Ënjtja e gishtërinjve, shkaktarët, diagnostikimi dhe trajtimi

Dr. Besim Demolli
Specialist i reumatologjisë
tel. +38344727068

Ënjtja e gishtërinjve mund të ketë shkaktarë të shumtë duke përfshirë: artritin, reaksionet alergjike, lëndimet, infeksionet, problemet vaskulare, tumoret, ushtrimet e tepërta, medikamentet, dieta me shumë kripë…etj!?

Ënjtja mund të jetë shenjë e mbajtjes së lëngjeve ose një inflamacion i gishtërinjve. Në disa raste, ënjtja mund të përmirësohen pa ndërhyrje mjekësore, në raste të tjera, trajtimi i shkakut themelor mund të jetë i nevojshëm.

Cilët janë shkaktarët e ënjtjes së gishtërinjve të duarve?

Të qenit i vetëdijshëm për disa faktorë mund të ndihmojë në përcaktimin e shkakut të ënjtjes së gishtit. Shkaktarët mund të jenë të shumtë, duke përfshirë sëmundjet esenciale, faktorët e stilit të jetesës dhe efektet anësore të medikamenteve.

Artriti

Artriti, ose inflamacioni i kyçeve, është shkaku më i zakonshëm i ënjtjes së gishtërinjve dhe është veçanërisht i përhapur tek të gjitha moshat, etnitë, racat. Disa lloje të artritit mund të shkaktojnë ënjtje të gishtërinjve.

Osteoartriti është një formë e artritit që i referohet prishjes së kërcit të kockave për shkak të “konsumimit” normal ose përdorimit të përditshëm të nyjeve të duarve. Ndërsa kërci konsumohet, rritjet kockore mund të formohen rreth nyjeve në një përpjekje për të kompensuar përkeqësimin. Kjo çon në ënjtje rreth nyjeve të prekura të gishtërinjve.

Llojet e tjera të artritit, si artriti reumatoid dhe artriti psoriatik, mund të shkaktojnë gjithashtu ënjtje të gishtërinjve. Artriti reumatoid është një sëmundje autoimune që në përgjithësi shkakton ënjtje të kyçeve në të dy duart. Në të kundërt, artriti psoriatik është një sëmundje inflamatore kronike e lëkurës që mund të shkaktojë daktilit, një ënjtje e një ose më shumë gishtërinjve të ngjashëm me salsiçen.

Gihti është një sëmundje inflamatore e kyçeve që shpesh shoqërohet me gishtin e madh të këmbës, por mund të shkaktojë ënjtje të gishtave kur krijohen kristale të acidit urik rreth kyçeve.

Sëmundja autoimune

Sëmundjet autoimune (p.sh., lupus eritematoz sistemik, artriti reumatoid, psoriaza, skleroderma) ndodhin kur sistemi imunitar sulmon gabimisht qelizat e shëndetshme të trupit, duke shkaktuar inflamacion të të gjithë trupit, duke përfshirë gishtërinjtë. Kur një individ zhvillon ënjtje të gishtërinjve si rezultat i lupusit, ai shpesh do të përjetojë gjithashtu dhimbje kyçesh, lodhje, humbje peshe dhe një skuqje malare, e cila shfaqet nëpër faqet dhe urën e hundës dhe është në formë fluture.

Sklerodermia

Sklerodermia është një sëmundje autoimune që synon indin lidhor. Mund të shkaktoj ënjtje të gishtave, trashje të lëkurës, dhimbje dhe inflamacion, ndër shumë simptoma të tjera. Nuk ka kurë për këtë sëmundje, por mjekët mund të rekomandojnë medikamente për të trajtuar simptoma të caktuara. Terapia fizike është gjithashtu një opsion.

Shtatzënia

Gjatë shtatzënisë, trupi prodhon deri në 50% më shumë gjak dhe lëngje trupore, disa prej të cilave mund të grumbullohen në këmbë dhe duar. Reduktimi i marrjes së natriumit dhe kafeinës mund të ndihmojë, së bashku me ushtrimet e rregullta, ngritjen e duarve kur është e nevojshme dhe rritjen e marrjes së ushqimeve të pasura me kalium, si bananet. Gratë shtatzëna me shqetësime rreth ënjtjes duhet të flasin me mjekun e tyre për të përjashtuar preeklampsinë.

Anemia drapërocitare

Fëmijët nën moshën 4 vjeç me këtë sëmundje mund të përjetojnë ënjtje të papritur dhe të dhimbshme të këmbës ose gishtit. Gishtat mund të ndjehen të ngrohtë. Shenja dhe simptoma të tjera mund të përfshijnë ethe, rritje të numrit të qelizave të bardha të gjakut dhe anemi. Ënjtja e gishtave me anemi drapërocitare është vetëkufizuese, por gjendja kërkon trajtim të vazhdueshëm.

Alergjitë

Gishtërinjtë e ënjtur mund të rezultojnë gjithashtu nga dermatiti i kontaktit, një reaksion alergjik i shkaktuar nga kontakti i drejtpërdrejtë i lëkurës me një substancë shtëpiake (p.sh., sapunë, aroma, kozmetikë, detergjentë) që përmbajnë një alergjen ose me një irritues. Nëse ënjtja e gishtërinjëve të dikujt përkon me ekspozimin ndaj një irrituesi të mundshëm, një reaksion alergjik mund të jetë shkaku themelor. Identifikimi i irrituesit është i nevojshëm për të shmangur reagimet e ardhshme. Individi i prekur mund të përpiqet të zvogëlojë irritimin duke larë duart me ujë të ftohtë dhe një sapun të butë dhe pa aromë. Ënjtja e shkaktuar nga dermatiti i kontaktit zakonisht shërohet brenda dy deri në tre javë.

Lëndimi

Ndikimi i papritur në një ose më shumë gishtërinj, si për shembull kur gishtërfinjët kapen/nxinen në një derë mbyllëse, mund të shkaktojë inflamacion ose reagimin natyral të trupit ndaj lëndimit. Qëllimi i inflamacionit është të heqë indin e dëmtuar dhe të lejojë trupin të shërohet. Nëse dëmtimi është i rëndë dhe shfaqet me dhimbje të shtuar dhe gamë të kufizuar të lëvizjes së gishtërinjve, mund të ketë ndodhur një thyerje ose frakturë dhe duhet të konsultoheni me një mjek.

Infeksioni

Nëse ka ndonjë dëmtim në lëkurë (d.m.th., prerje, çarje ose plagë), ekziston mundësia që bakteret të pushtojnë dhe të shkaktojnë infeksion. Në përgjigje të një infeksioni, qelizat e bardha të gjakut nxitojnë në vend për të pastruar bakteret e huaja. Kjo mund të çojë në ënjtje. Ënjtja e gishtërinjve e shkaktuar nga infeksioni zakonisht shoqërohen me skuqje, nxehtësi, dhimbje, ethe ose të dridhura. Nëse preket e gjithë dora, celuliti, i cili është një infeksion i zakonshëm bakterial i lëkurës që mund të jetë kërcënues për jetën nëse nuk trajtohet, mund të jetë shkaku themelor.

Qarkullimi i komprometuar

Qarkullimi i dëmtuar në gishta mund të ndodhë nga veshja e bizhuterive shumë të ngushta ose si rezultat i një problematike mjekësore të njohur si limfedema. Limfadema karakterizohet nga dëmtimi i nyjeve limfatike ose enëve limfatike, duke parandaluar derdhjen e lëngut limfatik nga krahët dhe duart. Nyjet limfatike ose enët limfatike jofunksionale mund të çojnë në ënjtje të indeve në gishta, dhe më shpesh, në të gjithë krahun dhe duart. Kjo ndodh më së shpeshti kur nyjet limfatike hiqen në mënyrë kirurgjikale për të trajtuar kancerin e gjirit.

Tumori

Të dy tumoret malinje (d.m.th., kancerogjene), dhe beninje (d.m.th., jo kanceroze) të lëkurës, indeve të buta ose kockave mund të shkaktojnë një pamje të gishtërinjve të ënjtur. Tumoret që mund të rezultojnë në gishtërinj të ënjtur përfshijnë fibromat (d.m.th., një tumor beninj i përbërë nga ind fijor ose lidhës), lipoma (d.m.th., rritje beninje yndyrore) dhe melanoma (d.m.th., një kancer me origjinë nga melanocitet, qelizat që prodhojnë pigment në trupin tonë. lëkurë). Nëse një tumor është një shkak i dyshuar i ënjtjes së gishtërinjve, individi duhet të vlerësohet menjëherë për të përcaktuar nëse tumori është malinj, kështu që mund të ndërmerren hapa për të ndaluar përhapjen e tumorit në pjesë të tjera të trupit. Trajtimi i hershëm mund të parandalojë gjithashtu ngjeshjen e nervit dhe deformimin dhe shkatërrimin e kyçeve.

Ushtrimet

Ushtrimi gjithashtu mund të çojë në ënjtje të gishtërinjve. Kur një individ ushtron, rritja e kërkesave për energji nga organet vitale devijon rrjedhën e gjakut nga ekstremitetet (duart dhe këmbët) në zemër, mushkëri dhe muskuj. Si rezultat, duart marrin më pak gjak. Enët e gjakut të duarve zgjerohen në një përpjekje për të rritur rrjedhjen e gjakut, gjë që mund të bëjë që duart të ënjten. Me ushtrime të zgjatura, fluksi i gjakut rritet drejt sipërfaqes së trupit në mënyrë që të shpërndahet nxehtësia dhe të ftohet trupi, dhe kjo rrjedhje më e madhe e gjakut rastësisht kontribuon gjithashtu në ënjtjen e gishtave.

Dietë me shumë kripë

Konsumimi i një diete të lartë me kripë mund të bëjë që trupi të mbajë më shumë ujë në mënyrë që të hollojë përqendrimin e rritur të kripës në trup. Mbajtja e ujit më pas mund të shkaktojë ënjtje në duar dhe gishta. Ënjtja e shkaktuar nga ngrënia e një vakti të kripur shpesh është e lehtë dhe zakonisht zgjidhet brenda një ose dy ditësh.

Medikamentet

Disa medikamente mund të shkaktojnë ënjtje në të gjithë trupin, duke përfshirë edhe gishtërinjtë. Këto medikamente përfshijnë ato që përdoren për trajtimin e diabetit (p.sh., pioglitazone, rosiglitazone), trajtimet hormonale (p.sh., tamoxifen), medikamentet për presionin e gjakut (p.sh., amlodipina) dhe steroidet orale (p.sh., prednizoloni). Megjithatë, ënjtjet e gishtërinjve nuk janë një efekt anësor i zakonshëm i këtyre medikamenteve.

A mund të shkaktoj dehidrimi ënjtje të gishtërinjve?

Dehidratimi zakonisht nuk shkakton ënjtje të gishtërinjve. Në fakt, pirja e sasive të tepërta të ujit, ndoshta gjatë një maratonë ose ushtrimesh të tjera të rënda, mund të çojë në hiponatremi, mbajtjen e shumë ujit duke shkaktuar nivele jashtëzakonisht të ulëta të natriumit. Hiponatremia mund të rezultojë në ënjtje të gishtërinjve. Ënjtja e gishtërinjve dhe e duarve për shkak të hiponatremisë zakonisht shoqërohet me të vjella dhe shenja të sjelljes që individi është konfuz. Hiponatremia kërkon kujdes të menjëhershëm mjekësor.

Si të trajtoni ënjtjen e gishtërinjve?

Trajtimi në përgjithësi përfshin pushimin e zonës së prekur, aplikimin e akullit, masazhimin e zonës me fasha dhe ngritjen e gjymtyrës së prekur. Kremi mund të ndihmojë në reduktimin e ënjtjes pas një dëmtimi, masazhi gjithashtu mund të zvogëlojë ënjtjen dhe të heqë lëngun e grumbulluar në zonë, dhe ngritja ndihmon enët e gjakut të largojnë lëngun nga zona e prekur. Nëse nyja preket, përdorimi i një splinti për të imobilizuar zonën mund të kufizojë acarimin e mëtejshëm nga lëvizja dhe përdorimi i tepërt.

Përveç kësaj, trajtimi gjithëpërfshirës përfshin adresimin e shkakut të ënjtjes. Nëse ënjtja është për shkak të një problemi mjekësore themelorë, trajtimi i sëmundje bazë është zakonisht i nevojshëm për të menaxhuar ënjtjen aktuale dhe të ardhshme. Një mjek mund të përshkruajë gjithashtu një medikament diuretik (p.sh., furosemid, hidroklorotiazid), i cili do të largojë lëngun e tepërt nga trupi. Nëse ënjtja është për shkak të një gungë ose mase, siç është një tumor, mjeku mund të ofrojë heqjen kirurgjikale. Nëse dieta e individit është një faktor, klinicistët mund të rekomandojnë reduktimin e marrjes së kripës në dietë.

Si të parandaloni ënjtjen e gishtërinjve?

Për të parandaluar ënjtjen e gishtërinjve, individët duhet të rrisin rrjedhjen e gjakut duke kryer rrotullime krahu përpara dhe prapa. Shtrirja e gishtave gjerësisht dhe grushtet disa herë gjatë stërvitjes është një mënyrë tjetër për të rritur qarkullimin dhe për të parandaluar grumbullimin e lëngjeve. Unazat, shiritat e orës dhe çdo gjë tjetër që mund të kufizojë rrjedhjen e gjakut në gishta duhet të lirohen përpara se të bëni ushtrime. Dorezat kompresuese mund të vishen gjatë ditës për të kufizuar sasinë e gjakut të devijuar në gishta, duke reduktuar kështu ënjtjen.

Cilat janë faktet më të rëndësishme që duhen ditur për gishtat e ënjtur?

• Gishtat e ënjtur i referohen zmadhimit të gishtërinjve të një individi si rezultat i një shkaku fizik themelor.
• Shkaqet e mundshme përfshijnë artritin, stërvitjen, nivelet e larta të kripës, reaksionet alergjike, efektet anësore të medikamenteve dhe lëndimet.
• Dehidratimi nuk është zakonisht shkaktar i ënjtjes së gishtërinjve. Përkundrazi, marrja e tepërt e lëngjeve mund të çojë në ënjtje.
• Trajtimi i ënjtjes së gishtërinjve përfshin pushimin e nyjeve, kremimin e zonës së prekur, masazhimin e zonës me fasha dhe ngritjen e gjymtyrëve.
• Identifikimi i shkakut është gjithashtu i rëndësishëm për të trajtuar në mënyrë efektive ënjtjen.
• Ënjtja e gishtërinjve mund të parandalohet duke shtrirë krahët dhe duart para stërvitjes, si dhe duke liruar çdo bizhuteri ose orë të ngushtë dhe kufizuese.
• Ënjtja e gishtërinjve mund të jetë krejtësisht e padëmshme dhe të largohet vetvetiu, ose mund të jetë shenjë e një problemi më serioz mjekësorë, kështu që mund të nevojitet konsultë mjekësore.

Megjithatë, njerëzit duhet të kërkojnë ndihmë mjekësore nëse përjetojnë sa vijon:

1. Ënjtja nuk largohet ose zvogëlohet brenda disa ditësh
2. Ënjtja është e papritur, ekstreme ose të dyja
3. Gishtërinjtë ose dora janë të mpirë ose ndjesi shpimi gjilpërash
4. Ënjtja komprometon rëndë aftësinë e personit për të kryer aktivitetet e përditshme
5. Ënjtja vazhdon pas trajtimit për një infeksion
6. Duart dhe gishtërinjtë janë me ngjyrë të të kuqe dhe të ngrohta
7. Ngurtësimi dhe ënjtja në mëngjes zgjasin më shumë se një orë
8. Gratë shtatzëna duhet të vizitojnë një mjek nëse ënjtja e gishtave të tyre shfaqet së bashku me një dhimbje koke të vazhdueshme, dhimbje në bark ose në fund të shpinës, të përziera, gulçim, një shtim në peshë prej më shumë se 3-5 kilogramë në javë ose ndryshime të shikimit. Këto mund të jenë shenja të preeklampsisë.

/Telegrafi/