Politika e jashtme e shteteve të vogla

Shtetet e vogla nuk posedojnë disa nga burimet kryesore të fuqisë, si potencialet ushtarake, ekonomike e politike, të cilat i sigurojnë një shteti pozitë solide në marrëdhënie ndërkombëtare. Nga ana tjetër, e drejta ndërkombëtare i trajton të gjitha shtetet, pavarësisht madhësisë së tyre, si plotësisht të barabarta në marrëdhënie ndërkombëtare. Kjo barazi pasqyrohet kryesisht në aspekte protokollare.

Në marrëdhëniet e përditshme ndërkombëtare, shtetet e vogla ndeshen vazhdimisht me kufizimet që iu imponohen për shkak të posedimit të kufizuar të burimeve kryesore të fuqisë nga ana e tyre. Megjithatë, një numër shtetesh të vogla kanë arritur të sigurojnë një pozitë të respektuar dhe me ndikim në kuadër të marrëdhënieve ndërkombëtare, kryesisht duke u përqendruar në disa objektiva specifike në politikën e jashtme dhe duke i përdorur në mënyrë racionale potencialet e tyre të veçanta në dispozicion. Izraeli, Zvicra e Austria edhe pse shtete të vogla, kanë arritur të bëhen shtete me ndikim në marrëdhëniet ndërkombëtare. Belgjika dhe Luksemburgu, gjithashtu shtete të vogla, janë akterë me ndikim në BE.

Në të njëjtën kohë, sistemi ndërkombëtar është duke ndryshuar në shumë aspekte, dhe këto ndryshime po krijojnë më shumë hapësirë veprimi për shtetet e vogla. Këto rrethana të reja ndërkombëtare po e bëjnë më të lehtë për shtetet e vogla sigurimin e një pozite të respektuar dhe realizimin e interesave të tyre të jashtme, sidomos nëse prioritetet e politikës së jashtme përcaktohen me kujdes dhe në përputhje me rrethanat e mundësitë ekzistuese. Shteteve të vogla po u krijohen më shumë hapësirë ndikimi në vendimmarrjen në organet e ndryshme të organizatave ndërkombëtare.

Disa nga specifikat e politikës së jashtme të shteteve të vogla janë fokusimi i politikës së jashtme në disa fusha të veçanta, kufizimet gjeografike, interesimi i shtuar për aleanca regjionale dhe integrimin në organizata ndërkombëtare, sidomos në ato të sigurisë. Politika e jashtme e shteteve të vogla është e prirë për të zgjedhur pozicione neutrale në çështje ndërkombëtare që nuk lidhen drejtpërdrejt me interesat vitale të tij dhe në përpjekjet për gjetjen e ndonjë aleati të fuqishëm e të besueshëm.

Këto shtete shpesh përdorin pozitën e tyre të veçantë gjeostrategjike për krijimin e lidhjeve të veçanta me ndonjë akter të fuqishëm në marrëdhënie ndërkombëtare; ndërtojnë aleanca me shtete tjera të ngjashme në rajon; mbështesin nismat e përbashkëta rajonale dhe janë të prira të theksojnë të drejtën ndërkombëtare si bazë për rregullimin e marrëdhënieve ndërkombëtare.

Marrëdhëniet e mira me shtetet fqinjë dhe përshtatja ndaj proceseve integruese janë shumë të rëndësishme për politikën e jashtme të shteteve të vogla. Mjetet që përdoren për realizmin e politikës së jashtme nga ana e shteteve të vogla janë më të kufizuara. Këto shtete zakonisht mbështeten në përdorim e diplomacisë si mjetin kryesor për realizimin e politikës së jashtme, posaçërisht disa formave të diplomacisë, të cilat janë më efektive për politikën e tyre të jashtme. Përdorimi i soft power është esencial për shtetet e vogla.

Për politikën e jashtme të shteteve të vogla ka një numër të madh sfidash, duke filluar nga vështirësitë për planifikimin dhe koordinimin e politikës së jashtme. Ministritë e jashtme dhe shërbimet diplomatike të shteteve të vogla vuajnë nga mungesa e kuadrit profesional të cilët përveç detyrave tjera, do të merreshin edhe me koordinimin e të gjitha kontakteve ndërkombëtare të institucioneve tjera shtetërore.

Planifikuesit e politikës së jashtme zakonisht nuk kanë mbështetje të nevojshme nga institucionet akademike dhe profesionale jashtë ministrisë. Këto sfida zakonisht vijnë për shkak të funksionimit të ministrisë së jashtme në shtete të vogla, kryesisht mbi baza familjare e partiake. Edhe përzgjedhja dhe gradimi i personelit diplomatik bëhet shpesh mbi këto baza joprofesionale, çka e vështirëson shumë funksionimin normal të ministrisë dhe shërbimit diplomatik. Shtetet e vogla ndeshen edhe me kufizime financiare në realizimin e politikës së jashtme.

Shkollimi përkatës për marrëdhënie ndërkombëtare, të drejtën ndërkombëtare, politikë të jashtme dhe diplomaci, dhe zhvillimi i vazhdueshëm profesional i kuadrove në shërbimin diplomatik është esencial për diplomacinë e shteteve të vogla, e cila do të mund të realizonte me sukses interesat e politikës së jashtme.

Ish diplomati dhe studiuesi i njohur slloven i politikës së jashtme, Ernest Petriç, shpjegon se përgatitjet përkatëse janë posaçërisht të rëndësishme për diplomatët e shteteve të vogla, pasi që pas fjalëve të tyre nuk qëndron fuqia e shtetit të madh, por vetëm aftësia e argumentimit të tyre.
Kosova hyn në mesin e shteteve të vogla. Njëkohësisht është edhe shtet i ri në marrëdhëniet ndërkombëtare. Për zhvillimin e një politike të jashtme të suksesshme, është e domosdoshme që planifikimi të bëhet me kujdes, duke i përzgjedhur vetëm disa interesa specifike dhe duke i përdorur të gjitha resurset në dispozicion për realizimin e atyre interesave. Nxjerrja e mësimeve nga sukseset e politikës së jashtme të disa shteteve tjera të vogla është mundësi të cilën duhet shfrytëzuar.