Retë e zeza mbi Evropë që ndryshuan motin përgjithmonë

Çfarë mund të kishte shkaktuar një ndryshim kaq dramatik në klimë? Ekspertët janë të ndarë, dhe ndoshta nuk do ta dimë kurrë përgjigjen.

Në verën e vitit 536, një re e madhe dhe e pazakontë u shfaq në qiell mbi pjesën më të madhe të Evropës Jugore, Afrikës së Veriut dhe Azisë Perëndimore. “Mbulesa e pluhurit” shndërroi Mesdheun dhe rajonin e gjerë në të ftohtë dhe errësirë.

Kjo është shkruar nga historiani bizantin Prokopi, i cili shkroi se “Dielli ishte pa shkëlqim, më shumë se një muaj, gjatë gjithë vitit”. Ai gjithashtu shkroi për sëmundjet dhe luftërat në këtë epokë të errët.

Shkrimtari sirian përshkroi “diellin e errët, hënën dhe detin e shqetësuar”, ndërsa keltët në Irlandë shkruan për “urinë dhe mungesën e bukës”.

Për vite të tëra, shkencëtarët kërkuan shkaqet që çuan në ndryshimin e kushteve të motit, dhe hulumtimet moderne kanë teori të ndryshme.

Duket se shumica e hemisferës veriore ishte “nën renë”. Studimi i viteve të pemëve midis 536 dhe 551 tregon rritje të ngadaltë në Kinë, Evropë dhe Amerikën e Veriut. Mungesa e diellit shkaktoi temperatura të ulëta dhe mot të çrregullt. Për njerëzit kjo do të thotë uri, si dhe përçarje politike dhe shoqërore, dhe për këtë arsye nuk është për t’u habitur që 536 është shpallur viti më i keq në historinë e njerëzimit.

Ka gjëra të veçanta që kanë të bëjnë me “renë”, nëse mund ta quajmë atë fare.

Një epidemi vdekjeprurëse shkatërroi Perandorinë Bizantine midis 541 dhe 542, të njohur si “tifoja e Justinianit”. Pothuajse një e treta e popullsisë vdiq. Disa nga simptomat, thotë Prokopi, ishin ethe dhe ënjtje e trupit.

Në vitin 536 Kina përballej me thatësi dhe uri, që rezultoi me vdekje të shumta, si dhe të dhënat e “pluhurit të verdhë që bie si borë”. Koreja gjithmonë ka pasur stuhi dhe zhytje, dhe në Mesopotami binte borë.

Dëshmitë arkeologjike tregojnë se Skandinavia është veçanërisht e prekur. 75 për qind e fshatrave në Suedi janë braktisur gjatë asaj periudhe kohore. Një teori është se ajo thjesht frymëzoi vikingët që të kërkonin një tokë pjellore në pjesë të tjera të Evropës dhe më tej.

“Dielli është i zi, toka gllabëron detin, yjet bien nga qielli”, thotë një nga këngët e tyre.

Moti i pazakontë mund të ketë ndikuar në trendet historike. Midis tyre është emigrimi i fiseve mongole në perëndim, rënia e Persisë, dhe rritja dhe përhapja e Islamit.

Disa historianë thonë se ky është një tranzicion formal nga antikiteti në mesjetë “të errët”. Çfarëdo moti që të ishte, ai ndikoi rrënjësisht në popullsi, transmeton KosovaPress.

Çfarë mund të kishte shkaktuar një ndryshim kaq dramatik në klimë? Ekspertët janë të ndarë, dhe ndoshta nuk do ta dimë kurrë përgjigjen e duhur. Një teori thotë se klima ka ndryshuar për shkak të shpërthimeve të vullkaneve në Amerikën Qendrore. Rezultati i kësaj mund të jetë një shtresë e hirit dhe pluhurit që mbulon shumicën e planetit.

Një tjetër teori thotë se ka pasur dy shpërthime, një në vitin 536, dhe tjetra në vitin 540, duke shkaktuar errësira dhe ftohtësi rreth globit. Retë e tymit u përhapën me shpejtësi mbi planetin.

Ka dëshmi të ndryshimeve klimatike radikale, por edhe afatshkurtra në Polin e Veriut dhe atë të Jugut. Si në Antarktidë ashtu edhe në Grenlandë, depozitat e sulfatit datojnë që nga mesi i shekullit gjashtë.

Teoria e tretë thotë se një meteorit mund të ketë goditur planetin ose për pak ra në tokë dhe la pas një shtrese të trashë grimcash në atmosferë. Ekspertët mendojnë se ka më pak shanse për një teori të tillë se sa për ajo në lidhje me shpërthimet vullkanike. /kp/Telegrafi/