“Nëse nuk mund të flasim, pse të jetojmë” – rrëfimi i grave afgane që po ballafaqohen me sfidat pas ligjit të ri të talebanëve

Mësimet e përditshme të anglishtes që ndjek Shabana janë pika kryesore e ditës së saj. Duke marrë autobusin në Kabul për në kursin privat me miqtë e saj, duke biseduar dhe duke qeshur me ta, duke mësuar diçka të re për një orë çdo ditë – është një pushim i shkurtër nga zbrazëtia që ka përfshirë jetën e saj që kur talebanët pushtuan Afganistanin.

Në një vend tjetër, Shabana* do të kishte mbaruar shkollën e mesme vitin e ardhshëm, duke ndjekur ëndrrën e saj për të marrë një diplomë biznesi. Në Afganistan, asaj dhe të gjitha vajzave adoleshente iu është ndaluar arsimimi zyrtar për tre vjet, transmeton Telegrafi.

Tani edhe gëzimet e vogla që po e bënin jetën të durueshme janë të mbushura me frikë, pasi u shpall një ligj i ri që thotë nëse një grua është jashtë shtëpisë së saj, as zëri i saj nuk duhet të dëgjohet.

“Kur dalim jashtë, jemi të frikësuar. Kur jemi në autobus, jemi të frikësuar. Ne nuk guxojmë të heqim maskat tona. Ne madje shmangim të flasim mes vete, duke menduar se nëse dikush nga talebanët na dëgjon, ata mund të ndalojnë dhe të na marrin në pyetje”, thotë ajo.

BBC ka qenë në Afganistan, duke pasur qasje të rrallë tek gratë dhe vajzat e vendit – si dhe zëdhënësit e talebanëve – duke reaguar ndaj ligjit të ri, i cili u imponua nga udhëheqësi suprem i talebanëve Haibatullah Akhundzada.

Ligji i jep Propagandimit të Virtytit dhe Parandalimit të Zëvendës Ministrisë – policisë morale të talebanëve – kompetenca gjithëpërfshirëse për të zbatuar një kod të rreptë sjelljeje për qytetarët afganë.

Për gratë që tashmë u janë shtypur liritë pak nga pak nga një seri e pamëshirshme dekretesh, kjo jep një tjetër goditje.

“Nëse nuk mund të flasim, pse të jetojmë? Ne jemi si trupat e vdekur që lëvizin përreth”, thotë Shabana.

“Kur mësova për ligjin e ri, vendosa të mos e ndjek më kursin. Sepse nëse dal jashtë, do të përfundoj duke folur dhe më pas mund të ndodhë diçka e keqe. Ndoshta nuk do të kthehem e sigurt në shtëpi. Por më pas nëna ime më inkurajoi të vazhdoja”, tha ajo.

Në tre vitet që nga marrja e pushtetit nga talibanët, është bërë e qartë se edhe nëse dekretet nuk imponohen rreptësisht, njerëzit fillojnë të vetërregullohen nga frika. Gratë vazhdojnë të jenë të dukshme në një numër të vogël në rrugët e qyteteve si Kabuli, por pothuajse të gjitha tani janë të mbuluara nga koka te këmbët me rroba të zeza të lirshme ose burka e e kaltër e errët, dhe shumica e tyre mbulojnë fytyrat e tyre vetëm me sytë e tyre të dukshëm, sipas një dekreti të shpallur vitin e kaluar.

“Çdo moment ndihesh sikur je në burg. Edhe frymëmarrja është bërë e vështirë këtu”, tha Nausheen, një aktiviste.

Deri vitin e kaluar, sa herë që shpalleshin kufizime të reja, ajo ishte në mesin e grupeve të vogla të grave që marshonin në rrugët e Kabulit dhe qyteteve të tjera, duke kërkuar të drejtat e tyre.

Protestat u shtypën dhunshëm nga forcat e talebanëve në disa raste, derisa ato u ndalën fare. Nausheen u arrestua vitin e kaluar.

“Talebanët më tërhoqën zvarrë në një automjet duke thënë: “Pse po vepron kundër nesh? Ky është një sistem islamik. Më çuan në një vend të errët, të frikshëm dhe më mbajtën atje, duke përdorur gjuhë të tmerrshme kundër meje. Më rrahën edhe mua”, thotë ajo duke mos mundur të ndalte lotët.

“Kur u liruam nga paraburgimi nuk ishim të njëjtët njerëz si më parë dhe për këtë arsye pushuam së protestuari,” shtoi ajo.

“Nuk dua të poshtërohem më sepse jam grua. Është më mirë të vdesësh sesa të jetosh kështu”, theksoi ajo.

Tani gratë afgane po tregojnë kundërshtimin e tyre duke postuar video të tyre në internet, me fytyra të mbuluara, duke kënduar këngë për lirinë.

“Të bëhemi një zë, të ecim së bashku të kapur për dore dhe të çlirohemi nga kjo mizori”, janë vargjet e një kënge të tillë.

Zëvendës zëdhënësi i qeverisë talebane, Hamdullah Fitrat, i cili nuk donte të fotografohej me një grua apo të ulej drejtpërdrejt përballë, e justifikoi dekretin e ri, i cili erdhi i shoqëruar me fusnota të shumta – referenca në tekste fetare.

“Ligji i miratuar nga lideri suprem është në përputhje me ligjin islamik të Sheriatit. Çdo dijetar fetar mund të kontrollojë referencat e tij”, thotë ai.

Shireen, një mësuese, nuk është dakord.

“Ky është interpretimi i tyre i Sheriatit. Islami u ka dhënë të drejtën si burrave ashtu edhe grave që të zgjedhin nëse duan të studiojnë dhe të përparojnë. Nëse ata thonë se zërat e grave nuk duhet të dëgjohen, le të kthehemi në histori. Ka kaq shumë gra në historinë islame që kanë folur”, tha ajo.

Shireen është pjesë e një rrjeti të grave afgane që drejtojnë shkolla sekrete që rebelohen në heshtje kundër kufizimeve. Duke vepruar tashmë nën një rrezik të madh, shpesh duke u detyruar të zhvendosë vendndodhjen e shkollës për siguri, ligji i ri ka shtuar frikën e saj.

Rreziku i zbulimit është aq i madh sa ajo nuk mund të flasë në shtëpi, përkundrazi zgjedhë një vend të përshtatshëm.

“Çdo mëngjes zgjohem duke i kërkuar Zotit që të kalojë dita e sigurt. Kur erdhi ligji i ri, ua shpjegova të gjitha rregullat e tij nxënësve të mi dhe u thashë se gjërat do të ishin më të vështira. Por jam shumë e lodhur nga e gjithë kjo, ndonjëherë dua vetëm të bërtas. Ata nuk i shohin gratë si qenie njerëzore, thjesht si mjete, vendi i vetëm i të cilave është brenda shtëpisë”, tha ajo.

Karina, psikologe që konsultohet me një rrjet shkollash sekrete, ka thënë më parë se gratë afgane vuajnë nga një ‘pandemi e mendimeve vetëvrasëse’ për shkak të kufizimeve ndaj tyre.

Pas shpalljes së ligjit të ri, ajo thotë se kishte një rritje të thirrjeve që kërkonin ndihmë.

“Një shoqe e imja më dërgoi mesazh për të thënë se ky ishte mesazhi i saj i fundit. Ajo po mendonte t’i jepte fund jetës. Ato ndjejnë se çdo shpresë është zhdukur dhe nuk ka kuptim të vazhdojnë të jetojnë. Dhe po bëhet gjithnjë e më e vështirë t’i këshillosh ato”, tha ajo.

Hamdullah Fitrat ështyë pyetur për përgjegjësinë e qeverisë talebane ndaj grave dhe vajzave në vendin e tyre, të cilat janë të shtyra në depresion dhe mendime vetëvrasëse, sepse janë të ndaluar nga arsimimi.

“Edukimi i motrave tona është një çështje e rëndësishme. Ne po përpiqemi ta zgjidhim këtë çështje që është kërkesë e shumë motrave tona”, tha zëdhënësi.

Por tre vjet më vonë, a presin ata vërtet që njerëzit t’i besojnë?

“Jemi në pritje të një vendimi nga udhëheqja jonë. Kur të bëhet, do të na thuhet të gjithëve”, u përgjigj ai.

Nga takimet e mëparshme me zyrtarët talebanë, ka qenë e qartë për një kohë se ka përçarje brenda qeverisë talebane për çështjen e arsimimit të grave, me disa që duan që ai të rifillojë. Por udhëheqja me bazë në Kandahar ka mbetur intransigjente dhe nuk ka pasur thyerje publike të gradave me diktatet e liderit suprem.

Jo shumë larg Kabulit, BBC pati qasje në një kurs trajnimi për mamitë, i drejtuar rregullisht nga ministria e Shëndetësisë Publike e Talibanëve. Ishte në zhvillim e sipër kur e vizituan, dhe për shkak se vizita ishte e minutës së fundit.

Më shumë se një dhjetëra gra në të 20-at po ndiqnin kursin që po zhvillohej nga një mjeke e lartë. Kursi është një përzierje e sesioneve teorike dhe praktike. Studentët nuk mund të flisnin lirshëm, por shumë thanë se ishin të lumtur që mund ta bënin këtë punë. /Telegrafi/