Gazifikimi i ngadalshëm në Maqedoninë e Veriut

Përskaj sjelljes së gazit nga Greqia dhe sjelljes së tij deri tek amvisëritë në tërë vendin, në të ardhmen sfidë për ekzekutivin në nivel lokal dhe qendror mbetet shtrirja sa më e madhe e përdorimit të gazit, rritja e numrit të përdoruesve në amvisëri, duke u ofruar çmime të kapshme për kyçje në rrjet, me qëllim të përdorimi masovik të gazit për ngrohje. Gjithashtu në Maqedoninë e Veriut me vite, pak përdoret gazi natyror për shkak se nuk është ndërtuar akoma rrjeti sekondar apo dytësor që do të sjell gazin deri tek konsumatorët e fundit si amvisëria, fabrikat apo institucionet e ndryshme publike apo shtetërore.

Burokracia dhe problemet me tjetërsimin e tokës janë problemet kryesore që po ngadalësojnë gazifikimin në vend. Dobësi janë evidentuar edhe në monitorimin e realizimit të kontratave të ndërtimit dhe mbikëqyrjen e ndërtimit të tubacioneve kryesore të gazit, si dhe në mënyrën e mirëmbajtjes së rrjetit të gazsjellësit. Me fjalë tjera, amvisëritë në vend akoma po presin përdorimin e gazit si energjens.

Këtë e konstaton raporti i fundit i Entit shtetëror për Auditim apo Revizion.

Sipas tij, pjesa më e madhe e gazsjellësve magjistral në vend edhe pse të ndërtuar akoma nuk janë në funksion. Në periudhën 2014-2023, për ndërtimin e tubacioneve kryesore të gazit LOT 1-61 km (Kleçovci – BS5 i ndërtuar), LOT 1 – 36 km (BS5 – Negotinë me GMRS Shtip dhe GMRS Negotinë), LOT 2 (Negotinë (Kavadar) – Manastir) dhe LOT 5 ( Km Gostivar – Kërçovë, Leje Ndërtimi) janë lidhur kontrata dhe anekse të kontratave, si dhe kontrata për punë të paparashikuara dhe shtesë në vlerë të përgjithshme prej përafërsisht 156.4 milionë euro.

Drejtori i Noma Gaz, Bajram Rexhepi, pohon se ndërtimi i të gjitha seksioneve ka përfunduar, dhe zgjatja e konstatuar e afateve është për shkak të procedurës së shpronësimit, e cila sipas Rexhepit ka nisur me 2 vite vonesë, por edhe për shkak të ngadalësimit të zgjidhjes së procedurave në administratën për çështjet pronësore-juridike, veçanërisht në kohën e krizës me pandeminë. Konsumi i gazit natyror në vendin tonë është rreth 380 milionë m3 në vit. Pjesa më e madhe përdoret për prodhimin e energjisë elektrike dhe termike dhe një pjesë më e vogël në industri dhe amvisëri në Kumanovë dhe Strumicë. Përdorimi masiv i gazit natyror nga familjet do të varet nga zhvillimi i rrjetit të shpërndarjes nëpër komuna. Zhvillimi i rrjetit të shpërndarjes është planifikuar të jetë një partneritet publik-privat, thotë Rexhepi.

Sipas revizionit, vonesat kanë ardhur si rrjedhojë e dobësive në regjistrimin e të drejtës së pronësisë të objekteve infrastrukturore së linjës, por edhe zgjidhja e ngadaltë e rasteve të shpronësimeve për të cilat janë paguar afërsisht 2 milionë euro në periudhën 2018-2022.

“Për më tepër, Revizioni konstaton se edhe pas 13 vitesh, ndërtimi i tubacioneve kryesore të gazit nuk ka përfunduar plotësisht dhe disa prej tyre nuk janë vënë në përdorim, por gjithashtu nuk ka një plan afatgjatë për zhvillimin e një sistemi të shpërndarjes së gazit natyror në vend, vetëfinancim të plotë të aktiviteti – transmetimi i gazit natyror dhe realizimi i aktiviteteve të ardhshme për ndërlidhje me vendet fqinje. Nuk ka një plan afatgjatë për zhvillimin e sistemit të transmetimit të gazit natyror, i cili ka ndikim në aktivitetet e ardhshme për zgjerimin dhe përmirësimin e sistemit të transmetimit të gazit natyror, si dhe ndërlidhjen e tij me vendet e tjera. Aktualisht Republika e Maqedonisë së Veriut importon gaz natyror në Deve Bair në kufirin me Bullgarinë”, thuhet në analizën e Revizionit.

Interkonjektori me fqinjin jugor të vendit tonë duhet t’i sigurojë atij furnizim më të besueshëm të gazit natyror, si dhe diversifikimin e burimeve nga të cilat Maqedonia siguronte gazin, apo nga Gazpromi rus. Pra, ndërtimi i interkonjektorit me Greqinë duhet të fillojë në maj të këtij viti dhe pritet të vihet në përdorim deri në fund të vitit 2025, thonë nga Kompania shtetërore e transmetimit të gazit “Nomagas”.

Prej totalit të investimit , 15 milionë euro janë në formë granti, para që do të përdoren për ndërtim, mbikëqyrje dhe zbatim, ndërsa pjesa tjetër do të sigurohet me kredi.

Shteti përfundoi ndërtimin financiar për realizimin e projektit për ndërtimin e Interkonektorit të Gazit me Greqinë duke siguruar 98.6 milionë euro nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH). Dy javë më parë, Kuvendi miratoi Ligjin për garantimin e obligimeve të Maqedonisë nga Marrëveshja për kredi për financimin e Projektit për gazifikimin rajonal, i cili do të përmbyllet ndërmjet AD NOMAGAS dhe Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim.

Sa i përket ndërtimit të gazsjellësit dytësor, pra rrjetit që do të sjellë gazin nga gazsjellësi në komuna dhe deri te konsumatorët e fundit, në Ministrinë e Ekonomisë ka arritur vetëm një ofertë, nga kompania ”Kompanitë Anonime Palmet Energy” nga Turqia, ndërsa gjatë procedurës hoqën dorë nga “Aksa Dogalgas Dagiti AS. Është duke u bërë një kontroll për të parë nëse është e pranueshme oferta e tyre apo nëse duhet të përsëritet e gjithë procedura.

Më 23 shkurt 2024, PALMET Gas Group Inc., në pronësi të PALMET Energy, paraqiti ofertën për Projektin e Partneritetit Publiko-Privat për financimin, projektimin, ndërtimin, menaxhimin, funksionimin, mirëmbajtjen dhe zhvillimin e sistemit të shpërndarjes së gazit natyror që do të të zbatohet në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Dy vite më parë nisi në qytetin etin grek të Aleksandoupolit filloi ndërtimi i terminalit të gazit të lëngshëm natyror (LNG). Terminali do të përfaqësojë një portë të re energjetike, e cila do të ndihmojë Ballkanin dhe Evropën të jenë më pak të varur nga gazi rus. Në të do të ruhet gaz i lëngshëm, i cili do të përpunohet dhe do të dërgohet në vendet përreth.

Në terminalin e gazit në Aleksandropulos, Maqedonia e Veriut do të marrë pjesë me 10 për qind, ndërsa pjesa e pronësisë në termocentralin e gazit prej 800 megavatësh, një investim i vlerësuar mbi 380 milionë euro, natyror është 25 për qind./Koha.mk/