Defektet në funksionimin e shteteve multietnike

Me përfundimin e konflikteve dhe luftërave të përgjakshme në Ballkan – të cilat shkaktuan qindra-mijëra viktima, gjenocide si dhe shkatërrime të përmasave të mëdha – Bashkësia ndërkombëtare përdori metoda dhe taktika të ndryshme për arritjen e paqes në Ballkan .

Zgjidhjet qe u propozuan ishin zgjidhe të imponuara, të përkohshme, të arritura përmes kompromiseve, që nuk i plotësonin kërkesat e asnjë komuniteti (duke i lenë pezull dhe të pazgjidhura çështjet kryesore).

Këto zgjidhje që propozoheshin nga Bashkësia Ndërkombëtare në shumicën e rasteve ishin të balancuara, e në disa raste ishin edhe në kundërshtim me interesat e popujve viktima të luftës në ish Jugosllavi.

Marrëveshjet e arritura në mes të palëve në konflikt, të ndërmjetësuara nga ndërkombëtarët për dhënien fund të luftës – veçmas në Bosnjë, Kosovë dhe Maqedoni – krijuan shtetet e ashtuquajtura multietnike të cilat çdo ditë e me tepër po shihen si projekte të dështuara dhe jofunksionale në praktikë.

Marrëveshja e Dejtonit për t’i dhënë fund luftës në Bosnjë dhe Hercegovinë, prodhoi një shtet multietnik të përbërë prej tri komuniteteve: myslimane kroate dhe serbe, të organizuar në dy etnitete të veçanta: Federata Boshnjako-Kroate dhe Republika Serbe e Bosnjës. Edhe pse kanë kaluar gati dy dekada nga përfundimi i luftës, shteti i Bosnjë Hercegovinës mbetet i brishtë, me probleme të shumta etnike dhe me probleme të mëdha të funksionimit – si rezultat i pamundësisë së zbatimit të plotë të marrëveshjes së Dejtonit .

Marrëveshja e Vjenës për Kosovën që erdhi si rezultat i bisedimeve ne mes palës kosovare dhe asaj serbe, solli Pakon e Ahtisaarit e cila rezultoi me pavarësinë e mbikëqyrur për Kosovën, si shtet multietnik (të banuar me 95 për qind popullatë shqiptare) duke garantuar të drejta të mëdha për komunitetet pakicë në Kosovë (veçmas komunitetin serb). Pakoja e Ahtisaarit, e cila pa të drejtë iu imponua Kosovës, kishte shumë defekte në vetvete sepse me zgjedhjet që propozon e bëri pothuajse të pamundur funksionimin normal të shtetit të Kosovës.

Zbatimi i kësaj pakoje edhe sot e kësaj dite nuk është zbatuar në tërësi dhe ka probleme të mëdha për zbatim veçanërisht në veri të Kosovës .

Po ashtu, edhe marrëveshja e Ohrit për Maqedoninë prodhoi një shtet multietnik të përberë nga komuniteti maqedonas dhe shqiptar, mirëpo zbatimi i saj ende nuk është bërë në tërësi dhe si rezultat shteti i Maqedonisë përballet me probleme të mëdha etnike në mes komuniteteve shumicë.

Zgjidhjet e ofruara për këto tri shtete kishin për qellim realizimin e projekteve multietnike në Ballkan, po kanë dështuar sepse edhe pas gati dy dekadave nga Dejtoni, këto marrëveshje kanë mbetur në letër dhe nuk zbatohen në tërësi në praktikë. Ndërsa, tensionet mes komuniteteve janë rritur. Kjo ndodhë edhe për shkak të neglizhencës dhe mungesës së presionit të ndërkombëtar për t’i detyruar palët në zbatimin e plotë të marrëveshjeve.

Nëse kjo gjendje do të vazhdoj kështu, këto shtete multietnike do të vazhdojnë të përballen me probleme etnike, me jo funksionalitet dhe me mungesë të ushtrimit të sovranitetit të plotë në terë territorin e tyre. Kështu, do të mbesin burim i rritjes së nacionalizmit dhe destabilitetit për terë rajonin.