Kujdesi parësor shëndetësor gjatë pandemisë COVID-19

Menaxhimi i kujdesit shëndetësor dhe edukimi shëndetësor si një ndër sfidat e tij

Prof.Ass.Dr.Gazmend Bojaj
Specialist i Mjekësisë Familjare
Kolegji ‘Heimerer’, Prishtinë,
Qendra Kryesore e Mjekësisë Familjare, Klinë

Puna nga Kujdesi parësor shëndetësor mund të sistemohet sipas katër drejtimeve: Mbikëqyrja e shëndetit në Komunitet; Kujdesi për përdoruesit me COVID-19; Mbështetje sociale për grupet e cenueshme; dhe Vazhdimësinë e aktiviteteve të rregullta të KPSH në Kosovë.

Mbikëqyrje shëndetësore në Komunitet ne Kujdesin parësor shëndetësor

Me qëllim bllokimin dhe zvogëlimin e rrezikut të zgjerimit të COVID-19, KPSH duhet të përfshihet në menaxhimin e rrezikut të pandemisë COVID-19, duke vepruar në bashkëpunim me mbikëqyrjen shëndetësore në komuna, duke krijuar rrjedha informacioni të dyanshme për të përmirësuar cilësinë e aktiviteteve.

Njoftimi i rastit, zbulimi dhe ndjekja me izolimin e rasteve në shtëpi dhe karantina e kontaktit janë aktivitetet qendrore për zbutjen e epidemisë, që do të zhvillohen nga ekipet e KPSH.

Izolimi social mund të inkurajohet nga të gjithë anëtarët e ekipit, veçanërisht punonjësit e shëndetit të komunitetit, duke mobilizuar udhëheqësit dhe burimet lokale me shkëmbim të bollshëm të informacionit dhe masa konkrete.

Literatura ka treguar se punonjësit e shëndetit në komunitet janë aleatë të rëndësishëm në përballimin e pandemise, veçanërisht në ndërgjegjësimin e popullatës dhe luftimin e stigmës që lidhet me sëmundjen; kjo nxjerr në pah rolin e tyre në shpërndarjen e informacionit të saktë mbi parandalimin e COVID-19, luftimin e lajmeve të rreme dhe mbështetjen e aktiviteteve edukative në komunitet, të lidhura me higjenën dhe mbrojtjen e punonjësve dhe përdoruesve në instalimet e ndryshme sociale për t’i bërë ato mjedise të sigurta për popullatën.

Prandaj në gjithë Kosovën, në kuadër të Kujdesit parësor shëndetësor në të gjitha QKMF-te u formuan ekipe të Patronazhit ose kujdesit shtëpiak për të gjithë pacientët me Covid-19 dhe u siguruan dhoma të veçanta me së paku 20 shtretër ku ofrohej ndihmë dhe trajtim për këta pacientë.

Kujdesi për përdoruesit e KPSH me COVID-19

Flukset e ndryshme të pacientëve që frekuentonin QKMF-në, e bënë të domosdoshëm që të zbatojmë dhe formojmë ekipet mobile për kujdesin e pacientëve me forma të lehta të COVID-19 në shtëpi, duke i ndarë ata me simptoma të frymëmarrjes nga pacientet me probleme të tjera që kërkojnë kujdes ballë për ballë, duke identifikuar dhe orientuar individët në rrezik të shtuar të zhvillimit të formave serioze dhe duke garantuar në kohë referimin e atyre që kanë nevojë për kujdes në nivele të tjera të kujdesit shëndetësor.

Modalitetet e kujdesit shëndetësor online ishin prioritet dhe përhapur gjerësisht, duke krijuar nevojën për të zgjeruar qasje të shpejtë në celularët dhe internetin për profesionistët dhe përdoruesit e shëndetit.

Konsultimet në distancë duhet të bazohen në protokolle me mesazhe të qarta dhe objektive, me preferencë për video, pasi lehtësojne monitorimin e shenjave vitale. Cilësia e kujdesit në KPSH dhe vazhdimësia e kujdesit për pacientët mund të sigurohen vetëm me burime adekuate që garantojnë sigurinë e pacientit dhe kapacitetin për zgjidhjen e problemeve.

Në vlerësimin e ashpërsisë dhe evolucionit të rasteve, matja e saturimit të oksigjenit në gjak është e rëndësishme dhe është e nevojshme të sigurohen pulsoksimetra për ekipet në triazhim, kujdes ballë për ballë dhe në shtëpi, dhe përcjelljen e rasteve të dyshuara dhe të konfirmuara me COVID-19.

Prania e aparateve të oksigjenit me koncentrim dhe hapja e dhomave të veçanta nëpër QKMF-të, do të sigurojë një kujdes të veçantë për të gjithë pacientët me dhe do të bëjë triazhimin e tyre nga pacientet tjerë kronikë në KPSH.

Sa i përket vazhdimësisë së kujdesit ndaj pacientit, shërbimet e KSHP duhet të integrohen me kujdesin spitalor urgjent dhe transportin e pacientëve, të lidhura me rregullimin e shtretërve me përcaktimin e flukseve dhe kanaleve të komunikimit të hapur dhe të shkathët për të garantuar kujdesin në kohë sipas ashpërsisë së rastit.

Mbështetja sociale dhe grupet e cenueshme

KPSH ka zgjeruar veprimin e saj në përgjigje të nevojave të popullatave të rrezikuara shoqërore dhe grupeve të rrezikut, siç janë të moshuarit dhe individët me sëmundje shoqëruese, që jetojnë çdo ditë në situata të izolimit ose kufizimeve, tani të përkeqësuara gjatë pandemisë.

Për të ndjekur në mënyrë efektive udhëzimet parandaluese për COVID-19, kjo popullsi do të ketë nevojë për të gjitha llojet e mbështetjes (shëndetësore, financiare, psikologjike dhe sociale), përfshirë kujdesin në rrjetin e shërbimeve shëndetësore dhe mekanizmat e mbrojtjes sociale.

Gjetja e zgjidhjeve më të mira për problemet serioze dhe të larmishme në grupet më të prekshme të popullsisë kërkon veprim të koordinuar në Komunitet me drejtuesit, shërbimet dhe institucionet vendore, duke lidhur aktivitetet e zbatuara nga ekipet me nismat e komunitetit, shumë prej të cilave tashmë ishin duke u zhvilluar, duke theksuar angazhimin e komunitetit si një strategji e rëndësishme globale për luftimin e pandemisë.

Propozimet kryesore përfshijnë furnizimin me strehë në hotele, shkolla ose instalime të tjera për personat në rrezik (të moshuar, pacientë kronikë që jetojnë vetëm, gra viktima të dhunës dhe njerëz të pastrehë) dhe mbështetje në shtëpi për njerëzit e moshuar që kanë vështirësi në mbështetjen dhe kujdesin për veten.

Iniciativat e angazhimit të komunitetit janë vërejtur në përvojat e solidaritetit, në të cilat vetë komunitetet po organizohen për të shpërndarë shporta ushqimore, prodhimin e maskave nga artizanët vendas dhe përdorimin e shkollave për izolimin e rasteve të buta të COVID-19.

Vazhdimësia e aktiviteteve të rregullta të KPSH

Aktivitetet rutinore të KPSH duhet të mbahen gjatë pandemisë, ndër arsye të tjera sepse parashikimet tregojnë se ne do të jetojmë me koronavirusin e ri për një kohë të gjatë, duke alternuar mes izolimit gjithnjë e më pak social, duke kërkuar rregullimin e procedurave të caktuara dhe përfshirjen e të tjerëve në urdhër që KPSH të përmbushë misionin e tij, duke përfshirë format e reja të kujdesit ditor në distancë, duke shmangur rrezikun e përjashtimit të mëtejshëm rëndues nga qasja dhe pabarazitë sociale.

Përdorimi i teknologjive të informacionit dhe komunikimit siç është WhatsApp, Viber dhe telefoni për telekonsultime garantojnë furnizim të sigurt të aktiviteteve, në mënyrë që të shmanget ndërprerja e kujdesit dhe përkeqësimi i kushteve në përdoruesit nën trajtim.

Një sugjerim është t’u përgjigjeni kërkesave të shpeshta të përdoruesve – të tilla si rinovimi i recetave dhe shpërndarja e ilaçeve – në mënyra që shmangin nevojën e tyre për të vizituar personalisht shërbimin e KSHP -së, duke zgjatur kohën për recetat dhe duke siguruar shpërndarjen e ilaçeve në shtëpi nga komuniteti punonjësit e shëndetit, duke miratuar masat paraprake të nevojshme.

Kontaktet telefonike me pacientët e planifikuar më parë dhe telekonsultimet me mjekët dhe infermierët nga ekipi ose mjekët dhe praktikantët, plus krijimi i një agjende për telekonsultime, janë nisma të sugjeruara nga përvojat në vazhdim, duke kujtuar se takimet ballë për ballë do të mbahen për disa, si dhe aktivitete të tjera rutinë, të tilla si vaksinimi, të cilat duhet të administrohen pa e ekspozuar popullatën ndaj rrezikut të transmetimit të COVID-19.

Edukimi shëndetësor në Kujdesin parësor shëndetësor

Ndoshta aspirata më e madhe për edukimin mjekësor është se mund të trajtojë problemet globale të shëndetit. Për të siguruar ndikimin global, mjekët familjar në të gjithë botën dhe në Kosovë duhet t’u përgjigjen nevojave që ndryshojnë me shpejtësi të komuniteteve lokale, duke ruajtur dhe përdorur lidhjet globale.

Përshtatja, fleksibiliteti dhe inovacioni janë të rëndësishme nëse kjo do të arrihet në vende të ndryshme me sisteme dhe burime të ndryshme. Pandemia e koronavirusit 2019 (COVID-19) edhe në Kosovë siguroi një shtysë për edukatorët mjekësorë që të bashkohen në adresimin e një problemi të ri global të shëndetit i cili është duke vazhduar edhe ditëve të sotme.

Në kuadër të odave të profesionistëve shëndetësor janë organizuar shumë takime, trajnime, punëtori dhe forma te tjera online përmes platformës zoom që kanë pasur për qëllim vetëdijesimin e personelit shëndetësor për sfidat që i presin me pandeminë COVID-19.

Kjo është veçanërisht e rëndësishme në kuadër të Edukimit arsimor për kujdesin parësor i cili fuqizon profesionistët e shëndetit që të ofrojnë shërbime gjithëpërfshirëse të vijës së parë të përqendruar te personat të mbështetur nga Komunat e tyre me buxhet shtesë.

Kujdesi parësor shëndetësor i fortë është qendror për arritjen e mbulimit shëndetësor universal si pjesë e Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe siguron themelin e përgjigjes globale të shëndetit ndaj COVID-19.

Organizata Botërore e Mjekëve të Familjes (WONCA) njeh rëndësinë e lidhjes së profesionistëve të kujdesit parësor shëndetësor nga prejardhje të ndryshme duke lehtësuar lidhjet globale të cilat çojnë në ndryshime pozitive.

Edhe Kosova është pjesë e kësaj organizate përmes Asociacionit të Mjekëve Familjarë të Kosovës, ku deri me tani nuk kanë munguar edhe prezantimet nga Komuniteti ynë mjekësor.

Për të promovuar lidhjen, WONCA zhvilloi një seri seminarësh on-line gjatë pandemisë COVID-19, të cilët u përcollën edhe në Kosovë me një vëmendje jashtëzakonisht të veçantë.

Mjedisi që ndryshon me shpejtësi gjatë pandemisë COVID-19 u ka dhënë mundësinë edukatorëve mjekësorë në kujdesin parësor shëndetësor që të praktikojnë llogaridhënie sociale.

Përgjegjshmëria sociale mund të përkufizohet si “kapaciteti për t’iu përgjigjur nevojave prioritare të shoqërisë për shëndetin dhe sfidave të sistemit shëndetësor për të përmbushur nevoja të tilla. Si e tillë ajo duhet të jetë pjesë e një fokusi të përbashkët, qendror për edukimin e mjekëve familjare të së nesërmes.

Duke theksuar rëndësinë e llogaridhënies sociale, në këtë drejtim, vullnetarizmi i studentëve dhe angazhimi i komunitetit po nxitet për të adresuar nevojat e vërteta të komuniteteve lokale, bazuar në vlerat që edukatorët mjekësor kanë mbështetur prej kohësh, siç janë dhembshuria, drejtësia sociale dhe barazia.

Një risi e madhe në Kosovë po dilte nga mjekë specialiste të lëmive tjera që kishin përfunduar një kurs certifikimi online 6-mujor në mjekësinë familjare në fillim të viteve 2002, për të punuar në partneritet me Qeverinë për të monitoruar pacientët Covid-pozitivë gjatë izolimit në shtëpi.

Një parim i mjekësisë familjare është të qenit burim për një komunitet të përbashkët. Koncepti i ‘përshtatshmërisë së komunitetit’ do të jetë i rëndësishëm duke ecur përpara pasi arsimi përshtatet dhe përsoset bazuar në nevojat lokale.

Kjo mund të përfshijë përfytyrimin e konsultimit dhe marrëdhënies mjek-pacient, si dhe marrjen parasysh të profileve të reja të komuniteteve dhe përhapjen e sëmundjeve të ndikuara nga COVID-19. Një partneritet i fortë midis sistemit të edukimit mjekësor dhe komuniteteve në të cilat ata shërbejnë do të jetë kritik për të siguruar që trajnimi mjekësor është i përshtatshëm për qëllimin dhe potenciali i praktikës së përgjegjësisë sociale mund të realizohet.

Stafi shëndetësor në kujdesin parësor shëndetësor kanë përjetuar faza të pandemisë në kohë të ndryshme, brenda kontekstit të sistemeve të ndryshme të kujdesit shëndetësor dhe përgjigjeve të qeverisë.

Qasja dhe kapaciteti i institucioneve shëndetësore kishte ndryshuar dukshëm. Kjo shpesh përfshin përdorimin e telefonave inteligjentë të cilët janë më të arritshëm se laptopët ose kompjuterët personal.

Mirëqenia e edukatorëve është themeli i një përgjigjeje të suksesshme globale ndaj pandemisë COVID-19.

Ndërsa goditi pandemia kishte shumë sfida për mirëqenien. Siguria e stafit shëndetësor ishte një përparësi e menjëhershme. Aftësimi i shpejtë dhe zbatimi i mësimit në distancë doli të jetë sfidues në shumë mjedise.

Në shumë vende të Kosovës mungesa e pajisjeve të internetit në zonat rurale, mungesa e njohurive kompjuterike dhe mungesa e një sistemi të organizuar të kujdesit parësor janë pengesa serioze për implementim të shpejtë të edukimit shëndetësor.

Ankthi mes mjekëve dhe stafit tjetër shëndetësor është i zakonshëm. Fillimisht, kjo ishte për shkak të mungesës së mjeteve dhe materialit shëndetësor mjekësor, por aktualisht lidhet më shumë me jetëgjatësinë e pandemisë dhe kërcënimin e një valë të katërt.

Ankthi mund të jetë gjithashtu rezultat i mesazheve konfuze dhe konfliktuale nga autoritetet shëndetësore dhe akademike, që rrjedhin në mënyrë të pashmangshme nga natyra në zhvillim dhe e pasigurt e COVID-19.

Për stafin shëndetësor në kujdesin parësor shëndetësor, rolet profesionale ndryshuan për të përfshirë ofrimin e shërbimeve të kontaktit të parë për këtë gjendje të re, duke ruajtur cilësinë dhe kujdesin gjithëpërfshirës.

Shërbimet e reja që promovojnë mentorimin dhe mbështetjen nga kolegët janë futur në shumë rajone të Kosovës, të ilustruara nga përvoja në Evropë: ‘Në Belgjike p.sh., ata kanë krijuar një platformë të mirëqenies përmes Shoqatave Profesionale Mjekësore. Është një qendër thirrjesh për shëndetin mendor dhe mirëqenien e mbështetur nga psikologë dhe psikiatër. Ata gjithashtu kanë trajnuar studentë të mjekësisë për të ofruar mbështetje për bashkëmoshatarët e tyre.

Foto me stafin shëndetësor: Dita e parë me Covid (13.03.2020)

Ri-imagjinimi i edukimit mjekësor në Kosovë

Ndërsa pandemia COVID-19 evolon, mjedisi i ndryshimit të shpejtë, pasigurisë dhe izolimit ka një numër pasojash për mjekët dhe stafin tjetër shëndetësor, të cilat duhet të merren parasysh në hartimin dhe ofrimin e vazhdueshëm të aktiviteteve edukative në Kosovë.

Përsëri, përqafimi i praktikës me përgjegjësi shoqërore është i rëndësishëm dhe tashmë ka shembuj të nismave me përgjegjësi shoqërore që synojnë adresimin e pasigurisë së stafit shëndetësor.

Një qasje tjetër për të menaxhuar pasigurinë dhe kompleksitetin është “pranimi i injorancës, eksplorimi i paradokseve dhe reflektimi kolektiv”, ndërsa “festimi i perspektivave të ndryshme që dalin nga një sërë vlerash dhe pikëpamjesh botërore”.

Në fakt, reflektimi kolektiv është një mënyrë për të ndërtuar komunitetin e praktikës mjekësore dhe për të ruajtur identitetin profesional i cili është qendror për mirëqenien.

Edukatorët në kuadër të Kujdesit parësor shëndetësor duhet të njohin aftësitë e qenësishme të buta që posedojnë profesionistët e kujdesit parësor shendetësor dhe, me mungesë dëshmish për të udhëhequr praktikën, të promovojnë reflektimin e vetvetes si një pasqyrë për mësimin e ri.

Përmes këtij procesi Edukatorët dhe stafi tjetër shëndetësor në Kosovë mund të qëndrojnë në kontakt me anën njerëzore të COVID-19 dhe të krijojnë elasticitet.

Nëse edukimi mjekësor fokusohet në reflektimin vetjak dhe kolektiv, i kombinuar me aktivitetet për të ndërtuar komunitetin e praktikës mësimore, atëherë mirëqenia dhe mësimi do të rriten ndërsa ecim përpara.

Përfundime

Ndryshimet e përjetuara si rezultat i pandemisë COVID-19 kërcënuan cilësinë dhe qëndrueshmërinë në të gjithë spektrin e edukimit mjekësor në Kujdesin parësor shëndetësor, por gjithashtu siguruan një mundësi për të përqafuar dhe mësuar nga mënyrat e reja të punës, siç janë platformat online, thirrjet telefonike në shërbim, mjekësia digitale, e shumë tjera.

Në të gjithë botën, zgjidhje inovative janë gjetur me shpejtësi dhe shkallë duke theksuar aftësinë e Edukimit mjekësor për të ndryshuar me shpejtësi, duke ruajtur standardet arsimore.

Në këto kohë të pasigurta, ne duhet të rrënjosim tek Stafi shëndetësor një pasion të vërtetë për njohuri, kërkime dhe pyetje të reja, duke rishikuar aftësitë kryesore të reflektimit, të menduarit kritik dhe analizës, duke ruajtur dhe promovuar mirëqenien.

Ne gjithashtu duhet të përqëndrohemi në ndërtimin e bashkësisë globale të praktikës mësimore, duke përdorur lidhjen globale dhe ndarjen e burimeve. Në këtë mënyrë pandemia COVID-19 mund të na mundësojë të realizojmë një vizion dhe të krijojmë një epokë të re për edukimin mjekësor në kujdesin parësor shëndetësor.

Edhe me të gjitha vështirësitë, kapilariteti dhe forca e fuqisë punëtore të Kosovës dhe përvojat e shumta të suksesshme komunale dhe lokale kanë demonstruar forcën dhe qëndrueshmërinë e ekipeve të shëndetit të familjes në kontekste shumë të ndryshme.

Më shumë se kurrë, ne kemi nevojë për KPSH në një Sistem shëndetësor të fortë, vigjilent dhe kapilar, të përshtatur me kontekstin dhe besnik ndaj parimeve të tij. Kriza aktuale shëndetësore planetare, politike, ekonomike dhe sociale kërkon risi në funksionimin dhe radikalizimin e logjikës së ndërhyrjes së komunitetit në ushtrimin e formave të reja të shoqërueshmërisë dhe solidaritetit. /Telegrafi/