Fytyra e skllavërisë moderne në Malavi

Fotografi Håvard Bjelland, në bisedë me gazetarin Edward Siddons / The Guardian
Përktheu: Telegrafi.com

Vitin e kaluar e bëra këtë fotografi, në veri të Malavit. Ishte pjesë e një projekti për Ndihmën e Kishës Norvegjeze – të OJQ-së që e dokumenton skllavërinë moderne, në industrinë e minierave. Është e vështirë t’u besosh syve, kur e sheh se si duken ato në të vërtetë. Këta minatorë punojnë në kushte të rrezikshme e me shumë pak pajisje mbrojtëse. Pagat e tyre janë tmerrësisht të vogla, ndërsa kontratat janë të paqëndrueshme – për të mos përmendur këtu pasojat e rënda shëndetësore dhe mjedisore në një punë të tillë me pluhur. Por, miniera është e vetmja mundësi që kanë në dispozicion banorët vendas: nuk kanë zgjidhje tjetër.

Qëndrova në një tendë, aty pranë. U zgjova në katër të mëngjesit, për ta nisur ecjen prej një ore drejt puseve të minierave. Në momentin që arritëm, minatorët veçse kishin punuar – për orë të tëra.

Një person që e vizituam, ishte i paralizuar. Nuk mund të punonte më, që do të thoshte se nuk mund t’i paguante faturat. Disa javë pasi u largova, vdiq një tjetër minator. Aksidentet po bëhen përherë e më të shpeshta, për shkak të shembjes së minierave. Kushtet e punës atje ishin nga më të këqijat që kam parë ndonjëherë.

Vizita ime ndodhi disa javë përpara Samitit të Klimës – Cop26 në Glasgou – ku të gjithë liderët e botës u mblodhën për të folur për ndikimin e qymyrit në mjedis. Por, teksa ata flisnin, ky ishte realiteti në terren. Dëmi nga qymyri nuk është vetëm te ndikimi në mjedis, nga emetimet e djegies, por edhe se sa i rrezikshëm është procesi i nxjerrjes nëpër miniera.

Kontrasti më bëri përshtypje në këtë fotografi. Bukuria e peizazhit e kompenson mjerimin e skenës. Gjelbërimi i kodrave rri aty, për ta nxjerrë në pah errësirën e qymyrit. Ndërsa, drita e butë e mëngjesit që prek këtë njeri, të quajtur Zikani Musafili, e ndriçon shprehjen e pikëllimit të tij të thellë teksa ia ngulitë sytë shikuesit. Më pëlqen cilësia kompozicionale e dorës së zgjatur – kjo kapje e rastësishme vërtet e ndryshon imazhin.

Gjithmonë dua që fotografitë e mia ta ndërtojnë një marrëdhënie mes subjektit e shikuesit. Dua të jem pranë njerëzve që janë në situata të vështira por, disi me dinjitet, që t’ua jap të tjerëve mundësinë për ta përjetuar atë afërsi.

I bëj këto foto në një përpjekje për ta bërë ndryshimin; për ta ngritur ndërgjegjësimin për kushtet e punës; për t’i mbështetur njerëzit në çdo veprim ligjor që ndërmarrin; dhe, për t’i ndihmuar që të marrin kompensime kur diçka nuk shkon si duhet. Ndoshta është fotografi e stilit së vjetër, por mendoj se fotografitë duhet të tentojnë t’i ndryshojnë gjërat. E dokumentoni botën dhe të këqijat e saj ashtu që njerëzit të mund t’ua japin fundin gjërave që nuk duhet të ndodhin.

Nuk zgjodha të bëhem fotograf i OJQ-ve. Por, gazeta lokale për të cilën punoja në Norvegji, e mbylli zyrën në Oslo duke më lënë pa punë. U detyrova ta bëja një ndryshim, që më doli shumë i mirë. Duke qenë në një organizatë që bënë fushata, e jo në një gazetë, ndiej sikur është më i vogël hendeku mes bërjes së një fotografie dhe asaj që e bën ndryshimin.

Më shqetëson rënia e industrisë së gazetave. Nuk isha i vetmi që e humba punën. Në ditët e sotme, shumë punë të mira bëhen nga krijuesit e pavarur që punojnë në projekte specifike dhe që i zhvillojnë idetë për të cilat pastaj financohen për t’i ndjekur. Puna e përditshme e fotoreporterit nuk është e fuqishme si dikur. Por, puna që bëhet tani është më e mirë se kurrë: kjo ndodh në vende të ndryshme dhe në mënyra të ndryshme.

Nuk jam i prirë për ta bërë këtë punë, si dikur. Nuk kam humbur asgjë nga pasioni, ndërsa përvoja m’i dha aftësitë që nuk i kisha kur e nisa këtë punë. Përvoja është gjë e mirë, por ndonjëherë duket sikur nuk vlerësohet sa duhet. Është mirë të punësohen të rinjtë, por ka aq shumë gjëra që mëson gjatë karrierës së gjatë e që nuk mund t’i kapësh të gjithat ato përnjëherë.

Nuk do të ndalem kurrë së urryeri fotografinë e keqe. Fotografitë mund t’i ndihmojnë njerëzit në mënyra konkrete. Dhe, meqë fotografitë mund ta bëjnë ndryshimin, ato duhet të jenë të mira.

***

CV-ja e Håvard Bjelland-it

Vendi i lindjes dhe ditëlindja: Bergen, Norvegji, 1966.

Trajnimi: Autodidakt.

Ndikimet: “Cartier Bresson, James Nachtwey dhe fotografët në gazetën time lokale – në kohën kur isha shpërndarës i gazetës”.

Kulmi i karrierës: “Publikimi i librit ‘Ma kthe jetën prapa”, në vitin 2014: një dokumentim i norvegjezëve me stres postraumatik”.

Dështimi: “Humbja e punës në gazetë. Mbaj mend kur bëja foto në pjesët e akullta të veriut të Norvegjisë, kur bëja storje nga aeroplani luftarak që e bombardonte Libinë, kur e merrja ndonjë thirrje telefonike. Por, në fund, kjo ma dha një mundësi të re”.

Këshilla: “Mos u ndal së punuari”. /Telegrafi/