“Kukulla” e Kadaresë në italisht, një rrëfim për nënën dhe për veten

Në vitin 1994, Ismail Kadare niset nga Parisi për në Tiranë. E ëma është në prag të vdekjes dhe i vëllai e ka njoftuar me shpresën se do të mund të harrojë në kohë për lamtumirën e fundit. Gruaja është në koma dhe ndodhet në shtëpinë e së bijës që e ka nën kujdes. Një kushëri i Ismailit e shpuri atje në krahë, pasi ishte e lehtë, si prej letre. Një kukull letre, mendon Ismaili, ndërsa kupton se asgjë nuk ka ndryshuar.

”Kukulla” e Ismail Kadaresë – një nga tekstet më të bukura, më transparente, më të çuditshme në letërsinë botërore, është përkthyer në gjuhën italiane. “Bambola” është kthyer në gjuhën italiane nga Liljana Cuka Maksuti dhe botuar nga shtëpia botuese “La nave di Teseo”.

E brendashkruar fillimisht në “Mëngjeset në kafe Rostand”, më pas “Kukulla” pati një jetë të vetën të pavarur dhe të suksesshme. Kadare e krahason të ëmën me një kukull, teksa kujton hapat e saj të lehtë në shkallët e drunjta të shtëpisë së madhe dhe të rëndë të Kadareve, lehtësinë e së folurës, bardhësinë e fytyrës, e cila mbeti e tillë deri në fund të jetës.

Në tekstin e Kadaresë, “kukulla” vihet përballë së vjehrrës, një grua e rëndë dhe e zgjuar, që asokohe shpalli “izolimin” në shtëpi, siç e kërkonte zakoni, deri në fund të jetës. Ismail Kadare, atëherë një fëmijë, kujton “proceset” që ndodhnin në atë shtëpi.

“Si gjithmonë, kur rrëfehet jeta e një njeriu, nuk flitet vetëm për të renditur njëra pas tjetrës episodet më domethënëse të ekzistencës së tij. Shpesh flitet, e ndoshta mbi të gjitha mbi atë që nuk mundet të thuhet. Nuk është e rastit që autori, duke reflektuar mbi aktivitetin e tij si shkrimtar, citon romane të pashkruar si më të mirët dhe se shtëpia e Gjirokastrës, shtëpia e madhe që trembte Kukullën – ‘shtëpia më ha’ – ka në brendësinë e saj,si organe në rrugë formimi ‘gati dhoma apo ende jo dhoma, si fetuse pa emra’. Ende vërdallë shtëpisë vërtitet figura e të atit të Kadaresë, i thirrur nga të gjithë si ‘Restauratori’ i madh sepse është gjithnjë i angazhuar me riparime, edhe pse me gjasë, siç thotë i biri, nuk bënte gjë tjetër, veçse kërkonte të restauronte autoritetin e tij. Duke folur për të ëmën, Kadare flet për veten, shkrimtarin e tij dhe historinë komplekse të Shqipërisë mes viteve 1930- 1990″, shkruan Giulia Coçhella. /Panorama/