Çfarë është Dhoma e Lordëve, si funksionon dhe si do të ndryshojë?

Qeveria laburiste mund të japë më shumë detaje rreth planeve të saj për të reformuar Dhomën e Lordëve gjatë fjalimit të Mbretit Charles III-të.

Ai thotë se Dhoma është bërë shumë e madhe dhe “shumë pjesëtar nuk luajnë një rol të duhur në demokracinë tonë”.

Kryeministri britanik, Sir Keir Starmer kishte thënë më parë se do të shfuqizonte dhomën parlamentare në formën e saj aktuale.

Çfarë është Dhoma e Lordëve dhe çfarë bën ajo?

Dhoma e Lordëve është pjesë e Parlamentit të Mbretërisë së Bashkuar. E njohur gjithashtu si Dhoma e Lartë, ajo është e pavarur nga Dhoma e Komunave – ku 650 deputetë debatojnë dhe votojnë për ligjet e reja.

Anëtarët e Lordëve quhen “peer” (bashkëmoshatarë). Ashtu si deputetët, ata shqyrtojnë punën e qeverisë dhe rekomandojnë ndryshime në legjislacionin e propozuar.

Ndryshe nga deputetët, megjithatë, ‘peer’ nuk zgjidhen, raporton bbc.

Ndërsa shumë ‘peer’ kanë punuar në politikë – duke përfshirë disa ish-deputetë – të tjerët janë ekspertë në fusha të tilla si shkenca apo artet.

Shumica e “peer” qëndrojnë si Lord për gjithë jetën – edhe pse disa zgjedhin të dalin në pension, transmeton Telegrafi.

Posti i Kryetarit të Dhomës së Lordëve u krijua në vitin 2006. Lordi McFall u zgjodh për një mandat pesë-vjeçar në vitin 2021.

Kryetari i Lordëve drejton punët e përditshme në dhomë nga vendi i tij në “woolsack” dhe, ashtu si Kryetari i Dhomës së Komunave, pritet të jetë politikisht i paanshëm.

Monarku mban “Fjalimin e Mbretit” nga froni i Dhomës së Lordëve si pjesë e nisjes së legjislaturës së re të Parlamentit.

Një nga oficerët më të lartë në Dhomën e Lordëve, Black Rod – aktualisht Sarah Clarke – luan një rol kyç në ceremonitë tradicionale si hapja shtetërore e Parlamentit dhe zgjedhja e Kryetarit të Komunave.

Sa anëtarë ka Dhoma e Lordëve?

Dhoma e Lordëve nuk ka një numër fiks vendesh dhe madhësia e saj luhatet pasi ka largime dhe anëtarësime të reja.

Më 15 korrik të vitit 2024 kishte 774 ‘peer’ të kualifikuar, duke e bërë Dhomën e Lordëve, dhomën e dytë parlamentare më të madhe në botë. Vetëm Kongresi Popullor Kombëtar i Kinës është më i madh.

Ai përfshin:
274 Conservative
169 Labour
79 Liberal Democrats
6 Democratic Unionist Party
2 Ulster Unionist Party
2 Green Party
2 Plaid Cymru

Ka gjithashtu 178 Crossbenchers – “peer” që nuk janë të lidhur me një parti të caktuar – dhe 25 peshkopë.

Në total janë 546 peer“ meshkuj dhe 228 “peer” gra.

Si anëtarësohen njerëzit në Dhomën e Lordëve?

Ekzistojnë tre mënyra kryesore për t’u bërë “peer”:

Emërimi: Shumica e “peer” emërohen nga monarku me këshillën e Kryeministrit. Nominimet verifikohen nga Komisioni i Emërimeve të Dhomës së Lordëve, por në fund kryeministri vendos se kë të anëtarësojë.

Trashëgimia: Këta “peer” trashëgojnë titujt e tyre nga një prind. Shumica e “peer” të trashëguar u shfuqizuan në vitin 1999, kur numri u reduktua në 92.

Mbajtja e disa punëve: Disa pozicione – të tilla si Kryepeshkopi i Jorkut ose Canterbury – i japin të drejtë mbajtësit për një vend tek Lordët.

Më 15 korrik 2024, kishte 660 “peer” të caktuar të përjetshëm dhe 89 “peer” të trashëguar.

Në vitin 2016, një komitet i Dhomës së Lordëve u krijua për të shqyrtuar mënyrat për të zvogëluar madhësinë e Dhomës. Ajo ka publikuar një sërë raportesh rreth reformave të mundshme.

Në muajin qershor të vitit 2023, Komiteti i Administratës Publike dhe Çështjeve Kushtetuese të Dhomës së Komunave nisi një hulumtim për të shqyrtuar madhësinë e Dhomës së Lordëve, mënyrën se si emërohen kolegët dhe rolin dhe përgjegjësitë e tyre.

Sa paguhen “peer”?

Shumica e Lordëve kanë të drejtë për një pagesë ditore prej 342 funteve (407 euro) për çdo ditë seancë që marrin pjesë – megjithëse ata mund të zgjedhin të mos paguhen.

Disa marrin gjithashtu një pagë, duke përfshirë Lord Speaker (Kryetari i Parlamentit), i cili merr 106,363 funte (126,625 euro).

‘Ministrat e qeverisë’ së Lordëve kanë të drejtë për pagë ministrore, e cila varion nga 66,884 funte (79,625 euro) në 106,363 funte (126,625 euro), megjithëse shuma aktuale e pretenduar është pak më poshtë këtyre shifrave. “Peer” me rrogë nuk mund të kërkojnë pagesën ditore.

Si planifikojnë Laburistët të reformojnë Dhomën e Lordëve?

Manifesti i Laburistëve thoshte se reforma e Dhomës së Lordëve ishte “e vonuar dhe thelbësore” sepse Dhoma është bërë shumë e madhe dhe “shumë kolegë nuk luajnë një rol të duhur në demokracinë tonë”.

Ai tha se partia do të heqë dorë nga “peer” e mbetur të trashëguar dhe anëtarët do të duhet të tërhiqen pas ditëlindjes së tyre të 80-të.

Laburistët gjithashtu duan ta bëjnë më të lehtë largimin e “peer të turpëruar”.

Udhëheqësi i partisë, Sir Keir kishte thënë më parë se do të shfuqizonte dhomën “jodemokratike” dhe “të pambrojtur” krejtësisht dhe do ta zëvendësonte atë me një organ të zgjedhur plotësisht.

Në vend të kësaj, manifesti i partisë thoshte se partia do të konsultohej për zëvendësimin e Lordëve me një alternativë “më përfaqësuese”.

Qeveria pritet të zbulojë më shumë detaje rreth planeve të saj në fjalimin e mbretit më 17 korrik.

Si funksionojnë dhomat e larta të vendeve të tjera?

SHBA: Senati i SHBA-së ka 100 anëtarë të zgjedhur që shërbejnë për një mandat gjashtëvjeçar. Një e treta e anëtarëve zgjidhet çdo dy vjet.

Kanada: Senati kanadez ka 105 anëtarë dhe një moshë pensioni të detyrueshëm 75. Ashtu si Lordët, anëtarët  emërohen me rekomandimin e Kryeministrit.

Francq: Senati francez ka 348 anëtarë të zgjedhur që shërbejnë për një mandat gjashtëvjeçar. Gjysma janë në zgjedhje çdo tre vjet. /Telegrafi/