Sinjali i internetit 5G: Çfarë planesh ka Evropa juglindore?

Përkundër faktit virusi koronavirusi përhapet pavarësisht nga antenat e transmetimit 5G, në Evropë kudo janë dëmtuar antenat e tilla. Në Britaninë e Madhe u dëmtuan 60 antena; kudo janë bërë peticione kundër tyre. Kurse Martin Mihailov filloi në Bullgari aksionin “Stopp 5G Bulgaria”, duke mbledhur në online disa mijëra nënshkrime. Edhe këtu bëhet thirrje për ndalimin e zgjerimit të 5G-së, sepse ky sinjal shkakton shumë sëmundje e probleme psikike, pa përmendur virusin Covid-19.

Megjithëse pandemia e ka bllokuar zgjerimin e rrjetit 5G-së kudo në botë, debatet për standardin e sinjalit të rrjetit 5G morën një kthesë të re.

Por, çfarë është 5G e pse diskutohet me kaq zjarr? Si po e shtrin atë aktualisht Evropa Juglindore?

5G do të thotë “brezi 5″ i rrjetit mobil. Ndryshe nga paraardhësit, lidhjet e shkëmbimet e të dhënave mes aparateve, antenave dhe serverave janë më të ngushta e më të harmonizuara. Me 5G do të jetë e mundur që aparatet të lidhen e komunikojnë më shpejt me njëri-tjetrin. 5G është simbol i “internetit të objekteve”; ai qëndron për lëvizjen autonome, rrugë të reja në prodhimin industrial dhe internet shumë të shpejtë.

Ndryshe nga 3G e 4G, 5G, është si paketë e përgjithshme. Ofrues të caktuar dhe prodhues nuk mund të merren vetëm për sektorë jokritikë e të përjashtohen nga të tjerat. Kush ka 5G brenda, ka potencialisht qasje kudo. Ndryshe nga paraardhësit, 5G bëhet pjesë e “infrastrukturës kritike” (KRITIS). Shkurt: Kush është i lidhur me 5G, nuk mund të jetë më pa të. Kritike bëhet situata nëse ky sinjal prishet ose dikush ia del të futet në rrjet e të vjedhë të dhëna.

Rëndësia gjeopolitike dhe ekonomike

Daniel Voelsen nga fondacioni i Berlinit “Shkenca dhe Politika” thotë se kjo është arsyeja, pse 5G ka ndezur kaq debate. Në fokus të tyre gjigandi kinez i rrjetit mobil Huawei dhe pyetja nëse duhen lejuar komponentë të Huawei-t të përdoren për zgjerimin e rrjetit 5G. Në të gjithë botën elementë të nevojshëm të rrjetit 5G prodhohen nga pak firma: Firmat evropiane Nokia dhe Ericsson, Samsungu koeranojugor dhe Huawei kinez e ZTE. Huawei përflitet për lidhje të ngushta me shërbimet sekrete kineze dhe Partinë Komuniste. ShBA-ja, por edhe Kanadaja, Polonia apo Australia, ngrenë madje akuza spiunazhi kundër këtij koncerni. Presidenti i Shërbimit Informativ Gjerman, BND, Bruno Kahl, në tetor paralajmëroi që një koncern të mos marrë pjesë në infrastrukturën mobile të transmentimit të të dhënave, kur nuk i besohet plotësisht. Vetë koncerni nuk i pranon akuzat.

5G nuk ka vetëm një dimension të politikës së sigurisë, por edhe gjeopolitik. Nëse Huawei bëhet furnizues i komponentëve të 5G-së për Evropën dhe botën, pozicioni i koncernit në botë si lider në treg do çimentohej me dekada. Nën këtë superfuqi të koncernit do të vuanin jo vetëm ofruesit evropianë, por edhe gjigandët amerikanë si sistemet Cisco. Pak gjasa do kishte që për gjeneratën 6H pastaj të kishte debat për ofrues të ndryshëm. Për BE-në e Evropën ka edhe një disavantazh tjetër: industria digjitale do të mbetej shumë prapa Kinës. Që tani Eriscon dhe Nokia nuk konkurrojnë dot me çmimet kineze.

5G në Evropën Juglindore

Çështjet bazë që diskutohen në lidhje me 5G prekin edhe Evropën Juglindore. Por, në shtetet e dobëta dhe ekonomikisht jo në gjendje të mirë, presioni gjeopolitik dhe ekonomik nga Evropa, Kina dhe ShBA është më i ndjeshëm. Në të gjitha vendet e Evropës juglindore, ambasada e ShBA-ve publikoi në faqen e saj të internetit thirrje të hapura që kërkojnë përjashtimin e konkurrentëve kinezë. Përkundër kësaj, BE ia ka dalë që rregulloret për të këtë t’i kthejë në duart e vendeve anëtare.

Firma konsultuese e Luksemburgut, Incities, që punon me Komisionin Evropian dhe PE-n, publikoi një dokument – indeks për të gjitha vendet evropiane dhe përgatitjet që po bëjnë ato. Në një kohë që Finlanda ndodhet në vend të parë, Gjermania zë vendin e tetë. Vendet e Evropës juglindore renditeshin nga vendi 28. Jo shumë e habitshme, por studimi tregoi se përgatitjet për 5G varen nga fuqia ekonomike e vendeve.

Shqipëria

Në Shqipëri nuk ka as lidhje funksionuese 5G dhe as një datë për të filluar me të. Problemi është se frekuencat e nevojshme për 5G janë të mbizëna. Qasje aty ka vetëm Telecom Albania dhe Vodafone Albania. Vodafone në nëntorin e kaluar bëri një demonstrim publik të 5G-së në Shqipëri në prani të kryeministrit Edi Rama dhe shtypit. Vodafone Albania përdori për këtë komponentë kinezë për shkak të lidhjeve të ngushta të koncernit mëmë Vodafone me Huawei-n. Këtë e kritikoi Ambasada e ShBA-së e prej atëherë u ndërprenë të gjitha planet. Si dhe kur do të ketë në Shqipëri sinjal 5G pa pjesëmarrje kineze, kjo nuk dihet.

Bosnja

Edhe në Bosnje nuk ka 5G. Në këtë vend lidhja 4G u shtri vetëm vitin e kaluar në të gjithë vendin. Në Sarajevë nuk ka deklarata publike lidhur me përdorimin e komponentëve të Huaweit, sepse operatorët Mtel, HT, Eronet, dhe BH Telecom kanë arritur vetëm së fundmi standardin aktual.

Bullgari

Bullgaria që tradicionalisht ka pasur komunikim të mirë digjital, ndjek në lidhjen 5G një plan ambicioz. Në korrik 2020 do të mbahet tenderi për frekuencat 5G. Planifikohet që në fund të këtij viti apo vitin e ardhshëm të ketë futje në treg të 5G. Megjithë paralajmërimet e Ambasadës amerikane, nuk ka përjashtim të koncernit kinez. Nëse ky vend vërtet do të dalë në krye të instalimit të 5G, nuk dihet. Krahas krizës së koronavirusit ka ndryshuar shumë gjëra në Evropë, një pjesë e frekuencave janë bllokuar nga ushtria bullgare.

Greqia

Edhe Greqia kërkon të fusë më 2021 sinjalin 5G. Në fund të këtij viti pritet të bëhet tenderi për frekuencat. Për një kohë të gjatë qeveria greke nuk shprehej për përdorimin e teknologjisë kineze. Megjithatë, në projektet-pilot u përdor teknologjia e Huawe-it. Por, në mars, Eriscon mori shtesë ekskluzive nga operatori Cosmote për zgjerimin e 5G.

Kroacia

Edhe Kroacia bën pjesë tek vendet që në vitin 2021 duan të fusin në të gjithë vendin sinjalin 5G. Që këtë vit Osijeku, në perëndim të Kroacisë, pritet të pajiset i gjithi me sinjalin 5G. Frekuencat e para janë dhënë ndërkohë nga rregullatorët shtetërorë. Por, dhënia e frekuencave të tjera ka nevojë ende për sqarime ligjore. Edhe në Kroaci u debatua për Huawei-n, por nuk pati përjashtim të tij. Në këtë vend operatorët mobilë panë si zgjidhje e partneritetet individuale.

Mali i Zi

Në vendin e vogël në Adriatik megjithë Coronën ka pasur zhvillime në drejtim të sinjalit 5G. Darko Grguroviq, drejtori i Agjencisë për Komunikimin Elektronik dhe Postën, thotë se rregullatorët shtetërorë do të publikojnë këtë vit strategjinë 5G dhe tenderin për frekuencat 5G në gjysmën e dytë të vitit 2021. Për shkak të bashkëpunimeve ekzistuese dhe mos përjashtimin e përgjithshëm të teknologjisë kineze, ka gjasa të ketë përdorim të kësaj teknologjie. Plani është që sinjali 5G të shtrihet në vend në fund të vitit 2022.

Maqedonia Veriore

Maqedonia Veriore është po ashtu pa sinjal 5G. Data e planifikuar për këtë është e largët – viti 2027. Shkupi megjithatë pritet të ketë sinjal 5G në fund të vitit 2023. Këtë qeveria e vuri si kusht për pjesëmarrjen në tenderët që pritet të mbahen deri në fund të vitit 2020.

Rumania

Plani i qeverisë i dhjetorit 2019 parashikonte që të fillohej me shtrirjen e sinjalit 5G në Rumani, në vitin 2020. Por, që atëherë nuk është ecur përpara me kuadrin ligjor në këtë drejtim. Edhe një datë për dhënien e frekuencave nuk ka. Në vitin 2019 qeveria rumune ka mbyllur një memorandum sekret me ShBA-në për zhvillimin e rrjeteve 5G. Këtu mendohet se bëhet fjalë për përjashtimin e Huawei-t. Ky koncern, që ka marrë pjesë mjaft në zgjerimin e 3G dhe 4G u përpoq të bëjë presion tek qeveria përmes kostove në disa miliarda euro, që do të ofroheshin si faturë, nëse zëvendësoheshin komponentët e Huawei-t. Qeveria rumune e shtyn që atëherë një vendim përfundimtar.

Serbia

Në Serbi 5G ndodhet në fazën testuese. Koncerni norvegjez Telenor, ngriti në qershor 2019 stacionin e parë 5G në Universitetin e Beogradit. Telenor ka hequr dorë nga komponentë të Huawei-t, bëjnë të ditur mediat, e në vend të kësaj përdor komponentë të ofruesit suedez, Ericsson. Por, ky qendrën e prodhimit e ka në Nanjing të Kinës. Ende është e paqartë kur dhe cilët ofrues të tjerë të 5G-së do të ketë në Serbi. Tenderi për frekuencat u shty pa datë për shkak të krizës së koronavirusit. Por, për shkak se Serbia është e lidhur ngushtë me Rusinë dhe Kinën, sidomos në sektorin e sigurisë, duket se ka pak gjasa që për pjesëmarrjen kineze në rrjetin 5G të vihen kushte të veçanta.

Konkluzioni

Zhvillimi i 5G-së në Evropën juglindore nuk është në fokusin e pjesës tjetër të kontinentit. Çështjet kryesore në këto vende nuk dallojnë nga ato që preokupojnë vendet e tjera evropiane. Në vend të kësaj ato janë të lidhura ngushtë me vendimet në Gjermani apo në Austri. Bashkëpunimi afatgjatë i Deutsche Telecom-it apo A1-shit në Austri me Huawei-n, e bën gati të pamundur për shumë vende të Evropës juglindore që të heqin dorë nga ofruesi kinez. E qartë është po ashtu: vendet e Evropës juglindore nuk mund t’i rezistojnë dot aq presionit të fuqive të mëdha botërore, si Kina, Rusia apo ShBA-ja. Që tani mënyra si veprohet nuk është e njësuar dhe nuk dallon nga pjesa tjetër e kontinentit. /DW/