Malësori shqiptar, si model i skulptorit Carl Maria Schwerdtner

Nga: Armand Plaka

Në Arkivin Shtetëror Fotografik të Austrisë, në fondin që lidhet me Luftën e Parë Botërore, përkatësisht me frontin shqiptar, është një foto shumë interesante që hasa para shumë kohëve e që më bëri t’i rikthehem sërish me këmbëngulje.

Më konkretisht, fotoja na dëshmon prezencën dhe interesin e njërit prej skulptorëve, dizenjatorëve e heraldëve më të famshëm vjenezë të kohës, Carl Maria Schwerdtner (1874-1916), në muajt e fundit të jetës, ndërsa po përmbush misionin e tij duke marrë për model një malësor shqiptar.

Nga skeda origjinale nuk bëhet e ditur saktësisht se ku është duke pozuar subjekti, i ndjekur me interes nga Schwerdtner dhe dishepujt e tij, por na bëhet i ditur qyteti, d.m.th. Shkodra si dhe viti 1916.

Pas indicieve që më dhanë një grup i vogël artëdashësish austriakë, të cilët pata rastin t’i shoqëroj pak kohë më parë, më rezulton se Schwerdtner lindi në Vjenë më 27 maj 1874 (ku edhe ndërroi jetë në vitin 1916) dhe në vitet 1892–97 ndoqi studimet në Akademinë e Arteve në Vjenë, pas të cilave ndërmori një sërë udhëtimesh nëpër Evropë për të njohur më mirë traditat dhe zakonet e popujve e krahinave të ndryshme.

Pas kthimit në atdhe punoi në atelienë Benk, para se në vitin 1900 të shkonte sërish në Gjermani, Belgjikë Francë dhe Londër. Ndërsa, kthehet sërish në vendlindje, në Vjenë, ku hap atelienë e tij, ku spikatën skulpturat e tij të veçanta dhe arti heraldik në medalje e medaljone. Punoi shumë edhe në gips, bronz, hekur, gurë e mermer.

I përfshirë në atë që njihej tashmë si “Lufta Patriotike” (Lufta e Madhe d.m.th. Lufta e Parë Botërore), ishte autor i shumë veprave në vitet 1914-1916, si dizenjator i medaljeve të luftës, ndërsa u shfrytëzua edhe nga shtypi ditor për hartimin e stampimin e skicave, gravurave e imazheve që lidheshin me luftën.

Në këtë kuadër, u dërgua përkohësisht edhe në Shkodër, ku ishte qendra e Komandës së Trupave Austro-Hungareze në Shqipëri, ku ndër të tjera regjistroi edhe skulptura, portrete e figura malësorësh të cilët duhet të përbëjnë tashmë si një objekt kërkimor për të dokumentuar më mirë pjesën që lidhet më shqiptarët.