Ekonomia e Rezistencës e Ajatollah Khameneit

Nga: Reuel Marc Gerecht dhe Ray Takeyh / The Wall Street Journal
Përkthimi: Telegrafi.com

Sërish janë në ngërç bisedimet bërthamore midis Iranit dhe fuqive të mëdha. Shkak i dukshëm i ngërçit të fundit është këmbëngulja e Amerikës që Korpusi i Gardës Revolucionare Islamike të Iranit të mbetet në listën terroriste. Por, ka shumë më tepër në këtë rrëfim. Nën Udhëheqësin Suprem Ali Khamenei, Republika Islamike po kalon një nga transformimet më domethënëse që nga fillimi i teokracisë më 1979. Kleriku i cili ka mbijetuar dhe ka manovruar të gjithë sfiduesit, qëkur pasoi Ayatollah Ruhollah Khomeinin më 1989, po ndryshon vendin. Veprimet e tij kanë shkaktuar protesta popullore dhe pakënaqësi të elitës. Në kohë të tensionuara, regjimi klerik e ka të vështirë t’u përgjigjet nismave diplomatike. Po gjunjëzohet.

Z. Khamenei prej kohësh ka mbajtur një vizion të Iranit imun ndaj presionit të huaj. Preferon organizimin e tregtisë në atë që ai e quan “ekonomia e rezistencës” në të cilën Republika Islamike redukton varësinë e saj nga të ardhurat e naftës, ndahet nga tregjet globale dhe mbështetet në burimet dhe kërkesat e brendshme. “Besoj fuqimisht se çelësi dhe ilaçi për problemet e vendit qëndron në promovimin e prodhimit të brendshëm”, i tha z. Khamenei, tre vjet më parë, një grupi mbështetësish. “Ata që kërkojnë të ndihmojnë nga jashtë, për rritjen e prodhimit dhe për situatën ekonomike, duhet ta dinë se zgjidhja është promovimi i prodhimit të brendshëm”.

Për ta mbajtur Iranin si shtet udhëheqës islamik, z. Khamenei favorizon kirurgjinë ekonomike. Shpenzimet duhet të shkurtohen në mënyrë që Teherani të përballojë më mirë presionin e huaj financiar. Irani gjithashtu duhet të zhvlerësojë subvencionet e mundimshme që kanë zbrazur prej kohësh thesarin. Republika Islamike operon me një shtet të përpunuar të mirëqenies që ofron shërbime dhe mallra me çmime të lira. Regjimi klerik shpesh ka tentuar të përmirësojë subvencionet. Presidentët e kaluar u rezistuan shkurtimeve të thella nga frika e reagimit popullor. Por, jo edhe Ebrahim Raisi, një dishepull i z. Khameneit, i cili u ngrit në shtetin policor të republikës për shkak të zellit dhe pamëshirshmërisë së tij.

Presidenti Raisi ka ulur subvencionet për grurin, miellin dhe vajin e gatimit. Nevojiten më shumë masa shtrënguese, veçanërisht për subvencionet e benzinës e cila po gjeneron protesta nga pothuajse çdo sektor i shoqërisë. Ajo që duket të jetë dokument autentik i Gardës Revolucionare, i zbuluar këtë vit, paralajmëron se “shoqëria është në një gjendje shpërthimi” dhe se “pakënaqësia sociale është rritur me 300 për qind gjatë vitit të kaluar”.

Përgjigja e z. Khamenei është të çlirojë shërbimet e tij të sigurisë dhe të spastrojë sistemin politik. Spastrimi i fundit i shtëpisë nuk kufizohet vetëm tek “reformatorët” – ai i largoi ata nga trupi politik më shumë se 20 vjet më parë. Një nga intelektualët publikë më provokues të Iranit, Mostafa Tajzadeh – i cili është i lidhur me revolucionarët e gjeneratës së parë dhe me Gardën Revolucionare – është përsëri në burg, ndoshta për tërë jetën. Madje, Hassan Rouhani, i cili ka histori të gjatë dhe të rrallë të inatit me z. Khamenei, nuk i janë ofruar mirësjelljet e zakonshme që u jepen ish-presidentëve, si një vend në Këshillin e Shqyrtimit të Përshtatshmërisë i cili këshillon liderin suprem. Z. Khamenei ka lënë mënjanë shumë konservatorë që nuk e kanë prirjen e tij për autarkinë. Konventat kulturore tradicionale, të tilla si familja mbi politikën të cilat shpesh kanë mbrojtur anëtarët e familjeve të shquara revolucionare nga ndjekja penale, janë gjithnjë e më të parëndësishme. Blloku i opozitës brenda elitës revolucionare tani është shumë më i madh se rrethi i besnikëve të liderit suprem.

Kjo marrëveshje nuk nxit vendime pragmatike në politikën e jashtme. Një paralele: në vitin 2009, kur zgjedhja e diskutueshme presidenciale në Iran provokoi kryengritje masive dhe përçarje brenda klasës në pushtet, regjimi refuzoi ofertat e Barack Obamas për dialog. Presidentët Mahmoud Ahmadinejad, i cili mbajti detyrën deri në vitin 2013, dhe Rouhani i cili e pasoi, donin të dëgjonin atë që amerikanët kishin për të ofruar dhe inkurajuan liderin suprem të dërgonte emisarë për t’i takuar jashtë shtetit zyrtarët amerikanë. Z. Khamenei tani i ka përjashtuar të dy burrat – i pari një populist revolucionar dhe i dyti një nga etërit themelues të teokracisë dhe të shërbimit të saj të inteligjencës – për në purgatorin politik

Nëse reformimi i liderit suprem ka sukses dhe ai ndërton një regjim tërësisht të drejtuar nga dishepujt e vet, atëherë ai ndoshta do të ketë pak durim për perëndimorët që ofrojnë karota ose shkopinj. I gjithë qëllimi i ndërmarrjes kërkuese dhe të rrezikshme të z. Khamenei është t’i japë Republikës Islamike autonomi në zgjedhjet e veta. Është një hamendje e arsyeshme se z. Khamenei, i cili ka mbikëqyrur programin e armëve bërthamore qëkur u bë temë serioze në vitet 1990, do të vendosë të ndërtojë një bombë përpara ardhjes së një administrate të re amerikane.

Për një kohë të gjatë, presidentët amerikanë të të dy partive kanë shpresuar se diplomacia do të shmangte zgjedhjet e vështira për Iranin. Uashingtoni demokrat ende dëshiron të pretendojë se ka kohë për një raund tjetër të diplomacisë produktive. Uashingtoni republikan ende dëshiron të besojë se rivendosja e sanksioneve më të ashpra dhe kërcënimi “i besueshëm” i forcës do ta zgjidhte disi problemin. Mjerisht, z. Khamenei ka votën vendimtare; ai nuk duket se është i prirë për të bashkëpunuar. /Telegrafi/