishte në gjendje të pretendonte pjesë të qytetit si kryeqytetin e tyre, ndërsa administrimi i “pellgut të shenjtë” – duke përfshirë Qytetin e Vjetër, me vendet e tij fetare dhe zonat ngjitur – do t’i dorëzohej një komiteti të besuarve të përbërë nga Izraeli, Palestina, Arabia Saudite, Jordania dhe SHBA.

Implikimet e hartës, për vendbanimet hebraike, do të kishin qenë kolosale.

Nëse plani do të ishte zbatuar, dhjetëra komunitete, të shpërndara në të gjithë Bregun Perëndimor dhe Luginën e Jordanit, do të ishin evakuuar.

Kur kryeministri i mëparshëm izraelit, Ariel Sharon, largoi me forcë disa mijëra kolonë hebrenj nga Rripi i Gazës në vitin 2005, kjo u konsiderua si një traumë kombëtare nga ata të së djathtës izraelite.

Evakuimi i pjesës më të madhe të Bregut Perëndimor do të kishte përfaqësuar një sfidë pafundësisht më të madhe, duke përfshirë dhjetëra mijëra kolonë, me rrezikun real të dhunës. Por testi nuk ndodhi kurrë.

Në fund të takimit të tyre, Olmert refuzoi t’i dorëzonte një kopje të hartës Mahmud Abbas, nëse lideri palestinez nuk e nënshkruante atë.

Abbas refuzoi, duke thënë se duhej t’u tregonte ekspertëve të tij hartën, për t’u siguruar që ata të kuptonin saktësisht se çfarë po ofrohej.

Olmert thotë se të dy ranë dakord për një takim të ekspertëve të hartave të nesërmen.

“Ne u ndamë, ju e dini, sikur jemi gati të nisim një hap historik përpara”, tha Olmert.

Takimi nuk ndodhi kurrë. Ndërsa po largoheshin nga Jerusalemi atë natë, shefi i kabinetit të presidentit Abbas, Rafiq Husseini, kujton atmosferën në veturë.

“Sigurisht që qeshëm”, thotë ai në film.

Palestinezët besonin se plani ishte i vdekur në ujë. Olmert, i përfshirë në një skandal korrupsioni, kishte njoftuar tashmë se ai po planifikonte të jepte dorëheqje.

“Është për të ardhur keq që Olmert, pavarësisht se sa i mirë ishte, ishte një rosë e çalë,” thotë Husseini, “dhe prandaj, ne nuk do të shkojmë askund me këtë”.

Situata në Gaza gjithashtu i ndërlikoi gjërat. Pas muajsh sulmesh me raketa nga territori i kontrolluar nga Hamasi, Olmert urdhëroi një sulm të madh izraelit, Operacionin Cast Lead, në fund të dhjetorit, duke shkaktuar tre javë luftime intensive.

Por Olmert thotë se do të kishte qenë “shumë e zgjuar” që Abbas të nënshkruante marrëveshjen. Pastaj, nëse një kryeministër i ardhshëm izraelit do të përpiqej ta anulonte atë, “ai mund t’i kishte thënë botës se dështimi ishte faji i Izraelit”.

Zgjedhjet izraelite pasuan në shkurt. Benjamin Netanyahu i Likud-it, një kundërshtar i zëshëm i shtetësisë palestineze, u bë kryeministër. Plani dhe harta e Olmertit u zbehën nga pamja.

Ish-kryeministri thotë se është ende duke pritur për përgjigjen e Abbasit, por plani i tij që atëherë i është bashkuar një liste të gjatë të mundësive të humbura për t’i dhënë fund konfliktit izraelito-palestineze.

Në vitin 1973, ish-diplomati izraelit, Abba Eban, tha se palestinezët “nuk e humbin kurrë një mundësi” – është një frazë që zyrtarët izraelitë e kanë përsëritur shpesh në vitet që pasuan.

Por bota është më e ndërlikuar se kaq, veçanërisht pasi të dyja palët nënshkruan Marrëveshjen historike të Oslos në 1993.

Procesi i paqes i nisur nga një shtrëngim duarsh në lëndinën e Shtëpisë së Bardhë midis ish-kryeministrit izraelit Yitzhak Rabin dhe udhëheqësit palestinez Yasser Arafat pati momente shprese të vërtetë, të shoqëruara nga tragjedia. Në fund të fundit, rezultoi në dështim.

Në janar 2001, në vendpushimin egjiptian të Tabës, negociatorët izraelitë dhe palestinezë panë edhe një herë konturet e një marrëveshjeje.

Një anëtar i delegacionit palestinez vizatoi një hartë të përafërt në një pecetë dhe tha se, për herë të parë, ata po shikonin skicat e përafërta të një shteti palestinez të zbatueshëm.

Por bisedimet ishin të parëndësishme, të mbytura nga dhuna që shpërtheu në rrugët e Bregut Perëndimor dhe Gazës, ku kryengritja e dytë palestineze, ose “intifada”, kishte shpërthyer shtatorin e kaluar.

Edhe një herë, Izraeli ishte në mes të një tranzicioni politik. Kryeministri Ehud Barak kishte dhënë tashmë dorëheqjen. Ariel Sharon e mposhti disa javë më vonë.

Harta në pecetë, ashtu si harta e Olmertit tetë vjet më vonë, tregoi atë që mund të kishte qenë. /Telegrafi/