Siria është çliruar nga Rusia dhe Irani, por forcat e jashtme ende kërcënojnë lirinë e saj të re

Nga: Robin Yassin-Kassab / The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com

Çlirimi i Sirisë ishte një shpresë e kahershme, por ndodhi papritur. Gjatë javëve të fundit, sirianët kanë përjetuar gjithë gamën e emocioneve njerëzore, me përjashtim të mërzisë. Në dy të premtet e para të lira nga Assadi, miliona festues mbushën rrugët duke brohoritur, kënduar dhe shprehur të vërtetat e ndaluara më parë. Pati një prani të madhe të grave, të cilat kishin qenë më pak të dukshme gjatë viteve të luftës. Të afërmit po takohen sërish dhe po lehtësojnë dhimbjet e njëri-tjetrit, ndërsa qindra-mijëra vetë po kthehen nga kampet e mërgimit.

Në të njëjtën kohë, miliona të tjerë po përballen më në fund me faktin se të dashurit e tyre janë torturuar për vdekje. Tani duket se shumica e 130 mijë të zhdukurve në burgjet e Bashar al-Assadit (një shifër minimale) janë të vdekur. Dhjetëra varre masive janë zbuluar tashmë.

Ndërsa po punojnë shumë për t’u çliruar nga nënpesha e trupit të pajetë të një prej shteteve më të tmerrshme të torturës në histori, sirianët po shikojnë drejt së ardhmes.

Një faktor kyç në rënien përfundimtare të regjimit ishte disiplina e jashtëzakonshme dhe inteligjenca sociale e treguar nga koalicioni i rebelëve i udhëhequr nga Hajat Tahrir al-Shami (HTS). Kur u bë e qartë se as të krishterët dhe as gratë pa shami nuk ngacmoheshin në Alepon e çliruar, se nuk kishte plaçkitje dhe se qytetet shiite që kishin strehuar milicitë e huaja nuk po i nënshtroheshin sulmeve hakmarrëse, atëherë dhjetëra-mijëra ushtarë të Assadit u ndjenë mjaft të sigurt për të dezertuar ose dorëzuar armët.

Megjithatë, disa ende kanë dyshime të mëdha për liderin e HTS-së, Ahmed al-Sharaa, i njohur më parë si Abu Mohammed al-Jolani. Ai ka një karizëm të jashtëzakonshme, e cila mund të lehtësojë rrugën drejt një diktature të re, por deri më tani, shenjat janë më shpresëdhënëse. Sharaa është popullor pikërisht për cilësitë e tij që nuk përkojnë me diktaturën.

Në fakt, motivuesi kryesor për moderimin e HTS-së, që nga fillimi i revolucionit në vitin 2011, ka qenë nevoja për t’u pranuar nga shoqëria komplekse, multikulturore dhe e veçantë siriane. Sharaa nuk do të ishte aty ku është sot nëse nuk do të kishte ndjekur një rrugë pragmatike dhe pajtuese, dhe ai e di këtë. “Dikush që kapet në mënyrë të ngurtë, pa fleksibilitet, pas ideve dhe parimeve të caktuara”, tha ai për CNN, “nuk mund të udhëheqë në mënyrë efektive shoqëritë ose të orientohet në konfliktet komplekse”.

Deri më tani, Sharaa duket mjaft inteligjent për të kuptuar se as ai dhe as fraksioni i tij politik nuk mund ta qeverisin Sirinë të vetëm. HTS-ja luajti një rol kyç në çlirim, por nuk ishte i vetmi aktor. Rebelët nga Dara, zona rurale e Homsit dhe Guta Lindore, si dhe milicitë e druzëve në Suvaidë, u çliruan vetë.

Koalicioni i udhëhequr nga HTS-ja ka siguruar të gjitha komunitetet sektare dhe etnike se të drejtat e tyre do të respektohen dhe ka dhënë direktiva që të mos ketë ndërhyrje në zgjedhjet e veshjeve të grave. (Në Idlib, HTS-ja ndaloi të vendosë një polici fetare vite më parë.) Të gjitha grupet rebele së shpejti do të shpërbëhen në favor të një ushtrie kombëtare profesionale.

Mohammad al-Bashiri është emëruar kryeministër i një qeverie tranzitore deri në mars 2025. Bashiri ka qenë më parë kreu i “qeverisë së shpëtimit” në Idlib, e cila ishte e lidhur me HTS-në, por funksiononte në mënyrë civile, teknokratike dhe kishte arritur sukses të konsiderueshëm në ofrimin e shërbimeve.

Gjërat duken premtuese deri më tani, por ekziston një nevojë për përfshirje më të madhe, veçanërisht në procesin e hartimit të një kushtetute të re. Përfshirja këtu nuk nënkupton vetëm një pjesëmarrje simbolike ose kuota, por një përfshirje praktike që do të sigurojë unitetin dhe stabilitetin duke i dhënë grupeve kryesore ndjesinë se kanë një rol në rendin e ri. Ndër këto grupe janë alavitët – nga të cilët dolën Assadi dhe shumica e regjimit të vjetër – si dhe laikët. Për momentin, të dy këto grupe ndihen të dëmtuara, megjithëse janë optimistë të kujdesshëm.

Koalicioni opozitar – që ka qenë aktiv për më shumë se një dekadë dhe përfshin një gamë fraksionesh, nga Vëllazëria Myslimane deri te nacionalistët dhe liberalët – ka individë të shquar që duhet të përfshihen në qeverinë e re. Megjithatë, është i penguar nga mungesa e përvojës në qeverisje, mungesa e rëndësisë dhe afërsia me fuqitë e huaja, veçanërisht Turqinë.

Sfidat më të mëdha për momentin nuk janë të brendshme. Siria është çliruar nga Rusia dhe Irani, por pushtimet e tjera vazhdojnë dhe madje po zgjerohen. Siria verilindore është përfshirë nga ngatërresat e veta dhe luftërat e të tjerëve. Turqia dhe Partia e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) janë në konflikt. Milicitë e financuara nga Turqia, të njohura për aktivitetet e tyre kriminale, kanë abuzuar dhe vrarë civilët. Po ashtu, Forcat Demokratike Siriane (SDF), të mbështetura nga ShBA-ja dhe të dominuara nga PKK (dhe jo “kurdët”, siç këmbëngulin disa komentatorë; kurdët sirianë janë po aq politikisht të larmishëm sa çdo grup tjetër), kanë kryer abuzime.

Qeveria e re do të duhet të negociojë dobësimin e këtyre forcave kundërshtare. Ndërsa flasim, SDF-ja po përpiqet të shmangë pushtimin turk të Kobanisë duke e shpallur qytetin një zonë të çmilitarizuar. Shpresohet që bërthama e PKK-së të tërhiqet në bazën e saj në malet Kandil të Irakut, që partitë kurde që ajo ndaloi të mund të operojnë sërish dhe që kurdët të lulëzojnë në një Siri post-arabiste. Sharaa tashmë i ka siguruar se kështu do të jetë.

Një sfidë edhe më serioze është armiqësia e Perëndimit. BE-ja dhe ShBA-ja nuk po i heqin sanksionet ndaj Sirisë, megjithëse regjimi ka rënë, gjë që këto “masa parandaluese” po i bën të paprecedenta. Për më keq, Izraeli, i armatosur dhe i mbështetur nga ShBA-ja, Mbretëria e Bashkuar dhe Gjermania, ka pushtuar territore të tjera siriane (pas marrjes së Lartësive të Golanit) dhe po bombardon objektivat e inteligjencës dhe ushtarake – me sa duket për të shkatërruar provat e bashkëpunimit me Assadin.

Ky sulm i paprovokuar, një përpjekje për ta lënë vendin të pambrojtur, është një mënyrë e turpshme dhe e pamenduar për të mirëpritur Sirinë e porsapavarur. Parashikohet që Siria eventualisht do të arrijë të mbrohet. Ajo tashmë ka përballuar një grup imperialistësh rajonalë dhe ndërkombëtarë.

E ardhmja do të ndikohet padyshim nga fuqitë e huaja armiqësore, por populli sirian do të luajë rolin kryesor në këtë dramë. Kjo sepse më 8 dhjetor, përjetësia mori fund, statujat e tiranëve ranë dhe historia rifilloi. /Telegrafi/