​Dënimi i parë në mungesë, precedent i rëndësishëm për sistemin gjyqësor në Kosovë

Njëzetepesë vjet pas luftës, Kosova ka shpallur aktgjykimin e parë në mungesë. I dënuari është Çedomir Aksiq i cili kreu krime lufte në Reçak, Mulapolc dhe Petrovë – fshatra në komunën e Shtimës. Në fund të vitit të kaluar, Gjykata Themelore në Prishtinë e dënoi atë me 15 vjet burgim dhe ky vendim po konsiderohet precedent i rëndësishëm për sistemin gjyqësor në vend.

Vetëm gjatë vitit të kaluar janë ngritur mbi 12 aktakuza për krime lufte, ku pesë prej tyre janë gjykim në mungesë.

Ndërkaq, në total deri më tani janë ngritur mbi 60 aktakuza për krime lufte. Dhjetë prej këtyre rasteve janë duke u gjykuar në mungesë.

Amer Alija nga Fondi për të Drejtën Humanitare në Kosovë, thotë se numri i aktakuzave të ngritura gjatë vitit të kaluar është sa gjysma e vitit paraprak.

“Gjatë vitit 2024 deri në mesin e dhjetorit janë ngritur tetë aktakuza, dy prej tyre janë në mungesë. Gati gjysma më pak se në vitin 2023. Por në rast se e shikojmë se sa raste janë aktuale pranë gjykatave të Kosovës, nga të gjitha fazat e procedurës, qoftë në procedurën paraprake ku personat janë të arrestuar dhe janë në paraburgim, në gjykim edhe në shkallë dytë apo të tretë, janë diku 31 raste aktive pranë gjykatave të Kosovës. Pra, janë mjaftueshëm raste”, shprehet ai.

Dënimi me 15 vjet burgim për Çedomir Aksiq, shton ai, do të jetë precedent i rëndësishëm për sistemin gjyqësor në Kosovë.

“Ky vendim do të jetë precedent i rëndësishëm në jurisprudencën e Kosovës, për arsye se deri më tani nuk kemi pasur vendime në mungesë, apo aktgjykime në mungesë. Dhe mbetet për tu parë se sa këto vendime do të jenë, të themi, të ligjshme, të zbatueshme pasi që Kosova të pranohet në Këshillin e Evropës dhe palët pasi të kenë të drejtë që të iniciojnë procedurat pranë Gjykatës së Strasburgut. Për arsye se gjatë gjykimit është shumë vështirë që të sigurohen të drejtat e barabarta të palëve dhe sigurisht që pak do të jetë e vështirë që avokati të ofrojë një mbrojtje efektive të palës”, deklaron Alija.

Gjykimi në mungesë mund të procedohet vetëm pasi të dërgohen pesë ftesa në shtetin përkatës, e të jenë shpallur në kërkim për hetim në procedurë penale për së paku gjashtë muaj në gazetën zyrtare.

Ish-kryetari i Gjykatës së Apelit, Hasan Shala thotë se gjykimi në mungesë duhet të jetë shumë profesional.

“Kanë filluar të gjykohen aktgjykimet në mungesë, duke marrë parasysh që me Kodin e Procedurës Penale është dhënë mundësia që gjykimet të mbahen edhe në mungesë kur të akuzuarit gjenden jashtë vendit apo janë të paarritshëm për gjykatën. Çështja është se gjykimi në mungesë duhet me qenë më shumë profesional për shkak se ai gjykim do të mbahet në mungesë të palës së akuzuar dhe se provat, të cilat duhet jenë shumë bindëse që ta bindin gjykatën që i akuzuari ka kryer një vepër penale”, deklaron ai për kp.

Gjatë vitit të kaluar, Kosova ka miratuar strategjinë e drejtësisë tranzicionale e cila synon të adresojë krimet e kryera gjatë luftës.

Ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu thotë se po punojnë për adresimin e krimeve të luftës, ndërkohë që vlerëson se Këshilli Prokurorial duhet të shtojë kapacitetet.

“Gjykimin në mungesë e kemi adresuar po ashtu në fillimin e vitit të kaluar. Ka pasur lëvizjet e para të prokurorisë për gjykim në mungesë. Dhe, vlerësoj që asnjëherë nuk është bërë më shumë për adresimin e krimeve të luftës. Natyrisht, asnjëherë nuk është shumë, sepse krimet që Serbia i ka bërë në Kosovë janë të shumta. Vrasje, masakra, përdhunime, dëbime, shkatërrime të shtëpive. Pra, ka pasur shumë krime që janë bërë në Kosovë.

Sa do që mund të punojnë institucionet në përgjithësi, nuk duket shumë. Por, krahasuar me periudhat e kaluara mendoj që jemi në rrugë të mbarë. Por, unë vlerësoj që Këshilli Prokurorial duhet sërish të shtojë kapacitetet në kuadër të Departamentit për Krime Lufte në kuadër të Prokurorisë Speciale, sepse krimet e luftës kanë ndodhur në Kosovë para 25 viteve, gjithçka është më e vështirë tani, shumëçka do të ishte më e lehtë sikur menjëherë të kishim veprime serioze nga ana e institucioneve”, deklaron Haxhiu.

Në luftën e fundit në Kosovë janë vrarë mbi 13 mijë civilë, mbi 20 mijë gra e burra të dhunuar seksualisht, mbi gjashtë mijë të zhdukur, prej tyre 1.600 vazhdojnë të jetë të pagjetur e më shumë se 800 mijë persona të zhvendosur gjatë viteve 1998-1999. Por Serbia vazhdon t’i mohojë të gjitha këto krime të kryera në Kosovë.