SHBA ndalë fondet për OBSH-në, çfarë do të thotë në të vërtetë kjo gjë?

Presidenti amerikan, Donald Trump, habiti udhëheqësit botërorë dhe ekspertët e shëndetit kur ai njoftoi se po ndalte fondet për Organizatën Botërore të Shëndetit, në mes të pandemisë globale të coronavirusit.

Ai fillimisht kërcënoi se do ta bënte këtë gjë javën e kaluar, duke akuzuar OBSH për keqmenaxhimin e përhapjes së coronavirusit dhe se nuk po vepronte aq shpejt sa për të hetuar virusin kur u shfaq për herë të parë në Kinë në dhjetor 2019.

Antonio Guterres, Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, që është organizata mëmë e OBSH-së, e përshkroi pandeminë si të paparë në një deklaratë të Martën, dhe pranoi se do të nxirren mësime për shpërthime të mundshme në të ardhmen.

“Pasi të kemi kthyer përfundimisht faqe në këtë epidemi, do të ketë një kohë për të parë  mbrapa dhe për të kuptuar se si një sëmundje e tillë u shfaq dhe përhapi shkatërrimin e saj kaq shpejt në të gjithë globin, dhe si reaguan të gjithë ata që ishin të përfshirë ndaj krizës“, tha ai në deklaratë.

Por çfarë roli ka luajtur OBSH në pandeminë e coronavirusit dhe sa jetik është fondi i SHBA për të?

OBSH është një agjenci e OKB e themeluar në vitin 1948, vetëm disa vjet pasi u formua vetë OKB-ja. Agjencia u krijua për të koordinuar politikën ndërkombëtare shëndetësore, veçanërisht në lidhje me sëmundjet infektive.

Organizata përbëhet dhe drejtohet nga 194 shtete anëtare. Çdo anëtar zgjedh një delegacion të përbërë nga ekspertë dhe udhëheqës shëndetësorë për të përfaqësuar vendin në Asamblenë Botërore të Shëndetit, organin e vendimmarrjes.

Shtetet anëtare kontrollojnë drejtpërdrejt udhëheqjen dhe drejtimin e organizatës – kuvendi emëron drejtorin e përgjithshëm të OBSH-së, cakton axhendën dhe përparësitë e tij, rishikon dhe miraton buxhetet, dhe më shumë.

Në 70 vitet që nga themelimi, OBSH ka pasur pjesën e saj të sukseseve dhe kohët e fundit, ajo po i ndihmon vendet të luftojnë shpërthimin e etheve tropikale në Azinë Jugore dhe Juglindore, duke siguruar klinikat lokale dhe ministritë e shëndetësisë me trajnime, pajisje, ndihmë financiare dhe burime të komunitetit.

Por OBSH gjithashtu është përballur me kritika si të qënit tepër burokratik, i politizuar dhe i varur nga disa donatorë të mëdhenj.

Ku i merr paratë e veta?

OBSH financohet nga disa burime: organizata ndërkombëtare, donatorë privatë, shtetet anëtare dhe organizata e saj mëmë, OKB.

Secilit shtet anëtar është i detyruar të paguajë detyrimet për të qenë pjesë e organizatës; këto quhen “kontribute të vlerësuara” dhe llogariten në lidhje me pasurinë dhe popullsinë e secilit vend. Këto taksa përbëjnë vetëm një të katërtën e financimit të përgjithshëm të OBSH-së.

Pjesa tjetër vijnë nga “kontribute vullnetare”, domethënë dhurime nga shtetet anëtare ose partnerët. Nga të gjitha vendet, SH.B.A është deri tani dhuruesi më i madh; në ciklin e financimit dy-vjeçar të vitit 2018 deri në 2019, ajo dha 893 milion dollarë. Nga kjo total, 237 milion dollarë ishin detyrimet e kërkuara të anëtarësimit, dhe 656 milion dollarë ishin në formën e dhurimeve.

Donacionet e SH.B.A.-së përbëjnë 14.67% të të gjitha kontributeve vullnetare të dhëna globalisht. Donatori tjetër më i madh është fondacioni Bill dhe Melinda Gates, një organizatë private amerikane.

Vendi tjetër anëtar me kontributet më të mëdha është Mbretëria e Bashkuar, e cila pagoi 434.8 milion dollarë në taksa dhe donacione gjatë asaj periudhe të njëjtë kohore, e ndjekur nga Gjermania dhe Japonia.

Kina kontribuoi afro 86 milion dollarë kontribute të vlerësuara dhe vullnetare në atë periudhë.

Pse ka rëndësi kjo?

Këtu është problemi: kritikët prej kohësh pohojnë se shtetet anëtare kanë nivele të ndryshme ndikimi në OBSH për shkak të aftësive të tyre politike dhe financiare.

Donatorët kryesorë si SH.B.A perceptohen nga disa si ndikim i madh, gjë që ka shkaktuar historikisht fërkime; gjatë Luftës së Ftohtë, Bashkimi Sovjetik dhe aleatët e tij u larguan nga OBSH për disa vjet sepse ata menduan se SHBA kishte shumë ndikim në organizatë.

Kohët e fundit, i njëjti skepticizëm ka ‘rrezikuar’ marrëdhëniet e OBSH me Kinën; kritikët kanë vënë në dyshim nëse OBSH është mjaftueshëm e pavarur, duke pasur parasysh pasurinë dhe fuqinë në rritje të Kinës. Ata tregojnë për lëvdimet e shumta të OBSH-së për përgjigjen e Kinës ndaj pandemisë coronavirus dhe faktit që Kina ka bllokuar me sukses Tajvanin për të fituar anëtarësim.

Tajvani është një ishull demokratik vetëqeverisës i cili asnjëherë nuk është qeverisur nga qeveria e Republikës Popullore, por pretendohet nga Pekini si pjesë e territorit të saj.

Trump dhe administrata e tij ndërkohë aluduan për rritjen e supozuar të kinezëve në lidhje me pandeminë të martën.

“Sikur OBSH të kishte bërë punën e saj për të futur ekspertë mjekësorë në Kinë për të vlerësuar në mënyrë objektive situatën në terren dhe për të vënë në dukje mungesën e transparencës së Kinës, shpërthimi mund të ishte përmbajtur në burimin e tij me shumë pak vdekje“, tha Trump.

Sekretari i Shtetit Amerikan Mike Pompeo ishte më i paqartë, duke pretenduar se OBSH “nuk pranoi ta quante këtë një pandemi për një kohë jashtëzakonisht të gjatë sepse sinqerisht, Partia Komuniste Kineze nuk dëshironte që të ndodhte.”

OBSH u është përgjigjur këtyre akuzave duke i nxitur vendet anëtare të mos politizojnë pandeminë.

“Shtetet e Bashkuara dhe Kina duhet të bashkohen dhe të luftojnë këtë armik të rrezikshëm,” tha drejtori i përgjithshëm i OBSH-së Tedros Adhanom Ghebreyesus në një deklaratë javën e kaluar. /tch/