A ka të drejtë Trump kur thotë se SHBA përballet me tregti të padrejtë?

Donald Trump ka urdhëruar ekipin e tij të hartojë plane për të imponuar tarifa reciproke, ose taksa importi, për mallrat e huaja që hyjnë në SHBA.

Akoma nuk është e qartë nëse do të ketë një formë të saktë të këtyre tarifave.

Por është e mundur që kjo të nënkuptojë një përpjekje për të vendosur taksa mbi importet në SHBA në një nivel të ngjashëm me ato që vendet e tjera vendosin për mallrat që ato importojnë nga SHBA.

Trump e ka justifikuar këtë duke argumentuar se shumë vende shpesh kanë tarifa më të larta për importet nga SHBA sesa për të kundërtën, një situatë që ai thotë se është e padrejtë për firmat eksportuese amerikane.

Presidenti argumenton se tarifat reciproke do të krijonin kushte të barabarta.

BBC Verify ka shqyrtuar nëse 78-vjeçari ka të drejt me këtë vendim.

Si vendosin shtetet tarifat mbi importet?

Së pari, është e rëndësishme të kuptohet rregullorja e tregtisë globale.

Sipas kushteve të anëtarësimit në Organizatën Botërore të Tregtisë (WTO), shtetet lejohen të vendosin tarifa mbi importet.

Këto tarifa mund të ndryshojnë në varësi të llojit të artikullit që importohet.

Për shembull, një komb mund të vendosë një taksë prej 10 për qind për importet e orizit dhe një tarifë 25 për qind për importet e veturave.

Por sipas rregullave të WTO-së, ato nuk duhet të bëjnë diskriminim mes shteteve kur vendosin tarifën që aplikojnë për një mall të caktuar të importuar.

Pra, Egjipti, për shembull, nuk do të lejohej të vendoste një tarifë 2 për qind për grurin që vjen nga Rusia, por një tarifë 50 për qind për grurin që vjen nga Ukraina.

Ky njihet si parimi “Most Favored Nation” (MFN) në tregtinë ndërkombëtare: të gjithë duhet t’i nënshtrohen të njëjtës tarifë nga vendi që vendos tarifën.

Ka një përjashtim kur dy shtete nënshkruajnë një marrëveshje tregtie të lirë mes tyre që mbulon shumicën e tregtisë së tyre. Në këto rrethana ata mund të vendosin tarifa zero për mallrat që kalojnë mes tyre, por të mbajnë tarifa për mallrat që vijnë nga çdo vend tjetër në botë.

Çfarë tarifash kanë shtetet aktualisht?

Ndërsa shumica e vendeve kanë një sërë normash tarifore që mbulojnë importet e mallrave të ndryshme, ato gjithashtu raportojnë një tarifë mesatare të jashtme në OBT, e cila pasqyron normën e përgjithshme mesatare tarifore të aplikuar për të gjitha importet.

SHBA kishte një tarifë mesatare të jashtme prej 3.3 për qind në vitin 2023.

Kjo ishte pak më e ulët se tarifa mesatare e Mbretërisë së Bashkuar prej 3.8 për qind.

Po ashtu, ishte nën tarifën mesatare të Bashkimit Evropian prej 5 për qind dhe tarifën mesatare të Kinës prej 7.5 për qind.

Tarifa mesatare e SHBA ishte dukshëm më e ulët se tarifa mesatare e disa prej partnerëve të saj tregtarë.

Për shembull, tarifa mesatare e Indisë ishte 17 për qind, ndërsa e Koresë së Jugut ishte 13.4 për qind.

Tarifa mesatare e SHBA ishte më e ulët se ajo e Meksikës (6.8 për qind) dhe Kanadasë (3.8 për qind), megjithëse marrëveshjet tregtare mes SHBA dhe këtyre shteteve bëjnë që eksportet amerikane të mos i nënshtrohen tarifave. E njëjta gjë vlen për Korenë e Jugut, me të cilën SHBA ka një marrëveshje tregtie të lirë.

Por, në mënyrë të përgjithshme, është e ligjshme që Trump të theksojë se disa shtete kanë një tarifë mesatare më të lartë për importet sesa SHBA.

Dhe këto tarifa rrisin kostot e shumë eksporteve amerikane për ato shtete, çka mund të thuhet se dëmton eksportuesit amerikanë në krahasim me eksportuesit e atyre shteteve që shesin mallra në SHBA.

Megjithatë, nëse kjo përbën një tregti të padrejtë që dëmton SHBA-në, nuk është e qartë.

Shumica e ekonomistëve mendojnë se koston e tarifave të importit, përfundimisht, e mbajnë familjet në vendin që i vendos ato, pasi ato mund të bëjnë që mallrat e importuara të bëhen më të shtrenjta.

Kjo mund të nënkuptojë që vendet me tarifa mesatare të jashtme më të larta se SHBA-ja do të penalizonin konsumatorët e tyre dhe jo amerikanët.

Si mund të funksionojë një tarifë reciproke?

Më 10 shkurt, Trump sugjeroi se mund të nënkuptonte që SHBA-ja të vendosë të njëjtën tarifë mesatare të jashtme për importet nga çdo vend të veçantë, sikurse ato vende vendosin për mallrat që vijnë nga SHBA.

Ai u tha gazetarëve se “nëse ata na ngarkojnë, ne do t’i ngarkojmë ata. Nëse ata janë në 25, ne jemi në 25. Nëse ata janë në 10, ne jemi në 10”, transmeton Telegrafi.

Kjo do të shkelte rregullat e MFN të WTO-së, të cilat kërkojnë që një shtet të vendosë të njëjtën tarifë për mallrat e veçanta, pavarësisht se nga cili vend vijnë.

Nëse SHBA do të vendoste, për shembull, një tarifë prej 9.4 për qind për të gjithë mallrat që vijnë nga Vietnami, por 3.8 për qind për të gjithë mallrat që vijnë nga Mbretëria e Bashkuar (si tarifa mesatare e tyre e jashtme), kjo do të ishte një shkelje e rregullave.

Nëse SHBA mund të tregonte se vendi i synuar tashmë po shkelte rregullat e organizatës në një farë mënyre, mund të mund të argumentonte se tarifat e hakmarrjes ndaj atij vendi janë të justifikuara sipas rregullave të WTO-së.

Por thjesht vendosja e tarifave reciproke si një parim i përgjithshëm, ka të ngjarë të përbëjë një shkelje.

Çfarë për tarifat reciproke mbi mallrat e veçanta?

Një mundësi tjetër është që Trump të përpiqet të përputh tarifat jo për mesataren kombëtare, por për tarifat mbi artikuj të veçantë që vendosin shtete të ndryshme.

Për shembull, BE-ja vendos një tarifë prej 10 për qind për të gjitha veturat e importuara nga jashtë bllokut, përfshirë ato nga Amerika.

Por SHBA vendos vetëm një tarifë prej 2.5 për qind për veturat e importuara, përfshirë ato nga BE-ja.

SHBA mund të vendosë të vendosë një tarifë prej 10 për qind për veturat nga BE-ja për të krijuar kushte të barabarta.

Megjithatë, nëse do të përpiqej të përputh tarifat për çdo lloj importi nga çdo vend të ndryshëm, kjo do të ishte një ushtrim jashtëzakonisht i gjatë dhe kompleks, duke pasur parasysh gamën e gjerë të mallrave të përfshira në tregtinë globale dhe regjimet e ndryshme të tarifave që operojnë 166 anëtarët e WTO-së.

Memorandumi zyrtar i Trumpit që përshkruan politikën thotë se tarifat reciproke të administratës mund të jenë gjithashtu të dizajnuara për të kompensuar pengesat e ashtuquajtura “jo-tarifa” në tregti, si rregulloret e vendeve të tjera, subvencionet e brendshme, vlerat e monedhave dhe taksat mbi vlerën e shtuar (TVSH).

Amerika nuk ngarkon TVSH për mallrat, por shumica e vendeve të tjera po, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar.

Kjo mund të bëjë që ushtrimi i dizajnimit të tarifave të bëhet edhe më kompleks.

Ndërsa ekonomistët bien dakord se rregulloret dhe subvencionet e brendshme mund të përbëjnë pengesa të rëndësishme jo-tarifa në tregti, ata insistojnë se TVSH nuk bie në këtë kategori, sepse ajo vihet mbi të gjitha mallrat e shitur brenda vendit, dhe për këtë arsye nuk çon në asnjë disavantazh të kostos për importet nga SHBA.

WTO nuk e përfshin TVSH-në si një pengesë tregtare.

A mund të ulen tarifat e SHBA-së?

Nëse Trump do të ishte serioz për të përputhur saktësisht tarifat individuale nga shtete të tjera, kjo gjithashtu, në teori, mund ta detyronte SHBA-në të ulte disa tarifa, jo t’i rrisë ato.

SHBA ka tarifa më të larta për disa produkte bujqësore sesa disa nga partnerët e saj tregtarë.

Për shembull, SHBA aktualisht vendos tarifa efektive mbi shumë importet e qumështit më shumë se 10 për qind. Por Zelanda e Re, një prodhues global i madh i qumështit, ka tarifa 0 për qind për importet e saja të produkteve të qumështit.

Tarifat e qumështit të SHBA janë dizajnuar për të mbrojtur fermerët amerikanë të qumështit, përfshirë shumë në shtetin e kalibrit Wisconsin, dhe ulja e tarifës për eksportuesit e qumështit nga Zelanda e Re, ka të ngjarë të përballet me kundërshtim politik nga politikanët e atij shteti.

Po ashtu, një regjim tarifash reciproke i SHBA-së, bazuar në mallrat individuale, do të paraqiste sfida për industrinë automobilistike të SHBA.

SHBA vendos një tarifë prej 25 për qind për kamionët e importuar, përfshirë ato nga BE-ja.

Por tarifa e BE-së për kamionët e importuar, përfshirë ato nga SHBA, është vetëm 10 për qind.

Pra, një tarifë reciproke e SHBA-së me BE-në për kamionët e importuar do të thotë, në teori, që SHBA do të ulte tarifën e saj këtu.

Ndërsa një tarifë reciproke për makinat nga BE-ja mund të mirëpritej nga prodhuesit amerikanë të automjeteve, një tarifë reciproke për kamionët e BE-së mund të mos e bëjë.

Megjithatë, Trump të enjten e bëri të qartë se disa nga tarifat e planifikuara, si për çelikun dhe aluminin, do të ishin “më shumë se” tarifat reciproke, duke sugjeruar që një barazi e vërtetë në tregti nuk është, në fakt, objektivi i tij kryesor. /Telegrafi/