Pashko Gjeçi dhe komedia e tij njerëzore

Beti Njuma

Duke vënë rregull në bibliotekën personale, një punë që të bën duart pis, por dhe ndërgjegjen nuk ia lë asnjëherë të pastër çdo lexuesi si unë, gjeta “Ferrin” e Dante Aligierit. Botimi të cilin nuk më kujtohej ta kisha i përkiste vitit 1960. Shtëpia botuese Naim Frashëri, faqe 219, çmimi jo pak për kohën, plot 90 lekë. E kisha marrë pa leje nga shtëpia e gjyshit në fillim të viteve 90, asokohe 12 ose 13 vjeçare, kur mësova se profesori im i italishtes Pashko Gjeçi ishte përkthyesi i madh që kishte vargëzuar në shqip “Komedinë Hyjnore”. Nga mania për të pasur sa më shumë libra, veçanërisht atë të mësuesit tim, në njëfarë mënyre e kisha vjedhur “Ferrin”, pa ia ditur shumë vlerën pasurisë që kisha në dorë e aq më pak profesorit që e kishte përkthyer.

Me kalimin e viteve ajo krenari e pavetëdijshme do të ndërgjegjësohej për t’u pjekur veçanërisht gjatë dy viteve të studimit të gjuhës latine në fakultet. Pedagogia ime Eliana shpeshherë i referohej Pashko Gjeçit, mësuesit të saj të paharruar të latinishtes që pasi kreu pesë vite burg dhe disa të tjerë internim, pasi përfundoi punëtor krahu e më pas arsimtar në Durrës, u vendos përfundimisht në Tiranë ku krahas mësuesisë vazhdoi atë që dinte të bënte më mirë, të përkthente.

Kushedi pse ai kurrë s’u ankua. Nuk e theu heshtjen që kishte zgjedhur, edhe kur kalvarit të gjatë të vuajtjeve fizike iu shtuan ato shpirtërore. Përkthimet e tij mbijetuan, edhe atëherë kur kërkuan t’ia vidhnin autorësinë, edhe atëherë kur kërkuan t’ia varrosnin disa pashë nën dhe. Çuditërisht edhe sot dy vepra madhore të përkthyera prej tij, “Fausti” dhe “Hamleti” janë dorëshkrime dhe ende s’e kanë parë dritën e botimit.

Sa herë sjell ndër mend Pashko Gjeçin ka diçka që s’më le të qetë. Ndoshta për atë intervistë të mrekullueshme të realizuar vite më parë kur punoja si gazetare në “Radio Tirana”, bobina e së cilës më humbi edhe pse e ruaja me fanatizëm. Ndoshta sepse edhe sot, banon në një apartament të vogëlth e pa dritë tek Shallvaret ku e vizitova disa ditë më parë . Ndoshta sepse asnjëherë, askush s’u kujtua ta vendosë në panteonin e figurave që meritojnë respekt e nderim. Është gjithmonë e më i vetmuar, gjithmonë e më i sëmurë. Eshtë në fund të shtegtimit të kësaj jete do të thoshte ndoshta profesori edhe pse kur e pyeta për moshën me shaka u përgjigj: “S’po jua them se manej po ju dukem shumë plak”.

Në kontrast me këtë heshtje të hidhur e të turpshme të shtetit tonë, në një nga muret e shtëpisë së Pashko Gjeçit është varur një medalje të cilën asnjë personalitet tjetër shqiptar nuk ka arritur ta bëjë të tijën. Më 26 korrik të vitit 2004 presidenti italian Ciampi e nderoi Gjeçin me “Yllin e Solidaritetit” për kontributin e shquar në fushën e përkthimeve.

E pra në Shqipërinë e paradokseve jo vetëm ish presidentët siç vërente disa ditë më parë Blendi Fevziu, janë monumente të gjallë të mosmirënjohjes apo papërgjegjshmërisë sonë kolektive.

(Shkrimi është botuar për herë të parë më 2004, kur Pashko Gjeçi ishte ende gjallë)