Klanet kulturore

Nga: Bajram Mjeku

Që nga fillimi i viteve tetëdhjetë, veçanërisht në zhanrin e letërsisë, derisa kjo e fundit në vend që të çlirohej veçse zhytej në llumin socrealist, kishte tendencë promovuese nga klane të ndryshme kulturore, të cilat më saktë edhe u vetëlavdëruan, edhe u promovuan në media, por që asnjëherë nuk prekën ndjesitë e lexuesve.

Këto klane kulturore me “selitë” e tyre në Prishtinë, vepruan përmes standardeve të dyfishta: në njërën anë kinse janë duke dëshmuar disidencë karshi pushtetit, derisa në anën tjetër, pikërisht këto klane edhe mirëmbaheshin, edhe ishin në sqetull të pushtetit!

Klanet kulturore, përkundër tendencës për t’i promovuar individët e më së paku letërsinë që krijohej brenda tyre, përfunduan në një qark të mbyllur pa lavdi dhe pa i dhënë frymë e shpirt letërsisë shqiptare në Kosovë. Duke i mëshuar tendencës për t’u vetpromovuar me çdo çmim, të krijonin ndjesinë e pamjeve perverse të orgjive në mejhanet periferike të kryeqytetit.

Personalisht kam patur joshje të bëhem pjesë e tyre, por këto tendenca pa frymë krijuese dhe pafundësisht johumane i kam injoruar, përkundër pasojave, dallgët e të cilave do të më hedhnin në bregun e krijuesve të “anatemuar!”.

Klanet kulturore janë shenjë e injorancës dhe produkt i kompleksit periferik të secilës shoqëri njerëzore. Promovuesit mediokër të këtyre klaneve, sikur harrojnë se shkrimtarët e vërtetë u kanë mbijetuar edhe Perandorisë së diktaturës komuniste për gjysmë shekulli. Shembujt më unikat janë shkrimtarët e mëdhenj rusë, Aleksandr Solzhenitsyn e Vladimir Bukovski, pastaj Vaclav Havel në Çekosllovaki e dhjetëra disidentë të shquar në Kontinentin e Vjetër.

Shqiptarët kanë një model unikat të disidentit dhe ai është poeti hyjnor Lasgush Poradeci. I anatemuar nga regjimi komunist derisa ndërroi jetë dhe i përjashtuar jo vetëm nga kultura, por edhe nga mënyra e jetës që impononte regjimi stalinist, Poradeci i madh duke injoruar regjimin, nuk botoi asnjë libër të ri për gjysmë shekulli dhe e përbuzi atë me qëndrim dinjitoz e sjellje origjinale prej disidenti.

Ky opinion imi është pikëpamje e shkurtër e vrojtimit tim, i cili është vetëm shenjë për një ese të gjatë, pa harruar faktin se klanet kulturore nuk ekzistojnë vetëm në letërsi, por në të gjitha institucionet dhe zhanret tjera kulturore në Kosovë, prandaj hapja e debatit për këtë temë, do të ishte në dobi dhe në interes të komunitetit artistik.