Monografia e Gjilanit si Kështjella e Rozafës!?

Është e vërtetë e madhe se ndërtimi i brumit të një monografia është punë sfiduese, është kjo një Kala më vete.

Një monografi është një vepër e shkruar mbi një subjekt të vetëm, nga një apo edhe më shumë autorë. Monografi vjen nga fjala e vjetër greke, μονογραφία që do të thotë vepër/punim, profesional ose eseistik në të cilin paraqiten procese e të detajuar për një problem, një person apo fenomen. (definicion i nxjerrë nga fjalorë drejtshkrimor gjuhësor).

Monografia në të shumtën e rasteve është një ese shkencore, artikull /përshkrim i gjatë i shkruar në formën e një e një libri apo ditari. Ajo është përkufizim i një dokumenti të vetëm që formon një tekst të plotë në vetvete.

Ky shkrim nuk do të ishte bërë po të mos ishin ca miq/ profesorë e qytetarë Francezë të cilët ishin në vizitë në Gjilan. Duke qenë se në fund të vizitës siç edhe është zakoni ynë dhe i tërë botës që gjatë ndarjes njerëzit e huaj ose dëshirojnë të blejnë ndonjë kujtim, ose edhe nikoqirët po ashtu dëshirojnë t’u dhurojnë diçka mysafirëve ramë në dilemë të rëndë. Çka tu dhuronim njerëzve / mysafirëve!?

Në mungesë të ndonjë albumi gjithëpërfshirës, një libri apo reviste, apo ndonjë botim enciklopedik që do të përfshinte regjionin e Gjilanit mbetëm ngushtë çka të zgjidhnim për miq dhe nuk kishim as një monografi të qytetit.

Tani, Gjilani 12 vjet pas luftës së fundit nuk ka ndonjë Monografi apo ndonjë dokument të botuar që flet për qytetin, historinë, gjeografinë, kulturën, trashëgimisë, ekonomisë, arsimit e sportit, dokument ky në formë të shkruar dhe të ilustruar do të përshkruante Gjilanin me rrethinë.

Monografi është dokument ku do të duhej vendosur; zhvillimi historik i Gjilanit në periudha të ndryshme që nga lashtësia e deri në kohën moderne. Në përgjithësi në raste të këtilla monografitë regjionalizohen apo shtrihen, zgjerohen për shkakun se nuk mundë të përmblidhen fakte vetëm për një lokalitet sepse monografia do të cungohej ndoshta nganjëherë edhe pa qëllim.

Ndoshta do të ishte mirë që kjo Monografi quhej Monografi e Gjilanit me Anamoravë, sepse Gjilani ka një lidhje apo gravitim kulture dhe të njerëzve në këtë hapësirë gjeografike. Sepse, nuk mundë askush t’u ik lidhjes, dyndjes së njerëzve, fakteve historike për dhe rreth Gjilanit. Nuk mundë të përshkruhet flora dhe fauna e Gjilanit pa e përshkruar ndikimin regjional të saj.

Dihet mirëfilli se është një iniciativë dhe është edhe një Panel – grup autorësh për përgatitjen e kësaj monografie i caktuar ka disa vjet. Grupi i studiuesve të Monografisë se Gjilanit siç është e ditur ka marrë disa obligime dhe qëllime të cilat duhet të paraqiten dhe se po ashtu ka bërë një punë të pamohueshme për dhe rreth Monografisë.

Por, dihet gjithashtu se Projekti i Monografisë është projekt i vështirë, i gjerë dhe është gjithëpërfshirës në kontestin lëndor/vëllimor dhe gjithsesi një punë që duhet të mbetet vazhdimësisë.

Monografia në këtë rast do t’i duhen ekspertët më të njohur të historiografisë, etnologjisë, përshkrues të mirë të fakteve, do t’i duheshin narratorët më të mirë, aty do të duhej të përfshihet trashëgimia kulturore dhe arkeologjike dhe gjithsesi gjeo-demografët të cilët do të merreshin profesionalisht me numrin i përgjithshëm i popullsisë së saj dhe etnitë e ndryshme që gravitojnë Gjilanin me rrethinë.

Një gjë nuk duhet harruar, rregulluesit / renditësit e saj sipas lëndëve të gjithë formatit të Monografisë e që në këtë rast do të duhej të ishin bibliotekarët. Dua të jap një sqarim pse këta?!
Qyteti i Zarës kishte vendosur para ca kohësh të bëjë një Monografi të gjerë; … ata iu kishin referuar menjëherë akademikut të njohur kroato–arbëresh Stipcevic, ai e kishte marrë në dorë Monografinë dhe u kishte thënë se kjo tani duhet të niset në dorë të bibliotekarëve profesionist, që ata të ndajnë mendimin profesional të renditjes së saj në bazë të lëndës së përpunuar në të. Panelit punues fillimisht u kishte ardhur çudi, deri sa për shkak të vështirësive të renditjes, ishin bindur se kjo vërtetë është punë për ata, dhe besoni se tani qyteti i Zarës ka një ndër Monografitë më të mira në Kroaci.

Fakt tjetër për një punë në Monografi relativisht të mirë është edhe motivimi i mirë shkruesve dhe koordinimi i përhershëm i “grupit” për lëndën e punuar, duke u thelluar në çështje pa tendencë animi.

Dhe në fund, qytetarët e Gjilanit janë në pritje të një Monografie të mirë, dhe sigurisht kanë edhe psetë e tyre për vonesën e saj. Por edhe atyre dikush nga “Paneli redaktues” duhet tu tregojë në lidhje me vështirësitë që nxjerr punimi i saj.