“Jemi të alarmuar nga raportet për mashtrime” – çfarë thuhet në versionin përfundimtar të rezolutës së PE-së për zgjedhjet në Serbi

Deputetët e Parlamentit Evropian u pajtuan sot për propozimet dhe hartuan versionin përfundimtar të rezolutës së Parlamentit Evropian për zgjedhjet në Serbi. Ky dokument do t’u prezantohet eurodeputetëve në Strasburg nesër.

Raporti thekson se PE shpreh keqardhjen që zgjedhjet parlamentare dhe lokale serbe të mbajtura më 17 dhjetor 2023 devijuan nga standardet ndërkombëtare dhe detyrimet e Serbisë për zgjedhje të lira dhe të ndershme për shkak të abuzimit të vazhdueshëm dhe sistematik të institucioneve dhe mediave nga zyrtarët aktualë për të përfituar të padrejta dhe një avantazh të papërshtatshëm.

“PE beson se këto zgjedhje nuk mund të konsiderohen se janë mbajtur në kushte të drejta; jemi të alarmuar nga raportet për mashtrime të përhapura dhe sistematike që kërcënuan integritetin e zgjedhjeve në Serbi”, thuhet në rezolutë.

Në pikën 2, PE vë në dukje se misioni vëzhgues deklaroi se dita e zgjedhjeve kaloi pa probleme, por se ajo u karakterizua nga gabime të shumta procedurale, duke përfshirë aplikimin e paqëndrueshëm të masave mbrojtëse gjatë votimit dhe numërimit, rastet e shpeshta të mbipopullimit, shkeljet e fshehtësisë të votimit dhe raste të shumta të votimit në grup;

“Ne shprehim shqetësim serioz për këto parregullsi dhe mjedisin e përgjithshëm zgjedhor, i cili ra nën standardet e pritura për një vend kandidat për anëtarësim në BE. U kujtojmë autoriteteve serbe se funksionimi i duhur i institucioneve demokratike të Serbisë është në thelb të procesit të anëtarësimit të Serbisë në BE dhe metodologjisë së anëtarësimit në BE”, thuhet në tekst.

Çfarë shkruhet në vazhdimin e Rezolutës për zgjedhjet në Serbi:

3. PE thekson me shqetësim serioz se ka dëshmi të shumta të mbledhura nga vëzhguesit ndërkombëtarë dhe vendas që tregojnë aktivitete që i kanë paraprirë dhe gjatë ditës së zgjedhjeve që mund të kishin ndryshuar rezultatin e zgjedhjeve dhe që mund të kishin një ndikim kritik, veçanërisht në zgjedhje rezultatet për qytetin e Beogradit dhe minojnë seriozisht legjitimitetin e zgjedhjeve parlamentare;

4. Ne bëjmë thirrje për një hetim të pavarur nga ekspertë dhe institucione të respektuara juridike ndërkombëtare për parregullsitë e zgjedhjeve parlamentare, provinciale dhe lokale, me referencë të veçantë për zgjedhjet për Kuvendin e Qytetit të Beogradit, si disa pretendime, përfshirë ato që kanë të bëjnë me migrimi i organizuar i votuesve në nivel vendor që tejkalojnë hapësirën e mbuluar nga raportet e OSBE/ODIHR-it; ne mbështesim organizimin e shpejtë të një misioni faktmbledhës ad-hoc në Serbi, me pjesëmarrjen e Parlamentit Evropian;

5. Ftojmë Komisionin Evropian të ndërmarrë një iniciativë për të dërguar një mision ekspertësh në Serbi për të vlerësuar situatën me zgjedhjet e fundit dhe ngjarjet pas zgjedhore në përpjekje për të lehtësuar parakushtet për vendosjen e dialogut të nevojshëm social që do të çonte në krijimin e besimit publik në institucionet dhe për vlerësimin dhe zgjidhjen e çështjeve sistematike të sundimit të ligjit në Serbi, duke ndjekur shembullin e “raporteve të Pribe”;

6. Na vjen keq për mungesën e reagimit institucional ndaj dyshimeve serioze për përfshirjen e zyrtarëve aktualë në manipulime dhe abuzime zgjedhore, që rezulton në mosndëshkim dhe garanton vazhdimësinë e kësaj praktike; vërejmë me shqetësim se disa nga parregullsitë zgjedhore që çuan në zgjedhjet në dhjetor 2023 paraqesin shkelje të mundshme të ligjit dhe Kushtetutës serbe; theksojmë se kjo praktikë do të vazhdojë të cenojë besimin në proceset dhe institucionet zgjedhore në Serbi, nëse lejohet të vazhdojë pa asnjë pasojë, duke penguar në mënyrë të pakthyeshme qeverisjen demokratike dhe integrimin e mëtejshëm evropian; theksojmë rëndësinë e një hetimi të plotë të të gjitha ankesave në lidhje me zgjedhjet, përfshirë kërkesën e fundit të paraqitur në Gjykatën Kushtetuese për anulimin e zgjedhjeve për Kuvendin e Qytetit të Beogradit më 17 dhjetor 2023 nga koalicioni “Serbia kundër dhunës”;

7. Na vjen keq për mungesën e rezultateve në ndjekjen penale dhe sanksionimin e shkeljeve zgjedhore, përfshirë akuzat e rënda për manipulim të paligjshëm të listës së zgjedhësve dhe të drejtave të votës, presionit dhe frikësimit të qytetarëve dhe kandidatëve për zgjedhje, rastet e korrupsionit, falsifikimit të nënshkrimeve të qytetarëve, klientelizmi, keqpërdorimi i paligjshëm dhe i paligjshëm i të dhënave për qytetarët, abuzimet me pozitat shtetërore dhe mungesa e mekanizmave efektivë për të parandaluar që pushtetarët të përfitojnë një avantazh të padrejtë institucional në zgjedhje;

8. U bëjmë thirrje autoriteteve serbe që të hetojnë, ndjekin penalisht dhe nxjerrin para drejtësisë përgjegjësit për çdo akt kriminal gjatë zgjedhjeve dhe sulme ndaj studentëve;

9. PE dënon sulmet e orkestruara nga zyrtarët serbë ndaj vëzhguesve të zgjedhjeve, duke përfshirë anëtarët e Parlamentit Evropian, dhe bën thirrje për kthim në diskurset respektuese dhe konstruktive, duke theksuar rëndësinë e respektit të ndërsjellë në procesin demokratik; ne jemi thellësisht të shqetësuar për përpjekjet për të diskredituar dhe frikësuar vëzhguesit; ne u bëjmë thirrje autoriteteve serbe që të ndërmarrin të gjitha hapat e nevojshëm për të shmangur çdo fushatë të mëtejshme dezinformuese kundër vëzhguesve të zgjedhjeve dhe për të krijuar kushte që u mundësojnë vëzhguesve vendas dhe ndërkombëtarë të kryejnë në mënyrë efektive punën e tyre, për t’i mbrojtur ata nga çdo dhunë, kërcënim, hakmarrje, diskriminim i dëmshëm, presion ose çdo veprim tjetër arbitrar si pasojë e ushtrimit legjitim të të drejtave dhe lirive të tyre; ne përgëzojmë punën e vëzhguesve vendas nga Qendra për Kërkim, Transparencë dhe Përgjegjësi (CRTA) dhe Qendra për Zgjedhje të Lira dhe Demokraci (CeSID);

10. Jemi të shqetësuar për “pasivizimin” e adresave të banimit të kategorive të caktuara të qytetarëve, duke përfshirë edhe ata që jetojnë në zonën e Beogradit dhe Serbisë jugore, duke ua hequr të drejtën e votës; u bëjmë thirrje autoriteteve kompetente që të eliminojnë pa vonesa të mëtejshme këto shkelje të rënda të të drejtave zgjedhore;

11. PPE inkurajon Republikën e Serbisë që të adresojë shqetësimet në lidhje me pjesëmarrjen e pakicave kombëtare në procesin zgjedhor, duke siguruar zbatimin e qëndrueshëm të kritereve për statusin e pakicës dhe adresimin e dobësive ndaj presionit dhe blerjes së votave;

12. U bëjmë thirrje autoriteteve serbe që të ofrojnë institucionale për zgjidhjet për tejkalimin e problemeve aktuale; ne bëjmë thirrje për funksionimin e duhur të parlamentit dhe qeverisë, pa një cikël të vazhdueshëm fushatash dhe zgjedhje të shpeshta speciale;

13. Inkurajojmë autoritetet serbe që të rikthejnë besimin e elektoratit në të gjithë procesin, të mundësojnë transparencë të plotë të procedurave zgjedhore dhe të sigurojnë llogaridhënien e autoriteteve që zhvillojnë zgjedhjet ose ndërhyjnë në to; ne u bëjmë thirrje autoriteteve serbe që të bashkëpunojnë plotësisht dhe në thelb me OSBE-në, Bashkimin Evropian dhe Këshillin e Evropës dhe të lehtësojnë një proces gjithëpërfshirës në sigurimin e të drejtave dhe lirive zgjedhore, institucioneve dhe proceseve, me pjesëmarrjen e vëzhguesve vendas të zgjedhjeve dhe partive politike; ne mirëpresim të gjithë hapat e vërtetë në këtë drejtim;

14. Vërejmë me shqetësim se Serbia nuk ka zbatuar shumë rekomandime të kahershme të OSBE-së lidhur me çështjet kryesore të procesit zgjedhor, pavarësisht se është thirrur vazhdimisht për ta bërë këtë, duke përfshirë edhe Komisionin Evropian; ne morëm parasysh ndryshimet e fundit që trajtuan në mënyrë selektive disa nga rekomandimet e mëparshme të ODIHR dhe Komisionit të Venecias, veçanërisht ato që lidhen me kuadrin ligjor për financimin e fushatave zgjedhore;

15. PE pret me padurim raportin përfundimtar të ODIHR-it; ftojmë Serbinë të zbatojë rekomandimet e Opinionit të Përbashkët të Komisionit të Venecias dhe OSBE-së nga dhjetori 2022 për kuadrin kushtetues dhe ligjor që rregullon funksionimin e institucioneve demokratike në Serbi, veçanërisht për qasjen e kandidatëve konkurrues në media, duke rritur transparenca dhe llogaridhënia e financimit të fushatës, masat për të shtypur presionin ndaj votuesve, keqpërdorimi i burimeve administrative dhe në konsultim me OShC-të ekspertë shumë përpara zgjedhjeve të ardhshme për të parandaluar parregullsi dhe mashtrime të reja dhe për të garantuar funksionimin demokratik të vendit;

16. Ne i bëjmë thirrje Serbisë që të zbatojë rekomandimin e ODIHR për të kryer një rishikim gjithëpërfshirës të Listës së Unifikuar Zgjedhore (UVR) për të adresuar shqetësimet e saktësisë, duke përfshirë pretendimet për migrimin e votuesve dhe hyrjet e personave të vdekur; ne jemi të shqetësuar për pretendimet se Regjistri i Unifikuar i Zgjedhësve ka regjistruar tashmë një rritje të ndjeshme të votuesve në qytetet ku do të mbahen zgjedhjet lokale më vonë në 2024;

17. Ne inkurajojmë Komisionin Republikan Zgjedhor të ndërmarrë hapat e nevojshëm për të adresuar shqetësimet në lidhje me transparencën dhe efikasitetin e funksionimit të tij, duke përfshirë publikimin në kohë të rezultateve të monitorimit gjatë periudhës së fushatës;

18. Dënojmë mungesën e pluralizmit mediatik gjatë fushatës zgjedhore, dezinformimin dhe bollëkun e mbulimit mediatik joetik dhe të njëanshëm në favor të partisë në pushtet; vërejmë me shqetësim se një numër i madh i mediave janë nën ndikimin apo kontrollin e qeverisë, gjë që ka sjellë kushte të pabarabarta për kandidatët e opozitës gjatë fushatës; ne dënojmë sulmet e ndërmarra nga media pranë qeverisë ndaj gazetarëve që kritikojnë qeverinë; na vjen keq për ekspozimin e madh të Presidentit të Serbisë në publik para dhe gjatë fushatës, duke fshirë kufirin ndërmjet institucionit të Presidentit, shtetit dhe partisë politike në pushtet;

19. Jemi të shqetësuar se, pavarësisht ligjeve të reja për median elektronike dhe informimin publik dhe median, kushtet dhe pluralizmi në media janë përkeqësuar; me keqardhje të thellë që Organi Rregullativ për Media Elektronike (REM) neglizhoi detyrimet e tij ligjore për të monitoruar me kujdes fushatën në media, për të raportuar mbi gjetjet e saj dhe për të sanksionuar mediat që kanë shkelur ligjin, përhapin gjuhë të urrejtjes dhe kanë shkelur standardet gazetareske; vërejmë me shqetësim se REM publikoi vetëm rezultatet e monitorimit për transmetuesit publikë dhe kanalet private kabllore, por jo për kanalet private kombëtare pranë partisë në pushtet;

20. Ne jemi të shqetësuar për rastet e sulmeve fyese dhe gjuhës së kombinuar me ngacmimet e gazetarëve, aktivistëve të të drejtave të njeriut dhe organizatave të shoqërisë civile, në disa raste që vijnë nga zyrtarë qeveritarë, veçanërisht para zgjedhjeve; ne u bëjmë thirrje autoriteteve serbe që të kundërshtojnë ndërhyrjet e huaja dhe fushatat e dezinformimit, të përmirësojnë fuqishëm mbrojtjen e gazetarisë së pavarur dhe të sigurojnë një peizazh mediatik transparent; theksojmë se institucionet e BE-së duhet të bëjnë më shumë për të garantuar mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të gazetarëve dhe mediave serbe; theksojmë se aksesi në financimin e para-anëtarësimit duhet të përdoret si një mjet për të ndaluar përkeqësimin e mëtejshëm të situatës me lirinë e medias;

21. PE bën thirrje për reformimin e efektivitetit të mekanizmave për monitorimin e fushatës, duke përfshirë Agjencinë për Parandalimin e Korrupsionit dhe Komitetin për Monitorimin e Fushatës, në mënyrë që të sigurohet trajtimi në kohë dhe transparent i ankesave në lidhje me keqpërdorimin të fondeve dhe burimeve publike;

22. Theksohet se Serbisë, si vend kandidat për anëtarësim në BE, i mungojnë standardet themelore të BE-së dhe demokratike ndërkombëtare të aplikuara mjaftueshëm; u bëjmë thirrje autoriteteve serbe që të ofrojnë garanci të mjaftueshme demokratike për mbajtjen e zgjedhjeve të ardhshme të rregullta lokale në vitin 2024, si dhe zgjedhjet e ardhshme;

23. Vëmë re se i gjithë parlamenti serb përveç njërit në 12 vjetët e fundit u shpërnda para kohe dhe se vazhdimi i zgjedhjeve të panevojshme të jashtëzakonshme nuk i kontribuon stabilitetit politik dhe; theksojmë se zgjedhjet e vazhdueshme të parakohshme, fushatat e vazhdueshme dhe vonesat e gjata në formimin e qeverive nuk kontribuojnë në qeverisjen efektive demokratike të vendit, por dobësojnë parlamentin, si dhe çojnë në mungesë të mbikëqyrjes dhe legjitimitetit legjislativ parlamentar;

24. PE nënvizon rëndësinë e lirisë së fjalës dhe njeh se secili ka të drejtë të shprehë pikëpamjet e tij dhe të marrë pjesë në protesta paqësore; në këtë kontekst, PE dënon përdorimin jo proporcional të dhunës policore ndaj demonstruesve paqësorë që protestuan kundër mashtrimit zgjedhor; ne jemi të shqetësuar për pretendimet se agjentë provokatorë depërtuan në protesta për të provokuar ndërhyrjen e policisë; të shqetësuar nga vlerësimi se disa pjesëmarrës në protestat e 24 dhjetorit 2023 u ekspozuan ndaj trajtimit të ashpër në mënyrë disproporcionale nga policia dhe gjyqësori në kontrast të thellë me praktikën e policisë serbe në rastet e mëparshme të protestave në vend; i kërkoi BE-së dhe misioneve diplomatike të shteteve anëtare që të vazhdojnë të monitorojnë rastet e vazhdueshme ligjore në lidhje me protestat;

25. Ne dënojmë me forcë mos vërtetimin e pretendimit të autoriteteve serbe se shtetet anëtare të BE-së janë përfshirë në organizimin e protestave pas zgjedhore; na vjen keq që protestat u përdorën si një rast për të përhapur narrativa antiBE në mediat pranë partisë në pushtet;

26. Na vjen keq për mungesën e kritikave të forta nga Komisioni Evropian, veçanërisht nga komisionari për Zgjerim (Oliver Varhelyi), për akuzat e shumta për mashtrim të votuesve në zgjedhjet në Serbi, dhe i bëjmë thirrje Komisionit që të eliminojë pa të vonojë ato mangësi që kanë çuar në këto pretendime;

27. Ne përsërisim qëndrimin tonë se negociatat e anëtarësimit me Serbinë duhet të përparojnë vetëm nëse vendi bën përparim të rëndësishëm në reformat që lidhen me BE-në, duke përfshirë zbatimin e plotë të rekomandimeve të OSBE-së dhe Komisionit të Venecias; i bëjmë thirrje Komisionit dhe Këshillit që të zbatojnë kushte strikte; ne i bëjmë thirrje Komisionit që të ndjekë në detaje raportet e Gjykatës së Audituesve dhe të fillojë menjëherë auditimin e fondeve të dhëna për Qeverinë e Serbisë në kuadër të Instrumentit për Asistencën e Para-Aderimit III (IPA III) dhe instrumenteve të tjera financiare; ne theksojmë se nëse autoritetet serbe nuk janë të gatshme të zbatojnë rekomandimet kryesore zgjedhore ose nëse gjetjet e këtij hetimi tregojnë se autoritetet serbe ishin të përfshira drejtpërdrejt në mashtrimin e votuesve, PE bën thirrje për pezullimin e financimit të BE-së bazuar në shkelje të rënda të ligjit. në lidhje me zgjedhjet në Serbi;

28. PE do të angazhohet dhe do të monitorojë me kujdes ngjarjet pas zgjedhore në Serbi dhe merr përsipër të mbështesë reformat që forcojnë demokracinë dhe avancojnë Serbinë në rrugën e anëtarësimit në BE; theksojmë se Parlamenti Evropian përmes të gjitha aktiviteteve të tij, e veçanërisht përmes dialogut ndërmjet palëve dhe procesit të dialogut parlamentar, është përpjekur gjithmonë të mbështesë pluralizmin politik dhe forcimin e mjedisit zgjedhor gjithëpërfshirës; theksojmë rëndësinë e vazhdimit të dialogut; ne i bëjmë thirrje BE-së të marrë pjesë në një dialog të brendshëm dhe kuptimplotë në Serbi ndërmjet qeverisë dhe opozitës, me qëllim tejkalimin e klimës aktuale të polarizimit të thellë politik; duke pasur parasysh këtë, ne besojmë se Parlamenti Evropian është institucioni më i përshtatshëm që mund të veprojë si një lehtësues konstruktiv;

29. PE udhëzon Presidentin e tij t’ia përcjellë këtë rezolutë Presidentit të Këshillit Evropian, Komisionit, zëvendëspresidentit të Komisionit/Përfaqësuesit të Lartë të Bashkimit për Politikë të Jashtme dhe Siguri, qeverive dhe parlamenteve të shteteve anëtare dhe Presidenti, Qeveria dhe Asambleja Kombëtare e Serbisë, Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut, Asambleja Parlamentare e OSBE-së dhe Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës. /KP/