AKTORI TRAGJIK

Tregim nga: Anton Chekhov
Përktheu: Edizano Gjini

Ishte nata e përfitimeve për Fenogenovin, aktorin tragjik. Ata po aktronin “Princin Serebren”. Tragjediani vet po luante Viazemskin; Limonadov, menaxheri skenës, po luante Morozovin; Zonja Beobahtov, Elenën. Perfomanca ishte sukses madhështor. Tragjediani me të vërtetë arrinte mrekulli. Kur ai po mbante Elenën, e ngriti mbi kokë vetëm me një dorë kur depërtoi përmes skenës. Ai bërtiti, psherëtiu, përplasi këmbët, shqeu pallton në gjoksin e tij. Kur refuzoi të luftonte Morozovin, u dridh ashtu si askush nuk ishte dridhur në realitet më parë, dhe gulçoi zhurmshëm.

Teatri u shkund me duartrokitje. Kishte të thirrura pafund. Fenogenovi u prezantua me një kuti cigaresh të argjendtë dhe një buqetë të lidhur me shirita të gjatë. Zonjat tundnin shamitë e tyre dhe nxisnin burrat që të duartrokisnin. Shumë derdhën lot…

Por, më entuziaste ishte Masha, vajza e Sidoretskit, kapiten i policisë. Ajo ishte e ulur në rreshtin e parë pas babait të saj; ishte e mahnitur dhe nuk mund të shqiste sytë nga skena, madje as ndërmjet akteve. Duart e saj të vogla delikate dhe këmbët po dridheshin, sytë e saj ishin të mbushur me lot, faqet e saj po çeleshin gjithnjë e më shumë. Nuk është çudi – ajo ishte në teatër për herë të parë në jetën e saj.

“Sa bukur aktrojnë! Sa të mrekullueshëm”, i tha babait të saj, kapitenit të policisë, sa herë që ulej perdja. “Sa i mirë është Fenogenov”!

Nëse babai saj do ishte i aftë të lexonte fytyrat, ai do ta kishte lexuar në shprehinë e çelët të vajzës së tij një magjepsje që ishte pothuajse ankth. Ajo ishte ngazëllyer nga aktrimi, nga shfaqja, nga mjedisi. Kur regjimenti bandës fillonte të luante ndërmjet akteve, ajo mbyllte sytë, e lodhur.

“Baba”, i tha ajo kapitenit të policisë, gjatë intervalit të fundit. “Shko pas skenës dhe pyeti të gjithë për darkë, nesër”.

Kapiteni policisë shkoi pas skenës, i lavdëroi të gjithë për aktrimin e mirë dhe komplementoi zonjën Beobahtov.

“Fytyra jote e dashur meriton një pikturë dhe unë vetëm do dëshiroja të tundja furçën”.

Me vështirësi, menjëherë ftoi grupin për darkë.

“Gjithçka përveç seksit të drejtë”, pëshpëriti ai. “Nuk i dua aktoret, pasi kam një vajzë”.

Ditën tjetër aktorët darkuan tek kapiteni policisë. Vetëm tre u shfaqën: menaxheri Limonadov, tragjediani Fenogenov dhe komiku Vodolazov; të tjerët dërguan shfajësime. Darka ishte një punë e mërzitshme. Limonadov vazhdonte t’i tregonte kapitenit të policisë se sa e respektonte dhe se çfarë mendimi të lartë kishte për personat me autoritet; Vodolazov tallej me tregtarët e dehur dhe armenët; e Fenogenov (në pasaportën e tij emri i tij ishte Knish), i gjatë, ukrainas i ashpër, me sy të zi dhe vetull vrenjtur, deklamoi “Tek portat e të lartit” dhe “Të jesh apo të mos jesh”. Limonadov me lot në sy përshkroi intervistën e tij me ish-guvernatorin, gjeneralin Kanitçin. Kapiteni policisë dëgjonte, ishte mërzitur dhe buzëqeshte miqësisht. Ai ishte i kënaqur, megjithëse Limonadov mbante erë pendësh të djegura dhe Fenogenov kishte veshur një kostum me qera dhe këpucë të shkelura në thembër. Ata e kënaqën vajzën e tij dhe e gjallëruan, e kjo ishte e mjaftueshme për të. Masha nuk i hoqi asnjëherë sytë nga aktorët. Ajo asnjëherë më parë nuk kishte shikuar njerëz kaq të zgjuar e të veçantë!

Në mbrëmje, kapiteni policisë dhe Masha ishin sërish tek teatri. Një javë më vonë aktorët darkuan sërish tek kapiteni policisë dhe pas kësaj vinte pothuajse çdo ditë për darkë ose drekë. Masha u bë gjithnjë e më shumë e përkushtuar pas teatrit dhe shkonte atje çdo mbrëmje.

Ajo ra në dashuri me aktorin tragjik. Një mëngjes të këndshëm, kur kapiteni policisë kishte shkuar të takonte peshkopin, Masha u largua me trupën e Limonadovit dhe u martua me heroin e saj gjatë rrugës. Pasi festuan martesën, aktorët kompozuan një letër të gjatë dhe prekëse dhe ia dërguan kapitenit të policisë.

Ishte punë e përpjekjeve të tyre të kombinuara.

“Nxirr në pah motivin, motivin”, vazhdonte të thoshte Limonadov, ndërkohë që i diktonte komikut. “Mbështetu tek respekti… këtyre zyrtarëve u pëlqen. Shto diçka të llojit… për të nxjerrë lot”.

Përgjigja ndaj letrës ishte zhgënjeyese. Kapiteni i policisë e mohoi vajzën e tij meqë u martua me, siç tha, “një budalla, një ukrainas pa shtëpi ose profesion stabil”.

Ditën pasi ishte marrë kjo përgjigje, Masha i shkruante babait të saj.

“Baba, ai më rreh! Na fal”!

Ai e kishte rrahur atë, rrahur pas skenës, në prezencë të Limonadovit, pastrueses dhe dy burrave ndriçues. Ai e mbajti mend se si katër ditë para dasmës, ishte i ulur në tavernën “London” me të gjithë shoqërinë, dhe flisnin për Mashën. Shoqëria po e këshillonte atë “ta provonte” dhe Limonadov, me lotë në sy nxiste: “Do ishte budallallëk dhe irracionale që të lësh një mundësi të tillë që të ikë! Pse, për një shumë të tille dikush do të shkonte në Siberi, lëre pastaj që të martohej! Kur të martohesh dhe të kesh teatrin tënd, më merr në trupën tënde. Atëherë nuk do jem unë mjeshtri, ti do jesh mjeshtri”.

Fenogenovo e mbajti mend dhe mërmëriste me grushta të shtrënguar:

“Nëse ai nuk i dërgon paratë do ta copëtoj fare! Nuk do e lë veten të bëhem për budalla, mallkuar qoftë shpirti im”!

Në një qytet provincial trupa u mundua të largohej nga Masha, por Masha e zbuloi, vrapoi te stacioni dhe arriti atje kur kishte rënë zilja e dyte dhe të gjithë aktorët kishin zënë vendet e tyre.

“Jam trajtuar në mënyrë të turpshme nga babai yt”, tha tragjediani. “Gjithçka ka përfunduar mes nesh”!

Megjithëse karroca ishte plot me njerëz, ajo u ul në gjunjë, zgjati përpara duart e saj, duke ju lutur atij:

“Të dua! Mos më largo Kondrati Ivanoviq. Nuk mund të jetoj pa ty”!

Ata dëgjonin lutjet e saj dhe pasi u konsultuan bashkë, e morën në trupë si “konteshë” – emër që e përdornin për aktoret e ulëta që zakonisht ishin në skenë si pjesë turmash ose pjesë të kota. Për të filluar, Masha luante shërbëtoret dhe fletët, por kur Zonja Beobahtov, lulja e trupës Limonadov u arratis, ata e bënë ingénue (naive). Ajo aktronte keq, ngecte dhe ishte nervoze. Shumë shpejt u mësua me atë, megjithatë filloi të pëlqehej nga audienca. Fenogenovo ishte i pakënaqur.

“Të quash atë një aktore”, thoshte ai. “Ajo nuk ka paraqitje, posturë, asgjë tjetër veç marrëzi”.

Në një qytet provincial, trupa aktroi “Hajdutët” e Schillerit. Fenogenovi luajti Francin, Masha, Amalinë. Tragjediani bërtiste dhe dridhej. Masha përsëriste pjesën e saj si një mësim të mësuar mirë, dhe shfaqja do të anulohej, siç bënin zakonisht nëse nuk do kishte qënë për një ndodhi të prapët. Tragjediani bërtiste, psherëtinte, dridhej dhe shtrëngonte Mashën në përqafimin e tij të hekurt. Masha, në vend që ta largonte atë duke bërtitur “Tutje”, dridhej në krahët e tij si një zog dhe nuk lëvizte… dukej e tmerruar.

“Ki mëshirë për mua!” i pëshpëriti ajo në vesh. “Oh, ki mëshirë për mua! Jam kaq e mjerë”!

“Ti nuk e di pjesën tënde! Dëgjo suflerin!”, psherëtiu tragjediani dhe e futi shpatën në dorën e saj.

Pas performancës, Limonadovi dhe Fenogenovi ishin të ulur tek bileteria të përfshirë në një bashkëbisedim.

“Gruaja jote nuk e mëson pjesën e saj, për këtë ke të drejtë”, thoshte menaxheri.

“Ajo nuk e di rreshtin e saj… Të gjithë kanë rreshtin e tij…por ajo nuk e di të sajin…”!

Fenogenov dëgjonte, psherëtinte dhe ngrysej e ngrysej.

Mëngjesin tjetër, Masha ishte ulur në një dyqan të vogël duke shkruar:

“Baba, ai më rreh! Na fal! Na dërgo disa para”!