Kultura Fjalët Fjala+

Mos e lë ironinë të të kontrollojë

Para 6 vitesh

Nga: Rainer Maria Rilke
Përktheu: Rrona Jaka

Viarexho afër Pisës (Itali), 05 prill 1903

Duhet të më falësh, i nderuar zotëri, që veç sot gjeta kohë t’i përgjigjem letrës tënde të 24 shkurtit: nuk kam qenë mirë nga shëndeti, jo saktësisht i sëmurë, por më ka kapur një plogështi, një si grip dhe më ka lënë të paaftë për të bërë ndonjë gjë. Dhe, në fund, kur gjithçka dështoi, m’u desh të udhëtoja në portin jugor, efektet benificiale të të cilit më kanë ndihmuar ta kaloj kohën. Por, ende nuk jam krejt mirë, e shkruara është e vështirë, prandaj duhet t’i marrësh këto pak fjali sikur të kishte më shumë prej tyre.

Fillimisht dua ta dish se çdo letër nga ti, gjithmonë është kënaqësi; ti vetëm duhet të kuptosh sa u përket përgjigjeve, të cilat mbase, do të të lënë me duar të boshatisura; se fundi fundit, dhe sidomos në gjërat më të rëndësishme e më të thella, jemi tmerrësisht të vetmuar, dhe për një person të jetë në gjendje ta këshillojë, lëre më ta ndihmojë një tjetër, duhet të ndodhë një marrëveshje e madhe, një marrëveshje e madhe dhe e përbashkët, një konstalacion i tërë duhet të bien në ujdi që ajo të mund të realizohet sado pak. Ka veç dy çështje për të cilat doja të flisja me ty:

Ironia: mos e lë të të kontrollojë, veçanërisht në momentet jokreative. Në rastet kreative provo ta fusësh në përdorim si një mjet tjetër për ta kuptuar jetën. E përdorur me vend, e pastër siç është, nuk ka nevojë t’i turpërohesh pranisë së saj; dhe nëse ndjehesh shumë i afërt me të, nëse ke frikë që po të rritet intimiteti me të, atëherë kthehu te temat e mëdha dhe serioze, në raport me të cilat ironia bëhet e vogël dhe e padobishme. Kërkoje thelbin e gjërave: ironia kurrë s’mbërrin deri aty – e nëse rastësisht gjatë kësaj përballeni me diçka të jashtëzakonshme, zbuloni nëse kjo mënyrë e lidhjes me gjëra buron nga pjesa e domosdoshme e qenies njerëzore. Ngaqë nën peshën e temave serioze, ironia, ose zhduket (nëse është diçka e rastësishme) ose në të kundërtën (nesë vërtet të përket ty në formën amtare) merr forcë dhe kështu bëhet një mjet serioz duke zënë vendin e saj mes elementeve me të cilat je i detyruar ta krijosh artin tënd.

Dhe gjëja tjetër për të cilën doja të të flisja sot, është kjo: Mes gjithë librave që zotëroj, ka vetëm disa pa të cilët nuk mund të funksionoj, dy prej tyre i kam gjithmonë me vete, kudo që jam. I kam marrë me vete edhe tash: Biblën dhe librin e jashtëzakonshëm të shkrimtarit danez Jens Peter Jacobsen. Pyes veten nëse e njeh punën e tij. Janë të lehta për t’u gjetur, sepse një numër i madh janë në dispozicion e të përkthyera mirë në Bibliotekën Universale të Reclam-it. Mundohu të gjesh volumin e vogël “Gjashtë novelat” nga J.P. Jacobsen, dhe novelën e tij “Niels Lyhne” e filloje me tregimin e parë të këtij volumi i cili titullohet “Mogens”. Do pushtohesh nga një botë e tërë gëzimi, nga madhështia e pakuptueshme e një bote të re. Jeto për një kohë me këto libra, mëso nga ta ato që vlen të mësohen, por mbi të gjitha duaji. Kjo dashuri do të të rikthehet mijëra e mijëra herë, dhe pavarësisht se ku të çon jeta, kjo dashuri, jam shumë i sigurtë, do të lundrojë përmes thurjeve të qenësisë tënde si një nga temat më të rëndësishme e gjithë përvojës, zhgënjimeve dhe gëzimeve tua.

Nëse më duhet ta them se nga kush kam mësuar ndonjë gjë mbi natyrën e krijimit artistik, mbi thellësinë dhe përjetësinë e saj, ka vetëm dy emra që mund t’i jap: të J. P. Jacobsen-it, poetit të madh, dhe të Auguste Rodin-it, skulptorit që nuk i afrohet askush nga artistët e gjallë sot.