A po rritet vërtetë korrupsioni në Evropë apo të gjitha janë perceptime të gabuara?

Në pamje të parë, publiku evropian është bërë shumë më i mirë në ndëshkimin e politikanëve të zhytur në korrupsion.

Tetorin e kaluar, Sebastian Kurz u detyrua të jepte dorëheqje si kancelar austriak për shkak të shfrytëzimit të supozuar të fondeve të qeverisë për të marrë mbulim të favorshëm mediatik.

Përafërsisht në të njëjtën kohë, votuesit çekë u siguruan që Andrej Babis të mos fitonte një mandat tjetër si kryeministër, pjesërisht për shkak të pretendimeve se kompanitë e tija kishin marrë ilegalisht subvencionet e Bashkimit Evropian.

Janez Jansa, i cili u dënua me dy vjet burg për korrupsion në vitin 2013, në muajin qershor humbi postin e kryeministrit të Sllovenisë, raporton euronews.

Në vitin 2020, sllovakët zgjodhën një qeveri të re, partia më e madhe e së cilës bëri fushatë ekskluzivisht kundër ryshfetit.

Protestat u zhvilluan në këtë që nga vrasja e gazetarit të ri investigativ, i cili shkroi për lidhjet midis manjatëve të vendit dhe partisë dikur dominuese SMER-SD.

Më shumë se dy të tretat mendojnë se korrupsioni është i përhapur

Por një sondazh i fundit i Eurobarometrit zbuloi se 68 për qind e njerëzve në Bashkimin Evropian mendojnë se korrupsioni është ende i përhapur në vendin e tyre. Vetëm një e treta menduan se qeveritë e tyre po bënin diçka për këtë.

Në Greqi, Qipro, Hungari, Kroaci dhe Portugali, më shumë se 90 për qind e të anketuarve thanë se ishte i përhapur. Perceptimet nën 50 për qind ishin vetëm në Estoni, Luksemburg, Suedi, Finlandë dhe Danimarkë.

Ndërsa kjo ishte pak më pak bazuar në një studim të ngjashëm në vitin 2019 – kur 71 për qind e evropianëve mendojnë se korrupsioni ishte i përhapur – mbetet rasti që shumica e evropianëve mendojnë se vendet e tyre janë të korruptuara.

Analistët thonë se nuk duhet të mbivlerësohet, pasi variacionet janë brenda gabimit të besimit të metodologjisë, por edhe performuesit më të mirë të Evropës janë përkeqësuar paksa në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International.

Lexo po ashtu Indeksi i korrupsionit në botë: Kosova në vendin e 93-të në mesin e 194 shteteve

Norvegjia, e cila konsiderohet shteti më pak i korruptuar në botë, shënoi 88 nga 100 në vitin 2015; ka rënë tre pikë në raportin e fundit. Suedia shkoi nga 89 në 85. Gjermania ra një pikë gjatë së njëjtës periudhë. Mbretëria e Bashkuar shkoi nga 81 në 78.

Roberto Martinez B Kukutschka i Transparency International, tregon semantikën e korrupsionit.

“Korrupsioni përdoret shpesh si një term ombrellë që mbulon disa akte të abuzimit të pushtetit të besuar për përfitime private. Kjo mund të ndryshojë nga ryshfeti për të marrë një shërbim publik, deri te përvetësimi i fondeve publike ose favorizimi në dhënien e kontratave publike”.

“Për shkak të natyrës së shumë prej këtyre akteve, është e pamundur të maten drejtpërdrejt, kështu që ne shpesh mbështetemi në matje indirekte të perceptimeve ose rreziqeve”, tha ai.

Ndarja e Evropës lindje-perëndim për korrupsionin

Edhe kur ka të dhëna aktuale për korrupsionin, shpesh është e vështirë të përcaktohet nëse gjërat po përmirësohen apo po përkeqësohen, shtoi Kukutschka.

Nëse 1,000 zyrtarë publikë arrestohen për ryshfet, a do të thotë kjo se korrupsioni po bëhet më i përhapur apo po përmirësohen përpjekjet për shkatërrimin e korrupsionit?

Nëse një politikan tani akuzohet për marrje të ryshfetit, ai ka gjasa të mos jetë raportuar (dhe ndëshkuar) në të kaluarën për marrje të ryshfetit.

“Njerëzit i perceptojnë një sërë sjelljesh të tilla si të korruptuara dhe i mbledhin ato”, tha Alina Mungiu-Pippidi, profesoreshë e Studimeve të Demokracisë në Shkollën Hertie në Berlin, ku ajo drejton Qendrën Evropiane të Kërkimit për Antikorrupsionin dhe Shteti-ndërtimin.

“Kërkimet e përgjithshme tregojnë se njerëzit mendojnë se çdo privilegj që ka elita – si avokatët që optimizojnë deklaratat tuaja tatimore – janë të korruptuara. Populistët e përdorin këtë me shumë sukses”, tha ajo.

Lexo po ashtu Anketa e UNDP-së: Dogana e Kosovës, AKP dhe Gjykatat perceptohen ndër më të korruptuarat

Danimarka është i vetmi vend në BE ku shumica e njerëzve nuk mendojnë se lidhjet midis biznesit dhe politikës janë shumë të ngushta, sipas sondazhit të Eurobarometrit.

Ka edhe dallime midis perëndimit dhe lindjes së kontinentit, theksoi Kukutschka.

Sipas sondazhit të Eurobarometrit, njerëzit në vendet që ishin anëtarë të BE-së para vitit 2004 – pra kryesisht në gjysmën perëndimore të kontinentit – kanë më shumë gjasa sesa banorët e anëtarëve më të rinj të BE-së të thonë se korrupsioni është i përhapur në partitë politike dhe në biznes.

Për krahasim, ata në shtetet e reja e perceptojnë korrupsionin si më të përhapur në sistemin e tyre të kujdesit shëndetësor, në polici dhe në gjyqësor.

“Njerëzit në Evropën Lindore e shohin korrupsionin si një problem si në sektorin publik ashtu edhe në atë privat dhe janë veçanërisht dyshues ndaj atyre në zyra të nivelit të lartë politik”, tha Kukutschka.

“Në Evropën Perëndimore besimi në sektorin publik është shumë më i lartë dhe shqetësimi kryesor është marrëdhënia midis sektorit publik dhe privat dhe fuqia dhe ndikimi i kompanive të mëdha në procesin e politikëbërjes”, shtoi ai.

A po bëhemi më të mirë në zbulimin e korrupsionit?

Një arsye e mundshme pse disa evropianë mund të mendojnë se korrupsioni po përkeqësohet është sepse gazetarët dhe rregullatorët janë bërë shumë më të mirë në zbulimin dhe raportimin e dëshmive të korrupsionit, tha Liz David-Barrett, kreu i Programit Global për Matjen e Korrupsionit në Akademinë Ndërkombëtare Antikorrupsion në Vjenë.

Dy vitet e fundit janë parë një sërë rrjedhjesh, nga Pandora Papers deri te dosjet më të fundit në lidhje me aktivitetin lobues të Uber, firmës së veturave.

Është gjithashtu rezultat i pandemisë COVID-19, tha David-Barrett.

“Në kohë normale, shumica e korrupsionit mbetet mjaft sekret dhe njerëzit jo gjithmonë e vlerësojnë ndikimin e tij në jetën e tyre”, vuri në dukje ajo dhe shoti se “Por gjatë pandemisë COVID-19, korrupsioni rreth prokurimit të furnizimeve thelbësore mjekësore u bë shumë i dukshëm – dhe aksione shumë të larta. Njerëzit e kuptuan se ajo mund të bëjë dallimin midis jetës dhe vdekjes”.

Një studim i fundit nga Transparency International fajësoi perceptimet e dobëta pjesërisht për skandalet që përfshijnë prokurimin publik të pajisjeve mjekësore gjatë pandemisë.

Megjithatë, në pjesën më të madhe, duket se ka përparim në Evropë. Ka njëfarë besimi në Zyrën e re të Prokurorisë Publike Evropiane të BE-së (EPPO), e krijuar vitin e kaluar dhe e drejtuar nga ish-kryeprokurorja e Rumanisë kundër korrupsionit, Laura Kovesi.

Lexo po ashtu Korrupsioni në prokurim publik, 56 për qind e bizneseve mendojnë se është i pranishëm

Ajo mund të ndjekë penalisht këdo të përfshirë në abuzime prej 100 mijë eurove ose më shumë të fondeve të BE-së. Më parë, zyra e BE-së për hetimin e mashtrimit, OLAF, ishte penguar nga fakti se nuk ishte në gjendje të ndiqte penalisht rastet e korrupsionit, por vetëm t’ua kalonte ato shteteve anëtare.

Pjesërisht, Brukseli po lëviz me shpejtësi për të trajtuar korrupsionin, sepse synon të shpërndajë 800 miliardë euro në fondin e tij të rimëkëmbjes COVID-19 deri në vitin 2027, duke krijuar rrugë të gjera për korrupsion.

EPPO, disa mendojnë, u krijua në mënyrë që kontribuuesit neto në arkat e BE-së të mund të jenë pak më të sigurt se marrësit neto të bllokut po i përdorin paratë e tyre siç duhet.

Analiza e Euronews e CorruptionRisk.org, një parashikues analitik, zbulon se shumica e vendeve evropiane as nuk po përkeqësohen shumë – as shumë më mirë – kur bëhet fjalë për korrupsionin.

Sipas Parashikimit të Korrupsionit, i cili mat rezultatet midis 2008 dhe 2020, vetëm Bosnja dhe Hercegovina u gjykua të kishte një tendencë “në rënie” për rrezikun e korrupsionit.

Bullgaria, Maqedonia e Veriut, Moldavia, Letonia, Lituania, Estonia, Spanja dhe Sllovakia u renditën të gjitha si në përmirësim.

Trendi për pjesën tjetër të Evropës u përshkrua si i palëvizshëm. /Telegrafi/