“The New York Times”: Specialitete shqiptare nga furra e picave në Bronx

Furra është fringo e re dhe është importuar nga Italia, ndërsa muret e saj janë mbuluar me fotografi bardhë e zi nga Shqipëria e shekullit të 19-të- më interesantja prej tyre tregon një burrë me mustaqe e me një qeleshe të bardhë në kokë, ndërkohë që për brezi ka shtrënguar një shokë të punuar me tegela e në shpatull mban një pushkë.

Petët që ngjasojnë jo me hënën e plotë, por me rrezet e diellit, vazhdojnë të shtrihen e shtohen në enën e rrumbullakët, ndërkohë që në pauzat e shkurta mbi to vendoset djath iI shkrirë. Kjo punë merr orë të tëra.

Pjesa e sipërme e saj duket si pergamen i rrëmbyer nga zjarri, skajet duken të bronzëta, ndërsa zemra më e rreshkur.

Në Shqipëri, kjo gatesë e këndshme e njohur si fli ose flija, tradicionalisht është pjekur jashtë, ku për sipër i vendoset saci  i nxehur në zjarr të hapur mbi vatrën e mbushur me thëngjij.

Në Tradita, e cila është hapur në shkurt tek seksioni Norwood në Bronx, flija piqet në furrën e madhe me dru në qoshe të lokalit, një koncesion për modernizmin.

Për vite të tëra, ky dyqan i ngushtë në fundin verior të trenit D, ishte një piceri napolitane.

Megjithatë, këtu kanë ngelur pak gjurmë nga e kaluara. Furra është fringo e re dhe është  importuar nga Italia, ndërsa muret e saj janë mbuluar me fotografi bardhë e zi nga Shqipëria e shekullit të 19-të- më interesantja prej tyre tregon një burrë me mustaqe e me një qeleshe të bardhë në kokë, ndërkohë që për brezi ka shtrënguar një shokë të punuar me tegela e në shpatull mban një pushkë.

Ramiz Kukaj, një shqiptar nga Peja e Kosovës, idenë e parë për Traditën e kishte para nëntë vitesh. Djali i tij i lindur në Amerikë, atëbotë 12 vjec, e kishte pyetur të atin nëse mund të conte shoqërinë e tij në një restorant shqiptar, në mënyrë që t’u tregonte atyre për trashëgiminë e familjes së tij.

Megjithëse në Bronx jeton një pjesë e madhe e imigrantëve shqiptarë (dhe ishte shndërruar në strehë për refugjatë kosovarë pas spastrimit etnik nga Serbia), zotëri Kukaj pa që: “Nuk mund t’i gjeja një vend të tillë atij.”

Në udhëtimet për në shtëpi në Kosovë, ai filloi të grumbullonte gjëra antike që më pas do t’i përdorte për dhomën e ngrënies në Tradita: një vegël shpuese për të derdhur gjalpën, një strumbullar të përdredhur në vetvete, enë të prishura që vareshin në trarët e tavanit, shkruan ‘The New York Times’, transmeton RTK .

Ai i kërkoi Fisnik Shalës, një vendës nga Prishtina, si kuzhinier; Demir Hamzës, që kishte drejtuar një restorant në Prishtinë për më shumë se tre dekada, si menaxher; dhe nga i biri, Kastrioti, tani 21 vjeç, që të angazhoheshin  varësisht nga nevojat që kishte restoranti (ai kishte dëshmuar se kishte talent për gatimin e picave).

Por ‘Tradita’ ende nuk është shndërruar në tipin e restorantit ku mund të rrish ulur, ashtu sic dëshiron plaku Kukaj- kjo gjë ende do kohë për t’u realizuar, pasi muajin e ardhshëm ai pret të hap një restorant tjetër më të madh në Arthur Avenue në jug.

Në lokalin aktual ka vetëm disa tavolina, të gjitha për dy persona dhe në kohën kur unë e kam vizituar, të gjithë myshterinjtë e tjerë vinin për të blerë pica dhe i merrnin ato me vete.

Më vinte keq për ta, që nuk kishin mundësinë të provonin qoftet e Sharrit, një specialitet me mish të bluar vici i palosur brenda një petulle dhe i rrethuar me djath të brishtë nga malësitë e Shqipërisë.  Kjo fërgohet në skarë derisa lëngju i saj fishkon dhe djathi shkrihet. Njelmësia është mjaft e dukshme, pothuajse “shumë”, por më pas ndjenja juaj e “shumë” ndryshon dhe shndërrohet pikërisht në atë që ju po kërkonit!

Seksioni shqiptar i menysë është i shkurtër dhe duket qartë se dominon mishi, përfshirë edhe një version tjetër më të vogël të qofteve të yndryshme që njihet si “qebapa” dhe suxhukun e famshëm, pak djegës.

Por ka bukë për të thither kripën: pitalka të buta e të shijshme të pjekura në furrë, dhe leqenik, një gatesë me miell misri e mbushur me spinaq dhe me mazë, një lloj bulmeti që ngjason me gjizën.

Mantia ndërkaq mund të hahet në dy kafshime- pas brumit të butë të pites hapet rruga drejt mishit të bluar, që ende avullon pas pjekjes.  Byreku po kështu i bërë me brumë gati është një vakt në vetvete, para të cilit secili kapitulon. Ata më luksozët mund të bëhen edhe me djath dhie e mazë.

Ata shërbehen në dërrasa druri, të prera lehtësisht dhe të gatshme për konsumim.

Ia vlen të provoni gjithashtu edhe picën-e hollë në mes e me një rreth pakëz të trashë.

Sidoqoftë, mishi është mbi gjithcka tjetër: Pica e ‘Traditës’ është e mbushur me proshutë gjedhi, të tymosur në shtëpi për dy javë dhe me copëza suxhuku të vendosura midis ullinjëve të errët.

Në krye të listës së menysë janë fjalët: “Çka ka qëllu” dhe ky do të jetë edhe emri i restorantit të ri që do të hapet në Arthur Avenue e cili do t’i përkushtohet tërësisht ushqimit shqiptar.)

Zotëri Kukaj thotë se asnjëherë nuk ka arritur të gjej një përkthim adekuat të këtij togfjalëshi në anglisht. Por ai ka një shpjegim për këtë.

“Nëse ftojmë dikë, por nuk ka ngelur shumë ushqim, atëherë atë e shërbejmë me cfarë ka mbetur.”

Është një frazë e lindur nga varfëria, shpjegon ai, dhe një testament për mbajtjen e një fryme bujarie në kohë të vështira.

“Edhe nëse nuk kemi asgjë, do të kemi dashuri Dhe kripë”, thotë ai.